ΚΡΙΤΙΚΗ ΘEΩΡΙΑ-ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ

 

ΚΡΙΤΙΚΗ  ΘEΩΡΙΑ-ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ

 

Δεν είχαμε ποτέ αυταπάτες για εύκολες λύσεις και για απλές και αποδοτικές πρακτικές. Αντίθετα μάλιστα. Λόγω και της άμεσης γνώσης, της επαφής ακόμη και της συμμετοχής μας στο κίνημα, το οποίο γνωρίσαμε από τα μέσα επί σειρά ετών και παρακολουθώντας εκ του σύνεγγυς όλες τις διεθνείς και εσωτερικές εξελίξεις του και της ιστορίας γενικότερα, είμαι απαισιόδοξος, άκρως, βαθειά απαισιόδοξος. (Αυτό)περιοριζόμενος στη διαρκή συγγραφή κειμένων, εισηγήσεων, διαλέξεων, ακούγοντας μουσική από το 3ο πρόγραμμα ή από ένα μαγνητόφωνο Χέντελ (Ορατόρια, τον Μεσσία), Ραχμάνιφ, Σοσιακόβιτς, Σένμπεργκ (και γενικώτερα τη Σχολή της  Βιέννης), Χάυντν, Θεοδωράκη κ.α., προσπάθησα συστηματικά και πάντοτε με στενό εσωτερικευμένο διάλογο με τον Μαρξ πρώτα και τους μεγάλους νεο-ανθρωπιστές μαρξιστές στη συνέχεια, να διερευνώ, να επικαιροποιώ, να διευρύνω, να επεκτείνω την όλη προβληματική της Κριτικής θεωρίας, χωρίς ψευδαισθήσεις και χωρίς αυταπάτες. Ούτως ή άλλως επρόκειτο για μια πολύ δύσκολη Σχολή, κι ο κόσμος γενικότερα αποστρέφεται το δύσκολο. Ρέπει εγγενώς, λόγω της βαρύνουσας καθοριστικά απέραντης ψευδούς συνείδησής του προς το εύκολο, το αυτοικανοποιητικό, το καθησυχαστικό, στην αυταπάτη, στο αυτοεπιβεβαιωτικό. Κυρίως μη αμφισβητείς αυθεντίες  (ψευτο-) βεβαιότητες, προφανείς αρχές ή παραδοχές. Αυτή ήταν η βασική και η διαδεδόμενη ρητά ή υπόρρητα αντίληψη, πίστη, παραδοχή.

Όμως η κρίση του 2008 διέλυσε τα πάντα. Βεβαιότητες και ψευτοβεβαιότητες. Αυταπάτες,  ιδεοληψίες, ιδεασμούς. Ανώμαλη  προσγείωση στα απόλυτα, στο άκρως  (νέο-) βάρβαρο σύγχρονο πραγματικό, με ότι αυτό συνεπάγεται.

Στα τελευταία χρόνια η παγκοσμιοποίηση μπήκε σε μια νέα πολύ πιο άγρια και βάρβαρη περίοδο.  Το υπερ-υπερ-κέρδος, για να παραφράσουμε τον όρο υπερκέρδος που εισήγαγε ο Σουήζη, δίνοντας έμφαση στην ανακάλυψη-επισήμανσή του για το υπερκέρδος στον μονοπωλιακό καπιταλισμό, έγινε η μόνη αξία, σκορπίζοντας τις έντεχνα δημιουργημένες αυταπάτες της προηγούμενης περιόδου της υποτιθέμενης ευτυχισμένης παγκοσμιοποίησης. Έτσι αρχίσαμε μια προσπάθεια κριτικής ανασυγκρότησης της κριτικής θεωρίας, αλλά οι ψευτο-ιδεασμένοι ψευτο-ιστρούκτορες του ΣΥΡΙΖΑ περί άλλων τύρβαζαν, μεθυσμένοι από την εκτίναξή του από το 3% στα πρόθυρα της Κυβέρνησης.

Για τη μετά περίοδο, και ιδίως μετά το 2015 ούτε καν συζητούμε. Η αριστερά  των πεζοδρομίων, των απεργιών, των διαδηλώσεων, των κινημάτων, των καταλήψεων δεν  υπήρχε πλέον για τις  κυβερνώσες γλάστρες, τοποτηρήτριες της Μέρκελ, της Λαγκάρντ, της Βεκουλέσκου («Δρακουλέσκου») κ.α.

Το καθήκον όμως της ανασυγκρότησης – επικαιροποίησης – αναδόμησης της Κριτικής θεωρίας εν μέσω και της έκρηξης της παγκοσμιοποίησης με τους συνεχείς τοπικούς και περιφερειακούς πολέμους, που ανά πάσα στιγμή μπορεί να οδηγήσει σε γενικότερη σύρραξη, παραμένει. Ή θα δημιουργηθεί μια σύγχρονη κριτική θεωρία-ιδεολογική δύναμη, για να θυμηθούμε και τον Γκράμσι, ή η ανθρωπότητα θα σέρνεται στα διάφορα σφαγεία, και σε περιόδους ειρηνικές θα πλουτίζει παθητικά τους ολιγάρχες τους, όλο και μεγαλύτερους ολιγάρχες.

* * *

Κείμενα όχι φρανκφουρτολογικά, αλλά φρανκφουρτιανά, δηλαδή σύμφωνα με το πνεύμα των ιστορικών αναλύσεων της Σχολής της Φρανκφούρτης (Κριτικής θεωρίας).

Υπ’ αυτή την έννοια όλα τα κείμενά μας, από το διδακτορικό^1* μας μέχρι σήμερα^2*, συνιστούν προσπάθειες κριτικής κατανόησης της τέχνης και της κοινωνίας στο διαλεκτικό γίγνεσθαί τους. Κριτική θεωρία στην πράξη και όχι κείμενα για την κριτική θεωρία, στείρα, σχολαστικά, χωρίς ενδιαφέρον, ασήμαντα.

Κριτική θεωρία χωρίς όρια: νέα, ανασυγκροτημένη, διευρυμένη, ανανεωμένη, σύνθετη, διαλεκτική, πολύπλοκη.

Κριτική θεωρία χωρίς τέλος, ακόμη και αν πραγματοποιηθεί η απελευθέρωση.

Σε κάθε περίπτωση, κριτική θεωρία αυτόνομη, αυτοθεσμιζόμενη, δυναμική, αυτοκριτική, μετακριτική, ριζοσπαστική, μοντέρνα, ανατρεπτική…

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

 

1*. Η Maitrise φιλοσοφία και το Διδακτορικό μας συνιστούν τις πρώτες συστηματικές κριτικές θεωρητικοποιήσεις. Θεωρητικοποιήσεις δηλαδή σύμφωνα με το πνεύμα της Κριτικής θεωρίας, τις επεξεργασίες, τη μεθοδολογία της, ακολουθώντας πιο πολύ την εκδοχή και τη μεθοδολογία του Λ. Γκολντμάν,  καθόσον είχε μελετήσει επισταμένα την τραγική θεώρηση του κόσμου. Με βάση λοιπόν το γενικώτερο πνεύμα του Σεμιναρίου αισθητικής της Σορβόνης (υπό τον Ο. Ρεβώ ντ’Αλλόν) συστηματοποιήσαμε τη γνώμη μας του έργου του θεωρητικού Σχολή της Φρανκφούρτης, έτσι ώστε ακόμη και η Maitrise φιλοσοφίας για την κοινωνική διαίρεση της εργασίας που τη συντάξαμε σχεδόν συγχρόνως, υπηρέτησε και εντάχθηκε στη γενικώτερη έρευνά μας της αισθητικής. Για εμάς επρόκειτο για μια πρώτη συστηματική προσπάθεια εφαρμογής της κριτικής θεωρίας στην πράξη, και συγχρόνως αναπροσαρμογής της, λόγω των συγκεκριμένων δεδομένων και απαιτήσεων των ερευνών μας, και συνάμα επέκτασής της προς νέες θεωρητικοποιήσεις, καθόσον οι συνθήκες είχαν αλλάξει αισθητά πλέον. Εκτός όλα τα κείμενά μας, οι εισηγήσεις, οι διαλέξεις, οι έρευνές μας που συνιστούν  μια συνεχή κριτική θεωρία της σύγχρονης δομικά αβέβαιης  όσο και τραγικής εποχής μας.

Της τραγικά αποϊδεολογικοποιημένης, όπως έχουμε επισημάνει κατ’ επανάληψη, εποχής μας.  Με εντατικές προσπάθειες συγκροτήσαμε το έργο μας σε μερικά βιβλία, Κοινωνική θεωρία και αισθητική (Αρμός), Κριτική θεωρία της μοντέρνας τέχνης (Επίκεντρο). Σκλάβος (Δίσιγμα, 4η εκδ.), Θεωρία πολιτισμού (Ψηφίδα 2 τ.), Προς τη μεταπαγκοσμιοποίηση (Ζήτη), Η εποχή της καθορισμένης άρνησης (Αρμός) και το ανά χείρας, ως συγκεκριμενοποιήσεις, μιας σύγχρονης κριτικής θεωρίας, προχωρήματα, διερευνήσεις της κ.α. Ο κριτικός θεωρητικός αγώνας, όμως, συνεχίζεται πάντοτε με αναπροσαρμογές, κριτικές ανασυγκροτήσεις, διευρύνσεις και διερευνήσεις, νέες και κριτικές θεωρητικοποιήσεις…

 

2*. Βέβαια στην έρευνάς μας, ιδιαίτερα της Κριτικής θεωρίας για την αλλοτρίωση, είχαμε εισάγει την όλη προβληματική μας, όταν συμμετείχαμε στο κίνημα από τη Χούντα και εδώ. Είχαμε κάνει κυρίως έμμεσες αναφορές στις προκηρύξεις, στις διακηρύξεις και στις εισηγήσεις μας. Για το λόγο αυτό μην αντέχοντας τότε ο σταλινικός Κωστόπουλος το ριζοσπαστικό πνεύμα μας, με είχε αποκαλέσει δημόσια και απαξιωτικά μερκουζεϊκό. Και εγώ του απάντησα: «Προσπαθώ να γίνω μερκουζεϊκός. Μακάρι να ήταν εύκολο…».

 

 

ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ

 

Κείμενα – σημειώσεις της διάλεξής μας στον Παρνασό την 31-5-2023, με τίτλο «Σύγχρονη κριτική θεωρία και άνθρωπος» και στη συνέχειά της, με θέματα, θεματοποιήσεις, αναφορές, θεωρητικοποιήσεις  για:

Ι .    Κριτική της  βιομηχανίας της κουλτούρας

-         Κριτική της αυταρχικής   οικογένειας

-         Κριτική του εποικοδομήματος γενικά

-         Η καθορισμένη άρνηση, άμεση ή έμμεση επίδραση.

ΙΙ.  Η άμεση ή έμμεση επίδραση της κριτικής θεωρίας σε διανοούμενους, σε σεμινάρια κ.τ.λ.: H. Lefebvre, L. Goldmann, A. Γκορζ κ.α.

Η ιδέα της μεγάλης άρνησης: Η επίδραση  στο κίνημα, στη Ν. Αριστερά κ.α.

Το σεμινάριο Αισθητικής του O. Revault d’ Allonnes στη Σορβόννη.

Η αναγκαία και επιβαλλόμενη ανασυγκρότηση-αναδόμηση-επικαιροποίηση της κριτικής θεωρίας στη σημερινή εποχή του τελειώνοντα καπιταλισμού (finisant).

III. Αποσπασματική, έως επιγραμματική rudimantaire δομή - δόμηση των κειμένων. Συνειδητή - και αναπόφευκτη ως ένα βαθμό - μη δόμησή τους, συνειδητή, ακόμη και επιβαλλόμενη από την άκρα πολυπλοκότητα της όλης προβληματικής της κριτικής θεωρίας, σε συνθήκες συνεχώς μεταβαλλόμενες προς τη γενική καταστροφή.

Προσπάθεια ανασυγκρότησης –ανάδειξης ενός σύγχρονου και επικαιροποιημένου άξονα έρευνας με αναφορές πάνω στο κίνημα και τη μοντέρνα τέχνη, στην εποχή των μεγάλων κινημάτων της νεόπτωχων από το Σιατλ και εδώ.

IV. Προς μια μίνιμαλ αρνητική διαλεκτική – καθορισμένη άρνηση.