ΠΡΟΣ ΜΙΑ ΝΕΟ-ΟΥΜΑΝΙΣΤΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

Β. Φιοραβάντες                                                                          

ΠΡΟΣ ΜΙΑ ΝΕΟ-ΟΥΜΑΝΙΣΤΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ*

ΣΥΝΟΨΗ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΜΟΥ

    

 Η φιλοσοφία δια μέσω της μακρόχρονης ιστορίας της διαμορφώθηκε ως ένα αρκετά σύνθετο και δύσκολο επιστημονικό πεδίο, θέτοντας (διε-)ρωτήσεις σχετικά με την αλήθεια του είναι , ερωτήσεις που με τη σειρά τους συνδέονται με την ιστορία γενικότερα της κουλτούρας και του πολιτισμού. Σύμφωνα με τον Χέγκελ η ιστορία της φιλοσοφίας είναι και αυτή φιλοσοφία, με την έννοια ότι δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς τη γνώση ακριβώς της ιστορίας της. Χωρίς να επεκταθούμε εδώ σχετικά με αυτήν την ιστορική θέση του Χέγκελ, πάνω στην οποία εξάλλου στηρίχθηκε ο μοντέρνος ιστορικισμός, πρέπει να επιμείνουμε στο γεγονός ότι αυτό που προέχει σήμερα, είναι η ανάπτυξη μιας μοντέρνας προβληματικής για το είναι και το γίγνεσθαι, για την κοινωνία και την ιστορία, για το υποκείμενο και τη γνώση και γενικότερα για την πολιτική, την τεχνολογία, την ιδεολογία, την επιστήμη και κυρίως την τέχνη και την κουλτούρα. Συγχρόνως η προβληματική αυτή πρέπει να ξεφεύγει από προκατασκευασμένα σχήματα και, όπως έλεγε ο Châtelet, από αποστεωμένα, στοχεύοντας κυρίως στην αυτογνωσία και μέσω αυτής στην αυτοσυνείδηση. Ως εκ τούτου, η έρευνα σχετικά με την αυτονομία του υποκειμένου και τη χειραφέτησή του αναδεικνύεται η κύρια ενασχόληση της φιλοσοφικής και κριτικής σκέψης. Και μέσω αυτής η φιλοσοφία θα μπορέσει, επιτέλους , να διεκδικήσει την ύπαρξή της, την οντότητά της ως αυθεντική γνώση, που θέτει σε αμφισβήτηση (σύμφωνα με τον Κρότσε), και προσπαθεί εναγωνίως να ξεπεράσει την πραγμοποίηση (σύμφωνα με τον Λούκατς) και  τον εργαλειακό λόγο (σύμφωνα με τον Αντόρνο). Μόνο μέσα από μια (αυτο-)διερεύνηση η φιλοσοφία με βάση την ιστορία της, θα μπορέσει τελικά να επιβιώσει ως τέτοια. Μέσα σε  αυτές τις συνθήκες, η ανασυγκρότηση του Λόγου – που τόσο επιζητά ο Χάμπερμας- είναι καθήκον αρκετά βαρύ για να πραγματοποιηθεί ατομικά, λαμβάνοντας υπόψη και την κοινωνική κρίση της αλλοτρίωσης, η οποία  καταστρέφει κάθε μορφή του Λόγου. Ακόμη περισσότερο δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι ο ατομικισμός συνδέεται πάντοτε αδιάρρηκτα με τη μία ή την άλλη μορφή με διάφορες μορφές ανορθολογισμού…

    Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η κίνηση της σκέψης («το κινητό της σκέψης» όπως λέει ο Χάμπερμας) επιτελεί και από την ιστορία της φιλοσοφίας στη φιλοσοφία, από  τη φιλοσοφία στη φιλοσοφία της τέχνης, της κουλτούρας και του πολιτισμού (αισθητική) με βάση και αναφορά πάντοτε τη φιλοσοφία της ιστορίας και αντίθετα. Θα πρέπει δε να έχουμε συνείδηση των δυσκολιών που υπάρχουν για την πραγματοποίηση ενός έστω ελάχιστου  βήματος μπροστά προς νέες κριτικές, ορθολογικές και κυρίως μετακριτικές θεωρητικοποιήσεις . Ως εργασία δε αυτή είναι εκ φύσεως συλλογική, διεπιστημονική, δι-υποκειμενική και προϋποθέτει έναν συνεχώς ορθολογικό διάλογο, υπόθεση πολύ δύσκολο να πραγματοποιηθεί μέσα στις σύγχρονες κοινωνίες του δομικού ανορθολογισμού και της ολοκληρωμένης παγμοποίησης. Από την άλλη, η φιλοσοφία δεν μπορεί να περιοριστεί  μόνο στην έρευνα :  Έρευνα τίνος πράγματος, από ποιον;  Πάνω σε τι και πώς; Είναι ερωτήσεις που τίθενται πάντοτε, που εξετάζονται και ξανα-εξετάζονται από τη φιλοσοφία. Η φιλοσοφία είναι πριν από όλα  καλλιέργεια πνεύματος. Και η προτροπή, η δημιουργία ενδιαφέροντος προς αυτή την κατεύθυνση μέσα σε συνθήκες βαθιάς κρίσης, κυριαρχίας των μουλάδων του νεοφιλελευθερισμού και του ταξιφιλελευθερισμού, του ακόμη και του επικίνδυνου σύγχρονου ανορθολογισμού της νέο-αναδυόμενης απειλητικής πολύμορφης διεθνούς αντίδρασης, είναι πολύ δύσκολη έως και απελπιστική υπόθεση. Όμως δεν υπάρχει άλλη λύση από το θέσιμο στο επίκεντρο της νεοανθρωπιστικής, της νέο-ουμανιστικής φιλοσοφίας με κύριο στόχο την ανίχνευση διεξόδων και μορφών απελευθέρωσης του ανθρώπου  από τις σύγχρονες νεο-βάρβαρες συνθήκες που προκαλεί η εναγώνια προσπάθεια επιβίωσης του καπιταλισμού -σε- κρίση με κάθε μέσο.

    Με άλλα λόγια πρέπει να βγει η κοινωνία από το λήθαργο και το φόβο και να επιστρέψει στο μεγάλο και ιστορικό πρόσταγμα της Επανάστασης του 1848, η δε φιλοσοφία να εργαστεί συνειδητά για να αλλάξει ο κόσμος, για να παραφράσουμε την  ιστορική 11^η θέση του Μαρξ για τον Φόϋερμπαχ.

*Βλ. Β. Φιοραβάντες:  -Κοινωνική Θεωρία και Αισθητική, Αρμός.

                                        -Θεωρία Πολιτισμού Ι, Ψηφίδα.

-Θεωρία Πολιτισμού ΙΙ, Ψηφίδα.

-Κριτική θεωρία της μοντέρνας τέχνης, Επίκεντρο.

-Προς τη νέα ανθρωπολογία, Αρμός.

-Νέα ανθρωπολογία και μοντέρνα τέχνη, Ζήτη.

-Προς τη μεταπαγκοσμιοποίηση, Ζήτη.

                                  -Η εποχή της καθορισμένης άρνησης (υπό έκδοση), Αρμός