Εκδηλώσεις άλλων συνεργαζόμενων φορέων

Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ «ΤΑ ΧΕΡΙΑ», εκδ. Όστρια, 2016

ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ ΣΟΦΙΑ ΑΡΑΒΟΥ-ΠΑΠΑΔΑΤΟΥ

ΜΟΡΦΕΣ-ΜΥΘΟΙ-ΑΛΛΗΓΟΡΙΑ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ

Ο χώρος του Χειροτεχνικού Κέντρου Ιονίου, στο ισόγειο του ΕΒΕΚΙ, στο Αργοστόλι της Κεφαλονιάς,  είναι το  «μαιευτήριο» όπου γεννήθηκε το βιβλίο «Τα Χέρια». Είναι η χειροπιαστή απόδειξη, τί μπορεί να δημιουργήσει η επίδραση και η αλληλεπίδραση της Τέχνης.

Εβδομήντα πέντε  (75) καλλιτέχνες, συνυπάρχουμε σε κυλιόμενες παρουσιάσεις, δεν είμαστε συνέχεια όλοι μαζί, πάμε κι ερχόμαστε, εναλλασσόμαστε πάνω στους τοίχους και μέσα στις προθήκες του χώρου. Αυτή την εποχή, πολλοί καλλιτέχνες εκθέτουν παράλληλα, λόγω καλοκαιριού, σε διάφορα σημεία της Κεφαλονιάς.

Στο υπόγειο του κτιρίου λειτουργούμε  το εργαστήριο κεραμικής και ήδη έχουμε δημιουργίες από τον Αυστραλό Hobart Hudge, καθηγητή γλυπτικής και animation στο Πανεπιστήμιο του Σίδνεϋ. Εργάστηκε κοντά μας τρεις μήνες, όσο βρισκόταν στην Ελλάδα, φιλοξενούμενος στο Ιόνιο Κέντρο Τεχνών στα Μεταξάτα. Τα γλυπτά του αφορούν το Φροϋδικό τρίπτυχο του ψυχικού οργάνου, Εγώ-Υπερεγώ-Αυτό και την απεικόνιση Πρόσπερο-Μιράντα από το τελευταίο έργο του Σαίξπηρ «Τρικυμία».

Αρχικά να αναφερθώ στους ομιλητές που με τίμησαν με την παρουσία και τον λόγο τους:

• Ο Βασίλης Φιοραβάντες, καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Πολυγραφότατος, ένθερμος της Μοντέρνας Τέχνης και με προτάσεις για τη Μεταπαγκοσμιοποίηση, όπως αναφέρει στο τελευταίο βιβλίο του, «Προς τη Μεταπαγκοσμιοποίηση. Η αναγκαιότητα του νεοανθρωπιστικού προτάγματος» (εκδ. ΖΗΤΗ, 2015), που είχα την τιμή να παρευρίσκομαι στο πάνελ της παρουσίασης¹. Μιλάει για την ειρηνική «Επανάσταση» της αυτοοργάνωσης της κοινωνίας με την Κοινωνική Οικονομία και θεωρεί άκρως απαραίτητη τη συμβολή της Τέχνης. Η αλληγορία του Σπάρτακου, συμβολίζει αυτήν την «επανάσταση», για μια Ευρώπη με πρόσωπο αντίστοιχο των ιδρυτικών αρχών της. Εισηγείται την είσοδο της Τέχνης στην εκπαίδευση, εδώ και πολλά χρόνια! Υπηρετήσαμε, λέει, μονοδιάστατα τον υλισμό και την τεχνογνωσία, αγνοώντας τη Φιλοσοφία και την πνευματικότητα της ανθρώπινης φύσης. Μας καλεί να απομονώσουμε τα άκρα του νεοναζισμού και των σταλινικών κατάλοιπων.
• Η Αναστασία Αποστολοπούλου-Παπαδάτου, γνωστή αγιογράφος και Πρόεδρος της Ουνέσκο Κεφαλονιάς, Ιθάκης και Ζακύνθου. Με πολλαπλή δράση και προσφορά στον Πολιτισμό των νησιών μας, μέσα από έναν Διεθνή Οργανισμό που στηρίζει, εκτός από τον Πολιτισμό και την Κοινωνική Αλληλέγγυα Οικονομία.
• Η Όλγα Τραυλού, Φιλόλογος Ελληνικής και Γαλλικής Φιλολογίας, με καταγωγή από τα Τραυλιάτα, γενέτειρα του πατέρα της. Μαζί με τον σύζυγό της, είναι μια κινητή βιβλιοθήκη, με μεγάλο ενδιαφέρον για τη λογοτεχνία και τις εικαστικές τέχνες. Φιλότεχνη… πιο πολύ δεν γίνεται!
• Ως συγγραφέας, θα αναφερθώ στην ανάδυση των κοινωνικών αναπαραστάσεων μέσα από τα καλλιτεχνικά έργα, καθώς  και στις αλληγορίες του σπηλαίου και του ασυνείδητου, ως θεωρία του ψυχαναλυτικού κινηματογράφου και της λογοτεχνίας.

1. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

 Στόχος μας είναι, με τη μορφή της Κοινωνικής Οικονομίας, το ζητούμενο για την Ελλάδα, να παγιώσουμε στην Κεφαλονιά ένα χώρο Καλλιτεχνίας, Τέχνης και Οικοτεχνίας, με υλοποίηση του τρίτου δρόμου της Οικονομίας των Αναγκών και της Αλληλεγγύης. Όχι της κερδοσκοπίας του Ιδιωτικού χώρου, όχι της αδράνειας του Δημοσίου. Δεν θέλουμε μεταξύ μας αρρωστημένα αφεντικά από την υπέρμετρη ευθύνη, τη φιλοδοξία και την απληστία, δεν θέλουμε μεταξύ μας αδιάφορα και βολεμένα άτομα της διαπλοκής και των αθέμιτων διορισμών, κάποιων, του Δημοσίου, που άνθισαν  στη χώρα μας μεταπολιτευτικά. Με σεβασμό στα εργασιακά δικαιώματα και το περιβάλλον, με ευθύνη εκ μέρους των εργαζομένων προς την εργασία τους, αλλά και προς το κοινωνικό σύνολο. Το καταστατικό μας έχει υπογραφεί από τα ιδρυτικά μέλη και προχωράμε!

Θα εργαζόμαστε συλλογικά, με στόχους ανθρώπινα οικονομικούς, χωρίς εθελοντισμούς του οίκτου και των χαρακωμάτων μεταξύ εχόντων και μη εχόντων, χωρίς ελεημοσύνες που τονίζουν και διευρύνουν τις αποστάσεις μεταξύ κατεχόντων και μη κατεχόντων πλούτο².

Στοχεύουμε να δημιουργήσουμε θέσεις εργασίας, κυρίως για τους άνεργους νέους, με την τρίτη μορφή ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ., του πολιτισμικού έργου και της παραγωγής. Οι δύο άλλες συνεταιριστικές  μορφές, που αφορούν άτομα με ειδικές ικανότητες ή άτομα που χρειάζονται στήριξη και κοινωνική επανένταξη, είναι άλλοι τομείς που εμπλέκουν και το Υπουργείο Υγείας. Η δική μας Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση, αφορά μόνο το Υπουργείο Εργασίας, τον τομέα Κοινωνικής Ανάπτυξης.

Ο νέος και επικαιροποιημένος νόμος Κ.ΑΛ.Ο της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας που η παρουσίασή του αναμένεται στο αμέσως επόμενο διάστημα, θα βελτιώσει, ευελπιστούμε, τα κακώς κείμενα του ελληνικού παρελθόντος. Ένα παρελθόν που υποκατέστησε, εξ ανάγκης, την κοινωνία των πολιτών  στην Ελλάδα, με  τις οικογενειοκρατικές, φιλανθρωπικές και κομματικο-ιδεολογικές δομές .

Ο νέος νόμος αναμένεται να βελτιώσει, χωρίς να καταργήσει τον ιδιωτικό και δημόσιο χώρο. Οπωσδήποτε όμως περιμένουμε να εξαλείψει τους κομματικούς νεκροθάφτες 6.500 ελληνικών συνεταιρισμών, με λίγες εξαιρέσεις εύρυθμων οργανισμών και 150 γυναικείων συνεταιρισμών αγροτουριστικών προϊόντων²_. Αναμένεται να εξαλείψει την αδηφάγο οικονομική στρόφιγγα χρηματοδότησης  Μ.Κ.Ο. κ.α.,  χωρίς ουσιαστικό έργο, παρά μόνο την οικονομική ενίσχυση των ιθυνόντων. Στη Γαλλία,  ένας στους δύο Γάλλους είναι μέλος ή εργαζόμενος σε συνεταιριστική επιχείρηση, καλύπτοντας το 22% του ΑΕΠ, όταν στην Ελλάδα καλύπτεται μόνο το 2%. Μισθωτοί συνεταιριστές είναι ο νέος όρος, με πολλές διαφοροποιήσεις από τους κλασσικούς αστικούς συνεταιρισμούς. Πολλές ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ. προετοιμάζουν άτομα για τον υγιή ιδιωτικό τομέα².

Στο ΤΕΙ Μεσολογγίου διδάσκεται η Κοινωνική Οικονομία, με μεταπτυχιακά σε συνεργασία με το Ιόνιο Πανεπιστήμιο.

Το παράδειγμα της ΒΙΟ.ΜΕ. της παραγωγής δηλαδή βιολογικών καθαριστικών από τους εργαζόμενους στις εγκαταστάσεις χρεωκοπημένης βιομηχανίας στη Θεσσαλονίκη το 2011, παρουσιάζεται ως Ουτοπία στο ντοκιμαντέρ  του 2016 «Επόμενος σταθμός: Ουτοπία» του Απόστολου Καρακάση³. Η λειτουργία όμως της ΒΙΟ.ΜΕ   επί 5 χρόνια και ο νέος νόμος Κ.ΑΛ.Ο. που έρχεται, φαίνεται ότι θα δώσουν μια διαφορετική λύση μακράν της Ουτοπίας, με εργασιακές, περιβαλλοντικές και λειτουργικές ρυθμίσεις.

2. ΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΡΓΩΝ ΤΕΧΝΗΣ ΠΟΥ ΜΕ ΕΝΕΠΝΕΥΣΑΝ.

• ΜΑΡΙΝΟΣ ΠΑΥΛΑΤΟΣ ο ξυλογλύπτης των Διλινάτων. Ιδρυτικό μέλος της ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ. «Συναδελφική Εταιρεία Τεχνών Κεφαλονιάς»

Ως Κοινωνική Ψυχολόγος, έχω μια ευαισθησία στην ερμηνεία λόγου και εικόνων. Οι εκφράσεις μας, λεκτικές και μη, αποκαλύπτουν τον πλούτο του εσωτερικού μας κόσμου και του περιβάλλοντος που μας επηρεάζει και μας καθορίζει. Όλα κινούνται γύρω από έναν κυρίαρχο κεντρικό πυρήνα, που τον πλαισιώνουν περιφερικές και λιγότερο κυρίαρχες, αλλά πάντα σημαντικές δομές^4.5.

Αντικρίζοντας τα ξυλόγλυπτα του Μαρίνου Παυλάτου, φαίνεται να επικρατούν το σπίτι και η θάλασσα. Η μεσοαστική κατοικία, μιας πυκνοκατοικημένης πόλης στην περιφέρεια, με παραθυρόφυλλα και πόρτες σαν μάτια και στόματα κλειστά.

Ανάμεσα στις αστικές εικόνες, ξεπροβάλλουν ξυλόγλυπτες λεπτομέρειες αρχοντικών που τραβούν τη ματιά με την πληρότητα, όχι την αναλογική τελειότητα, γιατί θα χάλαγαν όλα. Λεπτομέρειες μιας κλειστής πάντα καστρόπορτας, ενός κυρτού τοίχου που δεν δείχνει πολλά, αλλά εξάπτει τη φαντασία. Ένα απόλυτα ελκυστικό σκηνικό που σε λίγα τετραγωνικά εκατοστά, κλείνει ένα πλήρες αισθητικό όλον.

Η θάλασσα κυρίαρχη στα περισσότερα έργα του, περιέχει πλεούμενα ιστιοφόρα,  με πανέμορφα κοίλα πανιά που δείχνουν να φεύγουν μακριά από εμάς, ή με κυρτωμένα πανιά από τον αέρα, που μας πλησιάζουν.

Τα εξωκλήσια του, οι αλευρόμυλοι, οι εκκλησιές με ελληνικά στοιχεία ή με ξενόφερτες δυτικές επιρροές, μαρτυρούν εκτός από την παράδοση, τις κατακτήσεις του νησιού από τους Ενετούς και τους Άγγλους. Ο οβελίσκος και η γέφυρα του Κούταβου έχουν σε πολλά έργα τιμητική και κεντρική θέση. Μας ταξιδεύει με τις καλλιτεχνικές του εκφράσεις, στους αιώνες. Με έντεχνο τρόπο φεύγει η  ματιά μας από το λίγο στο πολύ, από τις πολύ ωραία δουλεμένες λεπτομέρειες σε μπουκέτα λουλουδιών, δέντρων, χειμάρρων, χειμωνιάτικων γυμνωμένων κλαδιών, στην προοπτική δρόμων και συνοικιών. Σαν να αγγίζεις ένα λουλούδι και  ξαφνικά πετάς ψηλά για να αντικρίσεις την πόλη μακριά από τη βοή της.

Ταξιδεύει όμως με τη διεισδυτική του ματιά και μέσα στους ανθρώπους. Ανακαλύπτει ομορφιές, αλλά και τραύματα που τα αναπαράγουν οι γλυφίδες του πάνω στο ξύλο. Αστικές φιγούρες γυναικών και ανδρών περπατούν στα λιθόστρωτα του Κούταβου, της λιμνοθάλασσας του Αργοστολίου, αγκαλιάζονται κάτω από τους φοίνικες, ενώ σε άλλα έργα απεικονίζεται ο καθρέφτης της ψυχής τους.

Ο Οδυσσέας δεν θα μπορούσε να λείπει από αυτό το ξυλόγλυπτο ψηφιδωτό. Φεύγει από την Τροία της κατάκτησης, πλησιάζει στην Ιθάκη του νόστου, με φουρτούνες και δελφίνια. Αλλού, ατενίζουν τα καράβια μυθοπλαστικές γοργόνες.

Αντικρίζοντας όλον αυτό τον πλούτο χρειαζόμουν ένα λεκτικό καμβά, για να τοποθετήσω τις πολύτιμες ψηφίδες, δημιουργώντας ένα ολοκληρωμένο πάζλ. Ζήτησα να μου πουν παραμύθια και ιστορίες των Διλινάτων, όπου κατοικεί ο Μαρίνος Παυλάτος, για να συνδέσω το σκηνικό.

• ΠΑΝΑΓΗΣ ΚΟΥΝΑΔΗΣ, γνωστός ως Μάντζος, μελισσοκόμος στα Διλινάτα

 Πρόθυμος ο μελισσοκόμος Παναγής Κουνάδης, μίλησε στη συντροφιά μας, στο Χειροτεχνικό Κέντρο Ιονίου, για την Τρύπα του Διαβόλου πάνω στο βουνό Ευμορφία των Διλινάτων και τους μύθους που την περιβάλλουν. Είναι άβυθος η σπηλιά και συνδέεται  με πολλά σπήλαια ολόγυρα. Μας είπε για τα ξυλοκούταλα των χωρικών παλιά, φτιαγμένα  από σκληρό χρυσόξυλο, που δεν χώραγαν στο στόμα τους και τους ανάγκαζαν να ρουφούν με θορύβους το φαγητό τους Δεν χρειαζόταν περισσότερο, η καινούργια ιστορία άρχισε να πλάθεται στο μυαλό μου……

• ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΣΜΑΤΟΣ, μεταλλουργός από τα Φαρακλάτα

Οι πανέμορφες δημιουργίες του Γιώργου Κοσμάτου, τραπέζια και βιβλιοθήκες με γυαλί και σκελετούς από μέταλλο και μπρούντζο, μπήκαν στο σκηνικό της φαντασίας μου, είτε σαν ρουκέτες από το μέλλον, είτε  σαν ιππότες Ενετοί από το παρελθόν, με τις χειροποίητες πανοπλίες τους, σφυρήλατες και πακτωμένες με κεφάλια καρφιών σε όλες τις ενώσεις.

Το μέταλλο όμως με τη διαχρονικότητα του, οδήγησε σε ένα νέο έργο μοντέρνας γλυπτικής αυτή τη φορά, που δημιουργήθηκε από εμένα και κατασκευάστηκε από τον Γιώργο Κοσμάτο. Αφαιρετικής αισθητικής, όπως του το ζήτησα και το συμπλήρωσα με μικρογλυπτά και μπρούντζινες ακτίνες φωτός. Αυτό έδωσε μορφή και σχηματοποίηση στο λακανικό ασυνείδητο, της επόμενης επιστημονικο- φαντασιακής μου σύνδεσης και ερμηνείας.

3. Η ΜΥΘΟΠΛΑΣΙΑ ΤΗΣ «ΤΡΥΠΑΣ ΤΟΥ ΔΙΑΒΟΛΟΥ» ΩΣ ΑΛΛΗΓΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΣΥΝΕΙΔΗΤΟΥ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ

Οι εικόνες και οι μορφές του Μαρίνου Παυλάτου, καθώς και οι μύθοι του τόπου του, με οδήγησαν στις αλληγορικές συνδέσεις της νέας μυθοπλασίας στο βιβλίο  «Τα Χέρια». Η αλληγορία του Σπηλαίου στην Πλατωνική Φιλοσοφία και η περιγραφή του ασυνείδητου ως ασκός ή σπήλαιο, ως αναδιπλωμένο 8 στη Λακανική Ψυχανάλυση, πρόσφεραν το θεωρητικό υπόβαθρο του μύθου που ξεδιπλώνεται στα Αποσπεράτα, στα δυτικά του νησιού. Συνδεδεμένα μεταξύ τους  450 σπήλαια,  ξεβράζουν τα κομμάτια του φουστανιού της αρχόντισσας Φιλαρέτης του 17ου αιώνα, στα Μυλοκαραβάτα, στα ανατολικά του νησιού.

Ο Ζακ Λακάν, μεγάλος ψυχαναλυτής του 20^ου αιώνα και συνεχιστής του Σίγκμουντ Φρόυντ, περιγράφει το ασυνείδητο ως ένα αναδιπλωμένο 8, όπως φαίνεται στο σχήμα που ακολουθεί και στην εικόνα του γλυπτού που δημιούργησα⁶.

Ο χώρος που μένει μετά την αναδίπλωση του επάνω μικρότερου κύκλου, μέσα στον κάτω μεγαλύτερο, αποτελεί το Das Ding, Το Πράγμα, μέσα στο οποίο όλοι απωθούμε επιθυμίες, τραύματα και γιγάντιες ενορμήσεις. Ο,τιδήποτε μας πληγώνει ή δεν είναι εύκολο να λειτουργήσει κοινωνικά, το αποθηκεύουμε στο ασυνείδητο, σ’ αυτή τη βαθειά σπηλιά της ψυχής μας.

Ο επάνω μικρότερος κύκλος, το προσυνειδητό, περιέχει τις μικρές απολαύσεις, τα μικρά αντικείμενα α, όπως περιγράφει ο Λακάν⁶. Εκεί βρίσκεται ό,τι μας ευχαριστεί, τέχνη, λογοτεχνία, ποίηση, δημιουργία, αθλητισμός, φύση, οικολογία, γιόγκα κ.α. η τεμαχισμένη απόλαυση , με άλλα λόγια!

Η ψυχανάλυση μας βοηθάει να καταλάβουμε έγκαιρα και να ανακαλύψουμε αυτές τις μικρές απολαύσεις στη ζωή μας, ιδιαίτερα σε άτομα που βιώνουν άγχος. Βοηθάει επίσης τα άτομα που τραυματίζονται σωματικά ή ψυχικά και δημιουργούν ρωγμή στη μεμβράνη του αναδιπλωμένου 8, μεταξύ προσυνειδητού και ασυνειδήτου. Μέσα από τα τραύματα, φωτίζεται η σπηλιά, το ασυνείδητο,  και βλέπουμε τα βάθη της ψυχής μας. Τότε ησυχάζει ο άνθρωπος, επιστρέφει στην κατακερματισμένη απόλαυση των μικρών α, επουλώνει τα τραύματά του και συνεχίζει τη ζωή του, πολλές φορές με προσφορά στο κοινωνικό σύνολο. Το γλυπτό από μέταλλο που προαναφέρθηκε, αναπαριστά ακριβώς το λακανικό 8 του ασυνείδητου και το περιεχόμενο απωθημένων ενορμήσεων, τραυμάτων, επιθυμιών και γιγαντωμένων αισθήσεων⁷.

Γλυπτό (Σοφία Αράβου-Παπαδάτου, μπρούντζος, 2016). Το Λακανικό ασυνείδητο, ως ανοικτό και αναδιπλωμένο οκτώ (8). Τα μικρά αντικείμενα α κολυμπούν στο χώρο του προσυνειδητού.

Η Γυναίκα, η σπάνια γυναίκα με Γ κεφαλαίο,  εκθειάζεται από τον Ζακ Λακάν. Προσομοιάζει με την φιλοσοφική Αλήθεια, που δεν υπάρχει, δεν περιγράφεται δηλαδή με λόγια⁸. Γι αυτό στο βιβλίο «Τα Χέρια», υπάρχουν τρεις γυναίκες ηρωίδες που εκπροσωπούν τρεις διαφορετικούς αιώνες. Η πρώτη τραυματίζεται συμβολικά, πέφτοντας στη σπηλιά, στην Τρύπα του Διαβόλου και αντί να πληγωθεί, γεμίζει την ύπαρξή της με λουλούδια. Η δεύτερη γυναίκα, η Ευμορφία με όνομα σαν το βουνό του τόπου της, μοιάζει να ωφελείται από το επουλωμένο τραύμα της Φιλαρέτης και βελτιώνει τη ζωή της και τον τόπο της. Η τρίτη γυναίκα, η Λίνα του 21^ου αιώνα, σαν φυσική συνέχεια των δύο προηγούμενων, προχωρεί ακόμα περισσότερο με την ψυχανάλυση και την ψυχολογία και οδηγείται στο πολιτικό έργο. Το ασυνείδητο αναβλύζει μέσα από τα όνειρα, τα λόγια στους συνειρμούς της και τέλος μέσα στα καλλιτεχνικά της έργα. Εκπροσωπούν και οι τρεις μαζί, αναλυτικά, ό,τι συμβαίνει σε έναν άνθρωπο. Παρουσιάζουν τα τρία στάδια της λακανιανής συνειδησιακής εξέλιξης, S.I.R. Symbolique-Imaginaιre-Réel που οδηγεί στον Ρεαλισμό.

Ο Βορρόμειος κόμβος, των τριών άρρηκτων κύκλων δηλαδή, του Φαντασιακού, του Συμβολικού και του Πραγματικού, που εξασφαλίζει το Ρεαλισμό,  φαίνεται ότι έχει ισόρροπη αναλογία. Προέρχεται από το οικόσημο του οίκου Βορρομέϊ, ως δεσμός φιλίας τριών οικογενειών (Βορρομέϊ, Σφόρτσα, Βισκόντι). Στον Λακάν, οι τρεις κύκλοι αντιπροσωπεύουν το S.I.R. Εάν ένας κύκλος σπάσει, όλα διαλύονται. Ο κεντρικός χώρος τομής τους, φιλοξενεί το μικρό αντικείμενο α, της απόλαυσης⁷. Οι τρεις γυναίκες, οι τρεις κύκλοι, συνδέονται με ένα κοινό μορφικό γνώρισμα, «Τα Χέρια» τους.

Η έννοια της «απουσίας» που λειτουργεί ως έλλειμμα, συμβολίζεται με τους συζύγους των τριών γυναικών που βρίσκονται μακριά, είτε ως φυσική απουσία λόγω επαγγέλματος, είτε ως συναισθηματική απουσία (απρόσιτη και άκαμπτη προσωπικότητα, απουσία σχέσης).

Το ανερμήνευτο, το υπερβατικό, το μεταφυσικό, δίνει λύσεις και σώζει ζωές από την αυτοκτονία και την κατάθλιψη. Ο μύθος γίνεται βάλσαμο ψυχής και ευδαιμονίας. Πρόκειται για το περίφημο inexpicable de prime abord, ανερμήνευτο με την πρώτη ματιά, που αποτρέπει τους ανθρώπους από την κατάθλιψη και τις αυτοκτονίες⁹.

Παρατηρήθηκε αύξηση των αυτοκτονιών τον 18^ο αιώνα, την περίοδο του ρομαντισμού, με τη δημοσίευση των ανεκπλήρωτων ερώτων του Βέρθερου, ήρωα στο έργο  του Γκαίτε «Τα πάθη του νεαρού Βέρθερου». Αντίθετα τον ίδιο αιώνα, στο έργο «Μαγικός Αυλός» του Μότσαρτ, ο ήρωας Papageno σώζεται από τη μεταφυσική του μαγικού αυλού, από ένα παραμύθι. Οι αυτοκτονίες ελαττώθηκαν μετά από αυτό .

Η  Π.Ο.Υ.,  Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, προτείνει το Magic flute effect έναντι του  Werther effect για την πρόληψη των αυτοκτονιών. Είναι απαράβατος όρος που πρέπει να τηρείται στα δημοσιευμένα κείμενα, προκειμένου να αποτρέπονται οι αυτοκτονίες. Δεν επιτρέπεται η περιγραφή αδιεξόδων. Ή έχεις να προτείνεις λύσεις ή δεν μιλάς¹⁰!

Η αναλυτική παρουσία τριών αιώνων, τριών γυναικών, τριών συζύγων, τριών σταδίων συνειδησιακής εξέλιξης, φυσικών-μυθοπλαστικών και ψυχολογικών τραυμάτων, όπως και η επούλωσή τους, έχουν ένα στόχο: να βοηθήσουν τους ευαισθητοποιημένους αναγνώστες ώστε να σκεφτούν αντιστοιχίες και να κάνουν συνθέσεις για τη ζωή τους. Για τη συνειδητοποίηση, κατά το δυνατόν, τραυμάτων και επιθυμιών, ώστε να βελτιώσουμε έγκαιρα τη ζωή μας, μέσα στα χρονικά, ψυχολογικά και βιολογικά μας όρια.

Η συγκεκριμένη μορφή επιρροής, μέσω του καλλιτεχνικού έργου, δεν έχει κλινική διάσταση. Πολλοί άνθρωποι θα χρειαστούν στη ζωή τους, τη βοήθεια ψυχολόγων, ψυχιάτρων, ψυχαναλυτών, για να θεραπεύσουν τραύματα και συμπτώματα. Όλοι όμως μπορούν να βοηθηθούν από την θεωρητική, μη κλινική Λακανική Ψυχανάλυση, όπως υιοθετείται από τη Φιλοσοφική Σχολή της Σλοβενίας, μαζί με τη Θεωρία Κινηματογράφου και με κύριο εκπρόσωπο τον Σλάβοϊ Ζίζεκ¹¹. Ο Σλοβένος φιλόσοφος χρησιμοποιεί για να μας προσεγγίσει, παραδείγματα και μυθοπλασία από τη μαζική κουλτούρα και τα ΜΜΕ. Αναφέρεται στον Τουίτι πχ., τη γνωστή μορφή του μικρού κίτρινου πουλιού, στα Μίκυ Μάους. Στη μία σκηνή ο Τουίτι ισοπεδώνεται από ένα φορτηγό, που περνάει πάνω του. Στην επόμενη σκηνή αναπηδάει ολοζώντανος και χαρούμενος, χωρίς καθόλου τραύματα, καμία σχέση με την πατημένη «φλούδα» της προηγούμενης σκηνής.

Σε μία και μοναδική εικόνα κινούμενου σχεδίου, συμπυκνώνεται η Ομηρική Νέκυια, η κάθοδος του Οδυσσέα στον Άδη και η επιστροφή, για το νόστο, την πολυπόθητη Ιθάκη¹².  

Η εικόνα της Φιλαρέτης, γεμάτη από λουλούδια, μετά την πτώση και την έξοδο από την Τρύπα του Διαβόλου στα Αποσπεράτα, ως άλλη Νέκυια και ψυχαναλυτικό  Das ding- το γιγάντιο Πράγμα-περιεχόμενο του ασυνείδητου, ευελπιστούμε να βοηθήσει στην προσέγγιση  της «Ιθάκης» μας. Εφ΄οσον την αναζητούμε βέβαια, γιατί η ανθρώπινη φύση, διακρίνεται σε αυτούς που περιέχουν το Λόγο και την Αλήθεια και στους Άλλους, τους μακάριους και συμπαθείς, ευτυχισμένους και επαρκείς,  μέσα στην απλή, ζωώδη αρμονία.

Υ.Γ.(1) Ο μύθος στο βιβλίο «Τα Χέρια» έχει αντιστρέψει ή έχει αλλάξει τις ονομασίες, γιατί οι δικοί μου μύθοι-αλληγορίες δεν θέλουν να βάλλουν «ταμπέλα» σε κανένα τόπο, πετάνε ελεύθερα παντού. Έτσι, τα Διλινάτα γίνονται Αποσπεράτα, ο αστερισμός της Αφροδίτης δηλαδή. Ο Καραβόμυλος γίνεται Μυλοκαραβάτα και η λιμνοθάλασσα του Αργοστολίου, από  Κούταβος γίνεται Βούτακας¹³!  

Υ.Γ.(2) Η ψυχαναλυτική Τέχνη, ξεκίνησε με τον Ντανταϊσμό πριν 100 χρόνια ακριβώς. Στη συνέχεια ήρθε ο σουρεαλισμός που επίσης εκφράστηκε ως παραμορφώσεις της εικόνας και του ασυνείδητου¹⁴. Το ψυχαναλυτικό καλλιτεχνικό ρεύμα όμως, δεν έχει ακόμα οριστεί. Ελπίζουμε να συμβάλλουμε προς αυτήν την κατεύθυνση, με το βιβλίο «Τα Χέρια», με την απεικόνιση τραυματικών τομών στα ξυλόγλυπτα και με τα μεταλλικά γλυπτά, μορφοποίησης του ασυνειδήτου.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1.       Φιοραβάντες, Β. (2016). Μεταπαγκοσμιοποίηση. Η αναγκαιότητα του νεοανθρωπιστικού προτάγματος. Αθήνα, εκδ. Ζήτη

2. Νικολόπουλος, Τ., Καπογιάννης, Δ. (2014). Εισαγωγή στην Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία. Το μετέωρο βήμα μιας δυνατότητας. Αθήνα, Οι εκδόσεις των συναδέλφων
3. Καρακάσης, Α. (2016). Επόμενος σταθμός: Ουτοπία. Ντοκιμαντέρ για τη ΒΙΟ.ΜΕ
4. Κατερέλος, Ι. (1996). Η δυναμική των κοινωνικών αναπαραστάσεων. Αθήνα, εκδ. Οδυσσέας

5.       Αράβου-Παπαδάτου, Σ. (2015). Σημειώσεις Κοινωνικής Ψυχολογίας, για το μάθημα Κοινωνική Ψυχολογία και Κοινωνική Διάδραση. ΤΕΙ Ιονίων Νήσων, Τμήμα Ψηφιακών Μέσων και Επικοινωνίας. Αργοστόλι, Κεφαλονιά.

6.       Λακάν, Ζ. (2001). Το σεμινάριο ΧΙ. Οι τέσσερις θεμελιακές έννοιες της ψυχανάλυση. Αθήνα, εκδ. Κέδρος

7.       Βανιέ, Α. (2000). Λακάν: Όσο πιο απλά γίνεται. Αθήνα, εκδ. Κέδρος

8.       Deconchy, J.P. (2010). Τα υπερ-φύσιν ζώα. Το νοητικό οικοδόμημα της ανθρώπινης ιδιαιτερότητας. Αθήνα, εκδ. Πεδίο

9. Αράβου, Σ. (2005). Ο Έρωτας αντίστιξη στο Φόβο. Αθήνα, Ελλην. Γράμματα

10.    Π.Ο.Υ. WHO. Global suicide. World imperative. Werther and Magic Flute effect. Writers instructions

11. Ζίζεκ, Σ. (2006). Το υψηλό αντικείμενο της Ιδεολογίας. Αθήνα, εκδ. Scripta

12.    Μαρωνίτης, Δ. (2012) Ομήρου Οδύσσεια. Αθήνα, εκδ. MIET

13. Αράβου-Παπαδάτου, Σ. (2016). Τα Χέρια. Διήγημα και Αλληγορικό Παραμύθι. Αθήνα, εκδ. Όστρια
14. Ευαγγελάτος, Κ. (2016), 100 χρόνια Ντανταϊσμού. Συνοπτική θεωρητική προσέγγιση του DADA και του FLUXUS. Άρθρο. Nktkp. Blogspot.gr. Υπεύθυνος Βασ. Φιοραβάντες

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΗ ΦΙΟΡΑΒΑΝΤΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ «ΤΑ ΧΕΡΙΑ» της Σοφίας Αράβου-Παπαδάτου

Αγαπητή Σοφία,

Ειλικρινά λυπάμαι που δεν μπόρεσα να παραβρεθώ στην παρουσίαση του βιβλίου σου, όπως είχαμε σχεδιάσει. Έκτακτες και απρόβλεπτες υποχρεώσεις με κράτησαν στην Αθήνα, δεν μου επέτρεψαν να βρίσκομαι έγκαιρα στην Κεφαλονιά.

Λυπάμαι διπλά για την απουσία μου διότι το βιβλίο σου «Τα Χέρια», γεννήθηκε και εμπνεύστηκε μέσα σε ένα χώρο που αποτελεί την υλοποίηση πολλών θεωρητικών θέσεων περί της ουσίας της Τέχνης, που εισηγούμαι σε όλη την ακαδημαϊκή μου πορεία. Στηρίζει και προβάλλει, το περίφημο artisanat, το χειροποίητο  δημιούργημα από τα χέρια άξιων τεχνητών, που εξαφανίσαμε στην εποχή μας. Καταργήσαμε την ομορφιά του χειροποίητου, χαμένοι μέσα στην ταχύτητα της τεχνογνωσίας, που μας επιβάλλει την ομογενοποίηση του βιομηχανοποιημένου προϊόντος. Χαμένοι μέσα στην εναγώνια προσπάθεια για καταξίωση με αποκλειστικά οικονομίστικους όρους, χάσαμε το μέτρο και παράλληλα την ύπαρξή μας.

Η σημερινή εποχή της αλλοτρίωσης και της πραγμοποίησης, της χρηματοοικονομικής επικέντρωσης και της θεοποίησης του κέρδους, με συσσώρευση του πλούτου στα χέρια των λίγων και την ισοπέδωση των πολλών, οδήγησε στην αποτυχία του σύγχρονου οικονομικού μοντέλου. Η μεταπαγκοσμιοποίηση, όπως περιγράφεται στο τελευταίο μου βιβλίο «Προς τη Μεταπαγκοσμιοποίηση. Η αναγκαιότητα του νεοανθρωπιστικού προτάγματος» (εκδ. ΖΗΤΗ, 2015), απαιτεί τη στήριξη της Τέχνης και μια άλλη μορφή Οικονομίας. Χρειάζεται την Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία της δίκαιης αναδιανομής του πλούτου, με αυτοοργάνωση του παραγόμενου προϊόντος και με σεβασμό στον άνθρωπο και το φυσικό περιβάλλον. Ο εμπλουτισμός της Εκπαίδευσης με την Τέχνη, μπορεί να γίνει η Επανάσταση που απαιτεί η εποχή μας.

Στο βιβλίο σου «Τα Χέρια» συμπυκνώνεις τους αιώνες. Από τον 17^ο της Ενετοκρατίας στα Ιόνια, περνάς στην Αγγλοκρατία του 19^ου αιώνα με την  επικράτηση συμβόλων της αστικής κοινωνίας, για να φτάσεις στη σημερινή εποχή που ο άνθρωπος έχασε τις ισορροπίες του. Οι αυτοκτονίες και η έξαρση της ψυχικής νόσου, μας παραπέμπουν στην ανάγκη της εσωτερικής αναζήτησης.

Όπως περιγράφεις, η ψυχανάλυση γέννημα του 19^ου  και με επικράτηση τον 20^ο αιώνα, δεν είναι τυχαία. Είναι η αναζήτηση λύσεων στην επίλυση της φθοράς που εξαναγκαστήκαμε, στο βωμό της υπαρξιακής μας παραμέλησης. Οι μύθοι και τα σύμβολα αν ξεπεραστούν χωρίς να αγνοηθούν, απαιτούν αγώνα και πολλές φορές κατακτιούνται μέσα από τραυματικές εμπειρίες. Ο αληθινός πλούτος όμως και η εσωτερική γαλήνη που αναδύονται, με επιστροφή στο ρεαλισμό, μπορούν να γεννήσουν το αληθινό πολιτικό έργο που χρειαζόμαστε, των αναγκών, της αλληλεγγύης και της πηγαίας έκφρασης.

Εύχομαι να είναι καλοτάξιδο το βιβλίο σου! Εύχομαι να ευοδωθεί και να θεσμοθετηθεί το συλλογικό έργο των 70 καλλιτεχνών στο Χειροτεχνικό Κέντρο Ιονίου, για το καλό όλων μας!

Φιλικά,  Βασίλης Φιοραβάντες

 Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, ΠΤΔΕ 

                                                                                                                      Σάββατο, 9/7/2016

Όλγα Γ. Τραυλού

Παρουσίαση του βιβλίου «ΤΑ ΧΕΡΙΑ» της Σοφίας Αράβου – Παπαδάτου (Εκδόσεις ΟΣΤΡΙΑ, 2016)

«Ο συγγραφέας  πρέπει να γράφει για όσα αισθάνεται, όσα παρατηρεί και όσα μαντεύει» 

Βικτόρ Ουγκώ

Η λογοτεχνία, οριζόμενη ως η τέχνη του έντεχνου λόγου, παράγει έργα που το κοινό αναζητεί, διαβάζει και πολλές φορές αγαπά και θαυμάζει. Οι λάτρεις της λογοτεχνίας, μεταξύ των οποίων και εγώ, αποτελούμε ένα αναγνωστικό κοινό που διαβάζοντας δεν αναζητά ένα μέσο για να ξεφύγει από την πραγματικότητα, αλλά αντίθετα ένα τρόπο για να επαναπροσεγγίσει την πραγματικότητα με ανανεωμένο βλέμμα. ‘Όπως λέει και ο Τολστόι, μετά την ανάγνωση ενός λογοτεχνικού έργου βλέπουμε γύρω μας με καθαρά μάτια.

Το βιβλίο της Σοφίας Αράβου-Παπαδάτου είναι λογοτεχνικό, αλλά αντλεί έμπνευση και από άλλες πηγές, όπως η επιστήμη της ψυχολογίας και της ψυχανάλυσης, η λαϊκή παράδοση και το παραμύθι. Εν τέλει πηγάζει από τη Ζωή, εφόσον η συγγραφέας μετατρέπεται σε μια κεραία της εποχής μας, για να θυμηθούμε τον αείμνηστο Ανταίο Χρυσοστομίδη, και μας μεταφέρει με τον τρόπο της τους προβληματισμούς και τις εμπειρίες της.

Επειδή σημαντικό μέρος του βιβλίου «Τα Χέρια» καταλαμβάνει το παραμύθι, θα ήθελα να αναφερθώ πιο διεξοδικά σε αυτό. Το παραμύθι αποτελεί κληρονόμο του μύθου, με συμβολιστική δύναμη, που έχει παγκόσμια απήχηση τόσο στο συνειδητό όσο και το ασυνείδητο. Διασχίζει το χώρο, το χρόνο και τους πολιτισμούς, αποτελώντας ένα πνευματικό θησαυρό της ανθρωπότητας.

Η επιστήμη ασχολήθηκε με τη μελέτη του παραμυθιού κατά τη διάρκεια του 20^ου αιώνα. Ο Vladimir Propp, με το σημαντικό έργο του «Η Μορφολογία του Παραμυθιού» το 1970, ανέλυσε τις λειτουργίες του, οι οποίες είναι οι εξής:

α) Η κοινωνική, που έχει σχέση με την ανταλλαγή και την επικοινωνία. Η προφορικότητα του παραμυθιού συνδέεται με την αφήγηση σε ομάδες ατόμων που συγκεντρώνονται για το σκοπό αυτό και ανταλλάσσουν σχόλια και σκέψεις.

β) Η ψυχολογική, που ενεργοποιεί τη φαντασία, τη δημιουργικότητα και ευνοεί την ταύτιση του κοινού με τα πρόσωπα της ιστορίας.

γ) Η παιδαγωγική – εκπαιδευτική, που ενθαρρύνει τη μετάβαση από το άτομο στην ομάδα και στη συνέχεια την ομαλή ενσωμάτωση του ατόμου στο κοινωνικό σύνολο. Επιπλέον, θα μπορούσε να προστεθεί μία μυητική – θεραπευτική λειτουργία ως προέκταση της δημιουργικής εκπαίδευσης του ατόμου να δρα και να σκέφτεται μαζί με άλλους.

Το παραμύθι, με τις παραπάνω λειτουργίες, βοηθά τον μεμονωμένο άνθρωπο, δια μέσου της ταύτισης με τους ήρωες της ιστορίας, να ωριμάσει ψυχολογικά ώστε να μπορέσει να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες της πραγματικής ζωής και να νικήσει το φόβο που τον καθηλώνει. Η ωριμότητα αυτή βοηθά στην κατάκτηση της αυθεντικής σοφίας, αυτής των σοφών και των παιδιών. Το μεγαλύτερο κέρδος είναι ότι εμψυχώνει το άτομο και δεν το αφήνει μόνο του απέναντι στην ισοπεδωτική δύναμη της ωμής πραγματικότητας.

Στο παραμύθι υπάρχει ισορροπία μεταξύ φαντασίας και πραγματικού, με αυξημένο το ρόλο της φαντασίας που συνδέεται άμεσα με την ευαισθησία. Πρόκειται για την αιώνια μεταμόρφωση της πεζής καθημερινότητας σε μαγευτική ιστορία. Ενώ είναι τελείως μη ρεαλιστικές, οι ιστορίες γίνονται πιστευτές επειδή ανταποκρίνονται στην εσωτερική πραγματικότητα του ανθρώπου. Σε αυτό βοηθά ο φορέας του παραμυθιού, που παραδοσιακά είναι ο αφηγητής, ο οποίος με το λόγο του γοητεύει τους ακροατές (προφορικότητα του παραμυθιού).

Σημαντικό στοιχείο και στενά συνδεδεμένο με το παραμύθι αποτελεί το Όνειρο, αφού και στα δύο παραβιάζονται οι φυσικοί νόμοι αβίαστα και με απόλυτη απλότητα, χωρίς να εκπλήττεται κανείς. Τίποτα δεν είναι μη αναστρέψιμο (ακόμη και ο θάνατος, ή κυρίως αυτός).

Το βιβλίο της Σοφίας Αράβου-Παπαδάτου «πατάει» στο λαϊκό παραμύθι, το υιοθετεί, αλλά και το αλλάζει. Ας δούμε μερικές συγκλίσεις και μερικές αποκλίσεις.

Στο παραμύθι ο χρόνος είναι απροσδιόριστος («μια φορά κι ένα καιρό») και οι ήρωες δεν έχουν ονόματα, αλλά προσδιορίζονται κυρίως από την ιδιότητά τους (ο πρίγκηπας, η βασιλοπούλα κτλ). Στο  βιβλίο, όμως, οι ηρωίδες (όλες θηλυκού γένους) τοποθετούνται χρονικά σε διαφορετικούς αιώνες η καθεμιά και έχουν ονόματα ( Λίνα, Ευμορφία, Φιλαρέτη). Στο παραμύθι ο τόπος είναι απροσδιόριστος και το ίδιο τηρείται και στο βιβλίο (αναφέρεται γενικόλογα ως το νησί), με τη διαφορά ότι η συγγραφέας δίνει χαρακτηριστικά του τόπου, που αποτελούν ένα κλείσιμο του ματιού με νόημα προς τον αναγνώστη: η λιμνοθάλασσα, η γέφυρα, το βουνό, το κάστρο, τα Αποσπεράτα, όλα παραπέμπουν στο Νησί, την Κεφαλονιά. Ο μυστηριώδης τόπος του παραμυθιού υπάρχει και στο βιβλίο. Είναι η σπηλιά («η τρύπα του διαβόλου») με έντονη συναισθηματική φόρτιση και πολλούς συμβολισμούς (κάθοδος στον ‘Αδη, κατάδυση στο ασυνείδητο). Με τη σπηλιά συνδέεται και η απαραίτητη στο παραμύθι και στο βιβλίο μαγική διάσωση, με την καθαρτήρια λειτουργία, ως αντίδωρο της γενναίας πράξης της καθόδου στον Άδη και της επιστροφής στη ζωή. Στο βιβλίο στο σημείο αυτό υπεισέρχεται και έντονη  σωματικότητα στις αισθησιακές περιγραφές, που στη συνέχεια συνδέεται με  ακόμα ένα μοτίβο του παραμυθιού, τη μεταμόρφωση, που στο βιβλίο μεταφράζεται σε νίκη πάνω στο θάνατο. Η μυστικιστική εμπειρία μεταμορφώνει το άτομο, που μπορεί πλέον χωρίς φόβο να αντικρύσει τη σκοτεινή/ασυνείδητη πλευρά του εαυτού του.

Η Φύση, πανταχού παρούσα στο παραμύθι, κυριαρχεί στο βιβλίο, και μάλιστα προσωποποιείται στην ηρωίδα, η οποία «ανθίζει» και θάλλει. Επίσης, υπάρχει σύνδεση όλων των έμβιων όντων μεταξύ τους (μεταμόρφωση της αρχοντοπούλας σε γοργόνα). Το τέλος στο παραμύθι είναι πάντα ευτυχισμένο (…και έζησαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα) και το ίδιο μας επιφυλάσσει το βιβλίο, όπου όμως η Τέχνη και ο Λόγος αποτελούν την πηγή της ευδαιμονίας. Η σύγχρονη ηρωίδα του βιβλίου, η Λίνα, ως alter ego της συγγραφέως, δίνει τον επί-λόγο και πλέκει το εγκώμιο των τεχνών (και κυρίως της λαϊκής τέχνης) και του Λόγου, απ’ όπου απορρέει η αισθητική απόλαυση.

Η ύπαρξη ενός αφηγητή αποτελεί τον κοινό τόπο του παραμυθιού και του βιβλίου, μέσα στο οποίο περνά η προφορικότητα, αφού γίνεται εκτενής περιγραφή της προφορικής αφήγησης και ο αναγνώστης παρακολουθεί διεξοδικά τις αντιδράσεις του κοινού που μαγεμένο παρακολουθεί την ιστορία, υποταγμένο στη γοητεία του αφηγητή. Από το στοιχείο αυτό πηγάζει η έντονη θεατρικότητα της διήγησης.

Τα υπαρξιακά μας ερωτήματα μοιάζουν με τις αναζητήσεις του ήρωα του παραμυθιού. Υπάρχει μια κρίσιμη στιγμή που μπορούμε να μεταμορφωθούμε στον ήρωα της δικής μας ζωής. Να γίνουμε αυτός/αυτή που δρα για να αντιμετωπίσει κάτι που υπερβαίνει τις δυνάμεις του, επειδή έχει αυτοπεποίθηση: η ζωή με εμπνέει και μου δίνει τα μέσα για να πραγματοποιήσω την υπέρβαση. Πιστεύω ότι υπάρχει μαγεία μέσα στη ζωή, και το ίδιο πιστεύει και η συγγραφέας.

Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στον τίτλο του βιβλίου: «Τα Χέρια». Πράγματι, τα χέρια με τον έντονο συμβολισμό αποτέλεσαν διαχρονικά πηγή έμπνευσης για τη λογοτεχνία, την ποίηση και την τέχνη. Είναι το μέσο επικοινωνίας, αναζήτησης της σύνδεσης, μπορούν να διεξαγάγουν μία συνομιλία δίχως λόγια, και ακόμα επιτελούν εργασίες κατασκευής, επιβίωσης και εν τέλει πράττουν κυριολεκτικά. Μεταφέρουν τη μνήμη, δηλαδή την παράδοση (χειροτέχνες/χειροποίητο) και δημιουργούν νέα έργα. Τα χέρια είναι η προέκταση της ψυχής. Για το λόγο αυτό έχουν εξέχουσα θέση στη γλώσσα με πολυάριθμες εκφράσεις. Ακόμη, παίζουν σημαντικό ρόλο στο παραμύθι, αφού αυτονομούνται και δρουν μόνα τους, προκειμένου να ευεργετήσουν, να τιμωρήσουν ή να μετατραπούν σε υπηρέτες/φαντάσματα.

Αντιπροσωπευτικό παράδειγμα για την ανάδειξη της σημασίας των χεριών ως συμβόλου αποτελεί το ποίημα του μεγάλου Ισπανού ποιητή Πέδρο Σαλίνας με τίτλο «Μνήμη στα χέρια». Μεταφέρω εδώ την αρχή του μακρόστιχου αυτού ποιήματος:

Μνήμη στα χέρια

Σήμερα είναι τα χέρια μνήμη.

Η ψυχή δεν θυμάται, πονάει

απ’ την τόση ανάμνηση. Αλλά στα χέρια

μένει η ενθύμηση εκείνου που κράτησαν.

Με τα παραπάνω γίνεται φανερός ο λόγος για τον οποίο η συγγραφέας επέλεξε τα χέρια ως τίτλο στο βιβλίο της και έτσι, με τον πιο απλό τρόπο, μας εισάγει στο σύμπαν που δημιούργησε. Κι εμείς μπορούμε να της πούμε, αφού το διαβάσουμε και γευτούμε τις ιστορίες του, μια ταιριαστή για την περίπτωση έκφραση: Γεια στα χέρια σου Σοφία!

Όλγα Γ. Τραυλού

Φιλόλογος

ΟΜΙΛΟΣ UNESCO  1^ος Διεθνής Λογοτεχνικός Διαγωνισμός Ιθάκης 2016        ΘΕΜΑ: «ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΟΜΗΡΙΚΗ ΟΔΥΣΣΕΙΑ»

Α’ ΒΡΑΒΕΙΟ,  ΣΟΦΙΑ ΑΡΑΒΟΥ-ΠΑΠΑΔΑΤΟΥ  (Οδοντίατρος MSc, Ψυχολόγος PhD, Συγγραφέας, Ποιήτρια, Εικαστικός)

ΤΙΤΛΟΣ ΔΙΗΓΗΜΑΤΟΣ: «ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΟΜΗΡΙΚΗ ΟΔΥΣΣΕΙΑ. Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΗΣ ΠΗΝΕΛΟΠΗΣ ΣΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ»

Εικόνα 1: Α΄βραβείο Unesco

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

Η Προκήρυξη από τον Όμιλο Unesco, του 1^ου Διεθνή Λογοτεχνικού Διαγωνισμού Ιθάκης 2016, με τίτλο «Μετά την Ομηρική Οδύσσεια», κινητοποίησε το ενδιαφέρον και τη φαντασία.

Η Πηνελόπη στην Οδύσσεια, περιγράφεται ως γυναίκα της καρτερίας, της υπομονής, ένθερμη της συζυγικής πίστης και του θεσμού της οικογένειας. Εντούτοις, κανείς δεν ασχολήθηκε ιδιαίτερα μαζί της, μετά την επιστροφή του Οδυσσέα στην Ιθάκη. Ο Οδυσσέας είναι αυτός που κυριαρχεί στη σκέψη των λογοτεχνών, είτε ως ταξιδευτής, είτε ως συμβολισμός μιας εξελικτικής νοητικής πορείας, πάντα από τη μεριά των ανδρών.

Ο Νίκος Καζαντζάκης στη δική του «Οδύσσεια» (1938), έπος  33.000 στροφών και 7.500 νεολογισμών, βάζει στο στόμα του Οδυσσέα τη λέξη «πλαντώ» και τον οδηγεί να φύγει πάλι από την Ιθάκη, να ψάξει νέους τόπους, να δημιουργήσει στις πηγές του Νείλου τελικά, μια νέα Ιθάκη που εξαφανίζεται στα έγκατα της γης από Θεομηνία¹.

Ο Τζαίημς Τζόυς δημιουργεί τον «Οδυσσέα» (1922) πολλών σελίδων, με σύγχρονες αφηγήσεις-αντιστοιχίες της κλασσικής Οδύσσειας, διαδραματισμένες σε παράλληλα γεγονότα μιας Ιρλανδέζικης ημέρας². Μέσα στον κυκεώνα λέξεων που ταξιδεύει, υποκαθιστά με το έργο του  το Λακανικό ελλείπον «Όνομα του πατρός», τη σχέση με τον πατέρα του που τον σημαδεύει. Το synthom-symptom (Σ) «Οδυσσέας», ως τέταρτος ενωτικός κύκλος  (Σ-πορτοκαλί στην εικόνα 1) συγκρατεί τους υπόλοιπους τρεις (3)  κύκλους του Λακάνιου Βορρόμειου Κόμβου, της Φαντασίας (I-Imaginary), του Συμβολικού (S-Symbolic) και του Πραγματικού(R-Real), καθώς και της τομής τους που συνιστά την απόλαυση a, σώζοντας τον από την ψύχωση³.

Εικόνα 2 : Ο Βορρόμειος Κόμβος και ο τέταρτος κύκλος του συμπτώματος –synthom, στη Λακανική ψυχανάλυση

 

R=Real                    I=Imaginary             S=Symbolic            Σ=synthom (symptom)      

Τομή  IRS=a  (απόλαυση)

Ο Dante Alighieri στη Θεία Κωμωδία – La Commedia Divina (1321), παρουσιάζει τον Οδυσσέα στο Κολαστήριο, να περιγράφει την εκ νέου φυγή του από την Ιθάκη μετά το τέλος της Οδύσσειας και εντέλει το χαμό του⁴.

Ο Άλφρεντ lord Τέννυσον, Άγγλος ρομαντικός ποιητής του 19^ου αιώνα, βάζει στο στόμα του δικού του «Οδυσσέα» λόγια πλήξης, να μοιράζει νόμους δίπλα σε γυναίκα γερασμένη, σε άγονους τόπους, με ανθρώπους που όλο αποθηκεύουν, τρώνε, κοιμούνται και καθόλου δεν τον νοιώθουν⁵.

Ο ποιητής Τάσος Λειβαδίτης, στο ποίημά του «25^η Ραψωδία της Οδύσσειας», σε μία απέριττη πυκνή γραφή, μας δίνει ως συνέχεια ένα νοητικό ταξίδι, σαν άλλος Οδυσσέας πνευματικός ταξιδευτής. Περνάει από τα εγκόσμια στα υπερκόσμια της διανόησης και επιστρέφει η σκέψη του, σαν πεφτάστερο μέσα στο γάλα των παιδιών. Ξεπερνάει το άσκοπο, αρμόνιο πάνω σε ρύγχος γουρουνιού, με την αδελφοσύνη και τα ποιήματα. Κρατάει φυλαχτό τα χέρια της μητέρας του, μαραμένοι αρχάγγελοι στη λάτρα φαγωμένου νεροχύτη και συνεχίζει τη ζωή του γαληνεμένος⁶.

Και τώρα… η Πηνελόπη μετά την Ομηρική Οδύσσεια, στο νέο διήγημα.

Εικόνα 3

Η Πηνελόπη και ο Οδυσσέας μπροστά στον Άβακα.

Σοφία Αράβου. Ακρυλικό σε καμβά 60χ30 cm

«ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΟΜΗΡΙΚΗ ΟΔΥΣΣΕΙΑ. Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΗΣ ΠΗΝΕΛΟΠΗΣ ΣΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ»

Ο Οδυσσέας κουρασμένος και  ταλαιπωρημένος, αλλά γεμάτος εμπειρίες, επιστρέφει στην Ιθάκη. Μετά τις πρώτες ημέρες άμετρης συγκίνησης με αποκάλυψη στους δικούς του, αλλά και της μνηστηροφονίας, είχε φτάσει η ώρα, όχι της επόμενης μέρας, αλλά της υπόλοιπης ζωής για τη βασιλική οικογένεια της Ιθάκης.

Θα φαινόταν αν ήταν αληθινός νόστος ή ένας ακόμα σταθμός της Οδύσσειας. Το βασιλικό ζευγάρι ήταν επιφυλακτικό και ξεδίπλωνε προσεκτικά, την «πραμάτεια» που κουβαλούσε ο καθένας τους.

Η Πηνελόπη ήταν δυνατή σαν σίδερο,  από την αντιμετώπιση της στέρησης με τόσα χρόνια απουσίας του συντρόφου της, αλλά και της δύσκολης διατήρησης τού βασιλείου της. Ο Οδυσσέας ήταν το ίδιο ατσάλινος, από την επιβίωση τού πολέμου και της οργής τού Ποσειδώνα, που τον περιπλανούσε δέκα χρόνια στη μανιασμένη θάλασσα.

Η Πηνελόπη, σε μία εκστατική εμπειρία με τη βοήθεια της θεάς Αθηνάς, είχε οραματιστεί μια σκέψη του μέλλοντος που θα διατυπωνόταν από Έλληνα Φιλόσοφο, με αντίστροφη μορφή, για την ανώτερη  φύση του Πολιτικού. Η σκέψη και η ενόρασή της εστιαζόταν στο Ύφασμα που έφτιαχνε στον αργαλειό της, με τα σκληρά στημόνια της Καρτερίας και της Παράδοσης, αλλά  και τα μαλακά-ευέλικτα υφάδια της Αναζήτησης και του Ταξιδευτή⁷. Ο φιλόσοφος του μέλλοντος θα όριζε τα μεν στημόνια του πολιτικού υφάσματος ως αλληγορία του σκληρού πολεμιστή και ήρωα, τα δε υφάδια ως εκπροσώπους του ευαίσθητου και μαλακού χαρακτήρα της προσαρμογής. Η Πηνελόπη με την επίδραση της Αθηνάς-σοφίας, πίστευε το αντίθετο. Σκληροί άνθρωποι είναι αυτοί που δεν αλλάζουν εύκολα, που κολλάνε στο παρελθόν, που συντηρούν ανεξέλικτες τις παραδόσεις, σαν αμετακίνητοι βράχοι. Μαλακοί, ευέλικτοι και προσαρμοστικοί άνθρωποι είναι οι αναζητητές. Ρέουν σαν γάργαρο νερό και στρογγυλεύουν αργά τις σκληρές πέτρες του νου,  για να φέρουν την πολυπόθητη κοινωνική αλλαγή. Όλη η σκέψη της Πηνελόπης περικλειόταν στο αρκτικόλεκτο:

Π. ατρίδα

Α. νθρωποι

Θ. ρησκεία- Θάνατος

Ο. ικογένεια

Σ. ώμα     

                                                                                                    (Εικόνα 3)

Με την κατανόηση και τη συμπόρευση της σκέψης της από τον Οδυσσέα, θα καταλάβαινε αν όντως εκείνος εκπλήρωσε το νόστο του ή θα χρειαζόταν να φύγει πάλι. Δεν θα τον εμπόδιζε, αν αυτό επιθυμούσε. Γιατί εκείνη «πολέμησε και ταξίδεψε», χωρίς να μετακινηθεί ούτε στιγμή από την Ιθάκη.                                                                                                                                                    

Ο Οδυσσέας, από τη μεριά του, κουβαλούσε μέσα του αναλλοίωτες, τις πολλές εμφανίσεις της θεάς Αθηνάς, σε όλη την Ιλιάδα και την Οδύσσεια που βίωσε τα 20 χρόνια της απουσίας του, δίνοντας υπερβατικές λύσεις σε κάθε πρόβλημα. Ήξερε ότι τίποτα περισσότερο δε γινόταν να προκύψει. Μετά από αυτό καρτερούσε ο θάνατος, που πάλεψε για να τον αποδιώξει. Έμενε να διαπιστώσει την εξέλιξη στη συνείδηση της Πηνελόπης, να μη την βλάψει από το νέο και δύσκολο έργο που τους περίμενε. Ήθελε να της προσφέρει ζωή χωρίς νέα προβλήματα, που θα τάραζαν  την όμορφη ψυχή της. Το όφειλε ως τρυφερό αντίδωρο στην Πίστη και την Καρτερικότητά της. Ανάλογα σκεφτόταν και η Πηνελόπη, αν οι ηρωικές πράξεις είχαν αφήσει τον Οδυσσέα να σκεφτεί βαθειά την αρετή, πέρα και μαζί με την ανδρεία.

Τόση ήταν η αγάπη τους, που ο καθένας αποφάσισε να συμμαζευτεί στο εξελικτικό επίπεδο του άλλου, να μην τον βλάψει από την πυρκαγιά της άκαιρης Γνώσης!

Ο Οδυσσέας είχε στο μυαλό του την Αρμονία που προκύπτει από το Μέτρο στα ανθρώπινα πάθη, όπως ορίστηκαν μετά από αιώνες⁸.

Ο. ργή

Λ. αγνεία

Α. δηφαγία

Φ. ιλαυτία                       Ο.Λ.Α.Φ.Ο.Ζ.Α

Φ. όβος                                       ή

Ο. κνηρία                            ΚΟΛΑΦΟΣ

Ζ. ηλοφθονία.

Α. πληστία

Η Πηνελόπη δεν γνώριζε τον τρόπο, ώστε να καταλάβει σύντομα τα βάθη του Οδυσσέα. Όταν εκείνος περίγραψε αυτό που φαντάστηκε κάποτε στην Τροία, με τα άπειρα προβλήματα από τους συντρόφους, έναν τεράστιο Άβακα δηλαδή,  η Πηνελόπη ένοιωσε να γαληνεύει. Φαίνεται ότι ο σύντροφός της, ο βασιλιάς της Ιθάκης τους, ο Οδυσσέας, σκεφτόταν βαθειά και για τους δυο τους.

Αμέσως έστησαν το όραμά του και άρχισαν να παίζουν με το πανύψηλο παιχνίδι. Κατασκευάστηκε και ήρθε στη βασιλική αίθουσα ένας γιγάντιος Άβακας, το παιχνίδι που χρησιμοποιούν τα παιδιά για να μαθαίνουν αριθμητική. Είχε τεράστιο μέγεθος λόγω των περιστάσεων. Πέντε οριζόντιοι μεταλλικοί άξονες, στερεωμένοι σε περίτεχνη βάση σχήματος Π, με δύο χρυσές μπάλες ο καθένας. Η δεξιά μπάλα παρίστανε την υπερβολή, η αριστερή το έλλειμμα, ενώ σε κατάλληλο σημείο μεταξύ τους, υπήρχε ένα πλατύ κοίλωμα, σαν χρυσή γούρνα - λίμπα, το Άριστο Μέτρο. Αργότερα, μετά από πολλούς αιώνες, Έλληνες μαθηματικοί και φιλόσοφοι εμπνεύστηκαν από αυτό ολόκληρεςθεωρίες. ^9,10,11.                                                                                                                                                                                                           

Στην κατασκευή υπήρχε  και μια μεγάλη ξύλινη ράβδος, με την οποία μπορούσαν να μετακινούν από μακριά τις δύο σφαίρες, γύρω από το άριστο σημείο. Οι άξονες από πάνω προς τα κάτω, αντιπροσώπευαν τον ΚΟΛΑΦΟ του Οδυσσέα. Όταν εξήγησε στην Πηνελόπη τους όρους του παιχνιδιού, εκείνη κατάλαβε ότι το δικό της ΠΑΘΟΣ των πέντε σημείων, ήταν πιο συμπυκνωμένο και περιλάμβανε ολόκληρο τον δικό του ΚΟΛΑΦΟ των οκτώ κατηγοριών του αρκτικόλεξου του.

«Γιατί ο άβακας;» ρώτησε ο Τηλέμαχος, ο γιός τους.

«Διότι, οι Έλληνες αεί παίδες»¹² «Κι αν σου μιλώ με παραμύθια και παραβολές είναι γιατί τ΄ακούς γλυκότερα»¹³, απάντησαν ο ένας μετά τον άλλο, σαν συνεννοημένοι. Η Αθηνά είχε εμφυσήσει μέσα τους λόγια, που θα άκουγαν οι άλλοι άνθρωποι μετά από αιώνες.

«Συνεχίστε, να μην σας ενοχλούμε», χαμογελούσε κρυφά ο Τηλέμαχος, δίχως να καταλαβαίνει, παρά μόνο ότι είχαν κάθε δικαίωμα, μετά τόσο μεγάλο χωρισμό.

Ο Οδυσσέας και η Πηνελόπη έπαιζαν κάποιες ώρες της ημέρας με τον τεράστιο Άβακα, για πολλούς μήνες. Έλεγαν ο καθένας από μία ιστορία και στη συνέχεια, έπρεπε να μετακινήσουν τη χρυσή σφαίρα στο σημείο που πίστευαν ότι ταίριαζε κατά την κρίση τους, η σωστή απάντηση, κοντά ή μακριά από το έλλειμμα, κοντά η μακριά από την υπερβολή ή πάνω στο χρυσό σημείο, μέσα στη χρυσή λίμπα. Ήταν ξαπλωμένοι σε ανάκλιντρα, κινώντας από μακριά τις τεράστιες σφαίρες, με τη γιγάντια ράβδο ^9,10,11.

Όταν ο Οδυσσέας έλεγε την ιστορία, η Πηνελόπη κρατούσε τη ράβδο και μετακινούσε τις μπάλες. Αντίθετα, η ράβδος πέρναγε στα χέρια του Οδυσσέα, όταν μίλαγε η Πηνελόπη. Το λεπτό, σκληρό και μακρύ χρυσόξυλο,  πήγαινε από τον ένα στον άλλο με τη βοήθεια πιστής δούλας, μία από τις 38 που είχαν επιζήσει. Οι δώδεκα από τις πενήντα δούλες του παλατιού, είχαν κρεμαστεί σαν «Κίχλες» από τον Οδυσσέα γιατί πήγαιναν με τους μνηστήρες, σπαταλώντας ανήθικα το βιός του και κόντρα στις εντολές της κυράς τους¹⁴.

Στον πρώτο άξονα Π.ατρίδα η Πηνελόπη ανάφερε τους μνηστήρες και την αγάπη τους για εξουσία. Τη δική της εφεύρεση, με προτροπή της Αθηνάς, για το μαγνάδι και το ξήλωμά του κάθε βράδυ. Ο Οδυσσέας μετακίνησε τη σφαίρα ελάχιστα προς το χρυσό σημείο του μέτρου, χαρακτηρίζοντας την πράξη ελλειμματική και χωρίς αποφασιστική πρωτοβουλία εκδίωξης των παρασιτικών μνηστήρων, με θάρρος και πυγμή. Έπρεπε να δημιουργήσει γενναίο στρατό εναντίον τους, είπε.

Η Πηνελόπη αντέκρουσε, ότι η βία θα γεννούσε βία. Προφύλαξε την οικογένεια και το παλάτι της με την ελπίδα για ειρηνική κατάκτηση του βασιλείου του Οδυσσέα, εκ μέρους των μνηστήρων. Η Πηνελόπη μετακίνησε τη σφαίρα πλησιέστερα προς το χρυσό σημείο και μακριά από τον πόλο του ελλείμματος. Μαζί αποφάσισαν ότι χρειαζόταν περισσότερη αποφασιστικότητα, αλλά λιγότερο επιθετική πολιτική, ορίζοντας το νέο πολιτικό σημείο που χρειαζόταν ο τόπος τους για τους όποιους εισβολείς. 

Στον δεύτερο άξονα Ά.νθρωποι ο Οδυσσέας έδωσε το παράδειγμα της Οργής του Αχιλλέα και της λαγνείας του Ελπήνορα. Η Πηνελόπη μετακίνησε τη σφαίρα της υπερβολής ελάχιστα προς το άριστο χρυσό σημείο για τον Ελπήνορα και λίγο πιο κοντά για τον έλεγχο τελικά της οργής από το Αχιλλέα μετά τη θεϊκή παρέμβαση. Χαμογελούσε ευχαριστημένος ο Οδυσσέας¹⁵.

Όταν εκείνη ανέφερε το φόνο του Πολύφημου και την οργή του Ποσειδώνα για την τύφλωση - σχεδόν δολοφονία του γιου του, που στοίχισε 10 χρόνια περιπλάνησης του Οδυσσέα, συμφώνησαν μαζί ότι η εναντίωση στο θείο κοστίζει, όσο και απαραίτητη να φαίνεται πολλές φορές, για τη ζωή ενάντια στο μοιραίο.

Στον άξονα Θ.άνατος-Θ.ρησκεία, ο Οδυσσέας αναφέρθηκε στη Νέκυια, την κάθοδο στον Άδη, να συναντήσει τους πεθαμένους και τον Τειρεσία και εκείνη θαύμασε το θάρρος του, βάζοντας τη σφαίρα πολύ κοντά στη χρυσή τους γούρνα¹⁴. Η Πηνελόπη στη συνέχεια, περίγραψε τα όνειρά της και εκείνος συμφώνησε, πως ισοδυναμεί με μικρό θάνατο η κάθοδος και η ανάγνωση του ύπνου. Χωρίς Φόβους και χωρίς Πάθη^16,17.

Στον 4^ο άξονα Ο.ικογένεια, αναφέρθηκαν στον Αγαμέμνονα και την Κλυταιμνήστρα, τον Ορέστη και την Ηλέκτρα. Όρισαν μαζί το σημείο της Αγάπης και της Ελευθερίας¹⁸.

Στον 5^ο άξονα για το Σ.ώμα, η Πηνελόπη αναφέρθηκε στο έλλειμμα συντροφικότητας για 20 χρόνια με την απουσία του Οδυσσέα, που της χάρισε την πνευματικότητα και τη χαλύβδινη θέληση. Οι χρυσές σφαίρες, με επέμβαση της Αθηνάς, βγήκαν από τα όρια του Άβακα, αυξάνοντας και το μήκος των αξόνων.                                                                            

Από κοινού ξαναμπήκαν, άξονες και σφαίρες, στα όρια του Άβακα,  αιωρούμενες οι μπάλες μαζί, πάνω από τη χρυσή λίμπα του άριστου μέτρου.

Ο Οδυσσέας περίγραψε την αντίστασή του στις Σειρήνες, το ξεπέρασμα της Κίρκης και τη φυγή από την Καλυψώ.

Μαζί αποφάσισαν, ότι οι μεταφυσικές υπερβάσεις δεν είναι για όλους τους ανθρώπους, όλοι όμως δικαιούνται να ζουν χωρίς υπερβολές και χωρίς ελλείμματα για το θεϊκό τους δώρο, το Σώμα.

Οι σφαίρες κάθισαν ήσυχα, γύρω από τη χρυσή τους γούρνα.

Μετά από αυτά, εκτός από την κοινωνιοψυχολογική και πολιτική εφαρμογή ως βασιλείς, αποφάσισαν να μιλήσουν. Αποφάσισαν να διδάσκουν συνέχεια τους δασκάλους, τους ηθοποιούς και τους τραγουδιστές και εκείνοι με τη σειρά τους, τα παιδιά για να μαθαίνουν και τους μεγάλους, έστω και αργά, για να καταλαβαίνουν.

Κάποιος στο μέλλον, τη, στόμα με στόμα, διδαχή, θα την έγραφε για τους ανθρώπους, Όμηρος στα δικά τους λόγια! Αυτή θα ήταν η προσφορά, η θυσία τους στη θεά του Έρωτα, την Αφροδίτη, που στερήθηκαν το γιό της με τους πολέμους-όλους τους πολέμους- για 20 χρόνια. Όφειλαν να δείξουν τον Θείο Έρωτα που δίνει Κριτική Ικανότητα, στο μέλλον και στο παρόν, εκεί που δεν τον αναγνωρίζουν οι άνθρωποι, χαμένοι στα μέταλλα, του χρήματος  και των θανατερών πολέμων. Όσο κι αν «το σίδερο τραβάει τους άντρες».

Μήπως κάτι ανάλογο δε ζήτησε ο Ποσειδώνας στη Νέκυια, δια στόματος του Τειρεσία, για να συγχωρήσει τον Οδυσσέα για τον Πολύφημο και να του επιτρέψει το νόστο; Μήπως δε ζήτησε να πάει το κουπί, σε τόπο ορεινό που οι άνθρωποι δεν το αναγνώριζαν, δεν γνώριζαν τη θάλασσα, και να θυσιάσει στο όνομά του; Εκείνοι, ο Οδυσσέας και η Πηνελόπη θα γνώριζαν τον Ουράνιο Έρωτά (έτσι τον είπαν αργότερα Έλληνες Φιλόσοφοι) στους ανθρώπους, κυρίως όταν θα τον ξέχναγαν, χαμένοι από απληστία και φιλαυτία, στις άχαρες ζωές τους.

Ο βωμός ήταν έτοιμος, το κρεβάτι τους από ριζωμένη ελιά. Σύντομα θα βρισκόταν ο Όμηρος των λόγων και των έργων τους! Η σιωπή τους δεν επιτρεπόταν. Ήταν έτοιμοι για Λύση, τη Λύση της Σιωπής, προς τη θεϊκή ενσάρκωση¹⁹ των γενεών τού μέλλοντος, προς όλους τους Ανθρώπους.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΟΣ

Η Πηνελόπη δημιουργεί με το σύντροφό της Οδυσσέα και με τη βοήθεια του γιγάντιου Άβακα-Αριθμολόγιου,  ένα συγκρουσιακό-κοινωνιοψυχολογικό Έργο Γνώμης (Ε.Γ.), ίσως το πρώτο  Debate, προκειμένου από κοινού να ορίσουν τον νέο πολιτικό σχεδιασμό²⁰. Εργάζονται μαζί για να δικαιωθεί αυτό που αιώνες μετά θα ορισθεί στα γαλλικά ως parité-ισότιμη αντιπροσώπευση ανδρών και γυναικών στα κοινά²¹. Επιστρατεύουν όλες τις διαστάσεις, τις κοινωνιοψυχολογικές διαστάσεις των τεσσάρων επιπέδων ερμηνείας: ενδοατομικού (Σ-ώμα & Θ-άνατος), διατομικού ( Ο-ικογένεια) διομαδικού (Ά-νθρωποι), και ιδεολογικού –αναπαραστασιακού (Π-ατρίδα & Θ-ρησκεία)²⁰.

Η εγκατάσταση  του Άβακα αποτελεί προφητική, Φιλοσοφίας, Μαθηματικών, Ποίησης, Ψυχανάλυσης και Ψυχολογίας. Η θεϊκή παρέμβαση τούς εμπνέει και διατυπώνουν αιώνες πριν, το Αριστοτελικό μέτρο ανάμεσα στην υπερβολή και το έλλειμμα, την Πυθαγόρεια χρυσή τομή, τον Ευκλείδιο άκρο και μέσο λόγο^9,10,11.

Το πολιτικό ύφασμα, μεταφορά του Πλάτωνα, εκστομίζεται από την Πηνελόπη⁷ και λόγια στον Τίμαιο για την αιώνια νεότητα των Ελλήνων, διατυπώνεται και από τους δυο τους¹². Η Μεγάλη Ηθική του Αριστοτέλη, τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα, Magna Moralia κατά τον Πάπα Γρηγόριο Α΄ τον 6^ο αιώνα μ.Χ., βρίσκουν προφητική εφαρμογή επάνω στον τεράστιο Άβακα^8,11.

Η Οργή και ο Έρωτας, έστω στην ακραία μορφή του, ορίζουν χιλιάδες χρόνια πριν το Φροϋδικό δίπολο Έρωτας-Θάνατος²².

Η περιγραφή των ονείρων της Πηνελόπης διαγράφει το ασυνείδητό της, ως παράλληλη και αντίστοιχη πνευματική πορεία, στα ταξίδια του Οδυσσέα. Προλέγουν με τη θεϊκή παρέμβαση,  τη Φροϋδική και Λακανική ερμηνεία των ονείρων και του ασυνειδήτου ως Λόγου, αντίστοιχα^17,18.

Πρόκειται για μία θεατρική σκηνή, που τα παραδείγματά της, εμπνευσμένα από την Ιλιάδα και την Οδύσσεια, δημιουργούν παράπλευρες σκηνές, σε μία σύνθετη σκηνοθεσία^14,15. Σ΄αυτό συμμετέχουν ακόμα και τραγωδίες του Αισχύλου που περιγράφουν σκηνές από το παλάτι του Αγαμέμνονα και της Κλυταιμνήστρας¹⁸.

Η στέρηση της σωματικής απόλαυσης, μεταφυσικά, εξελίσσει τις διανοητικές τους διαδρομές¹².

Η σκηνοθετική φαντασία αφήνεται ελεύθερη, να προσθέσει το μελλοντικό Οιδιπόδειο σύμπλεγμα ή το σύνδρομο της Ηλέκτρας, όπως ορίζονται από την Ψυχολογία²². Να προσθέσει τις έμφυλες κοινωνικές διακρίσεις της εποχής, που επιτρέπουν στον Αγαμέμνονα να φέρει την Κασσάνδρα στο παλάτι ως λάφυρο της Τροίας, αλλά απαιτεί την πίστη των γυναικών της ίδιας εποχής. Να παρουσιάζει τον Πρίαμο βασιλιά της Τροίας με 50 εξώγαμα παιδιά, αλλά την βασίλισσα Εκάβη να υπολογίζει την εικόνα που θα δώσουν οι Τρωάδες στους Αχαιούς, λόγια του Ευριπίδη μετά από αιώνες²³.

Στις τελευταίες σκηνές, η Πηνελόπη και ο Οδυσσέας αφήνουν κληρονομιά στις μελλοντικές γενιές, που θα ενσαρκωθούν ως θεϊκή παρέμβαση¹⁷, τον Όμηρο των λόγων τους. Σε ένα τελικό λογοπαίγνιο, προφητεύουν την ομηρία που θα προκαλέσει η προφορική τους κληρονομιά, ονοματίζοντας ως Όμηρο τον συγγραφέα της Ιλιάδας και της Οδύσσειας^14,15.

Βιβλιογραφία

1.       Καζαντζάκης, Ν. (2006). Οδύσσεια. Αθήνα, εκδ. Καζαντζάκη

2.       Τζόυς Τζ.(1990). Οδυσσέας. Αθήνα, εκδ. Κέδρος

3.       Αλεν Βανιέ (2000). Λακάν: όσο πιο απλά γίνεται. Αθήνα, εκδ. Κέδρος

4.       Δάντης Αλ.(2002). Θεία Κωμωδία. Αθήνα, εκδ. Τυπωθήτω

5.       Markley, A. A. (2004). Stateliest Measures: Tennyson and the Literature of Greece   and Rome. University of Toronto Press

6.       Λειβαδίτης, Τ. (1993). 25^η Ραψωδία της Οδύσσειας. Αθήνα, εκδ. Κέδρος

7.        Πλάτων (1993) Πολιτικός. Αθήνα, εκδ. Κάκτος

8.       Aristotle (2016) Magna Moralia. Harvard Un. Press

9.       Πυθαγόρας (1999) Προσωκρατικοί Άπαντα. Αθήνα, εκδ. Κάκτος

10.   Livio, Μ. (2003) Ευκλείδης The Golden Ratio: The Story of PHI, the World's Most Astonishing Number

11.   Αριστοτέλης (1993) Ηθικά Νικομάχεια. Αθήνα, εκδ. Κάκτος

12.   Πλάτων (1993). Τίμαιος-Κριτίας. Αθήνα, εκδ. Κάκτος

13.   Σεφέρης, Γ. (1992) Ποιήματα, Ημερολόγιο Καταστρώματος Β΄, «Τελευταίος Σταθμός». Αθήνα, εκδ. Ίκαρος

14.    Μαρωνίτης, Δ. (2012) Οδύσσεια. Αθήνα, εκδ. ΜΙΕΤ

15.    Μαρωνίτης. Δ.(2012). Ιλιάδα. Αθήνα, εκδ. Άγρα

16.   Φρόυντ, Σ. (1995). Η ερμηνεία των Ονείρων. Αθήνα, εκδ. Επίκουρος

17.   Λακάν, Ζ. (1982). Οι τέσσερις θεμελιακές έννοιες της Ψυχανάλυσης. Αθήνα, εκδ. Ράππα

18.   Αισχύλος (1992) Αγαμέμνων. Αθήνα, Κάκτος

19.   Deconchy, J.P. (2010) (επιμέλεια Σ.Παπαστάμου) Τα υπερ-φύσιν ζώα. Το νοητικό οικοδόμημα της ανθρώπινης ιδιαιτερότητας. Αθήνα, εκδ. Πεδίο

20.   Αράβου, Σ.(2008). Διαδικασίες επιρροής οδοντιατρικά φοβικών και μη φοβικών ασθενών. Διδακτορική διατριβή. Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών

21.   Αγκασενσκί, Σ. (2000) Πολιτική των φύλων. Αθήνα, εκδ. Πόλις

22.   Βαμβαλής, Γ. (2000). Ξαναδιαβάζοντας τον Φρόϋντ. Αθήνα, εκδ. Επίκουρος

23.   Ευριπίδης (1993). Τρωάδες. Αθήνα, εκδ. Κάκτος