ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ: ΑΝΤΙΘΕΣΕΙΣ-ΑΡΝΗΣΕΙΣ*

                                  ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ: ΑΝΤΙΘΕΣΕΙΣ-ΑΡΝΗΣΕΙΣ*

 

ΚΡΙΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ – ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑΣ – ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ: ΝΕΟΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ

Η πολυπόθητη ενότητα θεωρίας και πράξης, γενικότερα δύσκολα πραγματοποιήσιμη, όπως έδειξε μέχρι τώρα η ιστορία, δεν μπορεί παρά να αποσκοπεί στη συγκρότηση πάντοτε με σύγχρονους – μοντέρνους όρους του κάθε φορά επικαιροποιουμένου νεο-ανθρωπιστικού προτάγματος. Και σήμερα, μετά την τραγωδία Τραμπ, ζούμε στην Αμερική την αναγέννηση με σύγχρονους όρους του νεο-αθρωπιστικού προτάγματος, που φέρει στη μνήμη το ιστορικό  νεοανθρωπιστικό κίνημα της δεκαετίας του 1960.

Δύσκολες συνθέσεις πριν και δύσκολα ξεπεράσματα πραγματοποιούνται έστω και σε μια μικρή αρχικά κλίμακα υπό την πίεση των άκρως αρνητικών, ακόμη και ανησυχητικών ακροδεξιών πολιτικών εξελίξεων στην Αμερική.

Το ζητούμενο είναι πως θα γενικευθούν, πως θα διεθνοποιηθούν, ακόμη και θα παγκοσμιοποιηθούν, καθώς η ακροδεξιά αποτελεί πλέον  μέγιστη απειλή σε πολλές χώρες, και ιδίως στη Γερμανία με την τραγική ιστορία της, στην οποία ευτυχώς υπάρχει  αναγέννηση της λουξεμπουργικής ιστορικής κληρονομιάς. Το ζητούμενο είναι να ξεπεραστούν οι μεταμοντέρνοι ενδοιασμοί και αμφιβολίες, οι διάχυτες αποδομητικές αβεβαιότητες, σύμφωνα με την εικόνα περισσότερο μιας φαινομενικής κυριαρχίας του συστήματος, χωρίς σοβαρές αμφισβητήσεις στα  τελευταία χρόνια στο εσωτερικό του.

Οι αντιθέσεις του συστήματος, και μάλιστα παγκόσμια, είναι πλέον τέτοιες που ωθούν σε νέες ριζοσπαστικοποιήσεις, στην ανάγκη αρνήσεων και της αναζήτησης των αναγκαίων και επιβαλλόμενων ξεπερασμάτων. Η κρίση βαθειά, δομική, υφέρπουσα επί χρόνια δεν μπορεί να συνεχίσει να προκαλεί κλυδωνισμούς στο σύστημα. Το ζητούμενο είναι πλέον η ανασυγκρότηση του υποκειμένου (ή και των υποκειμένων) πάνω σε νέες, κριτικές, αμφισβητησιακές ριζοσπαστικά και ρηξικέλευθες βάσεις. Έτσι θα συνειδητοποιηθεί και η ανάγκη ξεπεράσματος του όποιου ενδοιασμού, που είχαν καλλιεργηθεί περισσότερο από τις μη συνειδητοποιημένες δομικές δυνατότητες ξεπεράσματος (ή ξεπερασμάτων). Η θεωρητικοποίηση των αβεβαιοτήτων, των αντιθέσεων κ.τ.λ. καθαυτή, χωρίς να καταλήξει στη νέα μεγάλη νεο-ανθρωπιστική σύνθεση καθαυτή δεν οδηγεί πουθενά. Αναπαράγει το όλο αδιέξοδο της σκέψης, της τέχνης, και της πράξης γενικότερα. Η νέα ριζοσπαστικότητα που γεννιέται στην Αμερική και στη Γερμανία μπορεί όμως ν’αποτελέσει  τη βάση και την αναφορά για μια διεθνή, ακόμη και παγκόσμια γενικευμένη αμφισβήτηση. Έτσι μπορεί να ξαναθέσει στο επίκεντρο της όλης θεωρητικής έρευνας και πρακτικής την ανασυγκρότηση του σύγχρονου ανθρώπου με όρους ολότητας κατά το χεγκελιανό και το νεομαρξιστικό πρόταγμα.

Ο νέος μοντερνισμός, που μπορεί να αναδειχθεί μέσα στις σύγχρονες τραγικές συνθήκες στην τέχνη και τη σκέψη, μπορεί να ανιχνεύσει λύσεις στα δομικά προβλήματα διαρκών κρίσεων, εντάσεων και αντιπαραθέσεων της διεθνούς κοινωνίας, θέτοντας πάντοτε στο επίκεντρο της όλης αναζήτησής του τον άνθρωπο, τις ανθρώπινες ανάγκες, την αλληλεγγύη και τη συναδέλφωση.

Οι μεταμοντέρνοι ιδιαιτερισμοί και διαφορισμοί, που οδήγησαν τη σκέψη και την πράξη σε αδιέξοδο, φθάνοντας ακόμη στην υιοθέτηση ενός δομικά αντι-ανθρώπινου – αντι-ανθρωπιστικού μοντέλου και των αντίστοιχων ιδεολογημάτων, μπορεί να ξεπεραστεί δια της νέας κοινωνικής – πρώτιστα – πράξης. Η κοινωνική διαίρεση της εργασίας, και μάλιστα σε διεθνές επίπεδο (διεθνής καταμερισμός ης εργασίας), προϊόν ως ένα βαθμό και της ακάθεκτης τεχνολογικής προόδου, μπορεί ν’αποτελέσει τη βάση για μια νέα και ανθρωπινότερη κοινωνική οργάνωση, ξεπερνώντας έτσι τα σκληρά παραγωγικιστικά μοντέλα. Η ανάπτυξη για την ανάπτυξη δεν έχει νόημα. Ούτε ο ασταμάτητος  πλουτισμός των ολιγαρχών μπορεί να είναι ο αποκλειστικός αποδέκτης αυτής της διαρκούς εξέλιξης. Χρειάζεται πλήρης κοινωνικός έλεγχος, πλήρης ανασυγκρότηση της παγκόσμιας κοινωνίας πάνω σε νέες ορθολογικότερες και ανθρωπιστικότερες βάσεις.

Η διαρκής υφέρπουσα μέχρι τώρα κρίση και τοξικότητα του συστήματος κατέληξε προς αντιδραστικές και ανορθόλογες τάσεις, και μάλιστα επικίνδυνες. Το νέο ανθρωπιστικό κίνημα της Αμερικής με την ορμή του μπορεί ν’αντιστρέψει αυτή την τάση και να θέσει τις βάσεις για νέες και κριτικές συνθέσεις, για μια νέα απελευθερωτική νεοανθρωπιστική προοπτική. Υπ’ αυτήν την έννοια και η χεγκελιανή σύνθεση μέσα σε αυτές τις συνθήκες, που τόσο αναζητούσαν εναγώνεια οι φρανκφουρτιανοί, επανέρχεται επικαιροποιημένη, ωθώντας προς τη σύγχρονη αριστερο-μαρξιστική-χεγκελιανή σύνθεση, η οποία μπορεί να πραγματοποιηθεί πλέον ιστορικά και παγκόσμια. Η κρίση είναι συστημική, παγκόσμια. Το ίδιο και η απάντηση δεν μπορεί παρά να είναι ολική, παγκόσμια, καθολική: Παγκόσμιο ξεπέρασμα της δομικά αλλοτριωτικής τοξικής κατεστημένης τάξης.

 

ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ: ΑΝΤΙΘΕΣΕΙΣ – ΑΡΝΗΣΕΙΣ – ΠΡΑΞΗ**

Η πορεία της κοινωνίας προς την παγκοσμιοποίηση δημιούργησε ακραίες αντιθέσεις, αντινομίες. Άλυτες, αξεπέραστες, αντινομίες γενικά, σε τέτοιο μάλιστα βαθμό που ίσως είναι πιο δόκιμο να μιλούμε πλέον για κοινωνικές αντινομίες και όχι για κοινωνικές αντιθέσεις. Οι αντινομίες δημιουργούνται, παράγονται και αναπαράγονται ακόμη και σε ατομικό επίπεδο, δημιουργώντας ακόμη και ανυπέρβλητα προβλήματα κοινωνικής  ψυχολογίας και συμπεριφοράς, ψυχικές διαταραχές, αδιέξοδα, ακόμη και υπαρξιακά.

Όσο δε δεν εμφανίζεται ή δεν δημιουργείται μια συλλογική κίνηση για το ξεπέρασμά τους  η αρνητική κατάσταση της ανθρώπινης συνθήκης, τα δράματα κ.τ.λ. θα διατηρούνται και θα επιδεικνύονται. Η κατάσταση μάλιστα τείνει να γίνει ερεβώδης με τις μεγάλες κρατικές αντιπαραθέσεις σήμερα, που οξύνονται όλο και περισσότερο.

Το μέγα ζητούμενο είναι πάντοτε μια νέα συλλογικότητα  υπό αναζήτηση, και η οποία σε κάθε περίπτωση μέχρι τώρα είναι απούσα. Η ίδια η διαδικασία της παγκοσμιοποίησης λειτούργησε συστηματικά, ρητά ή υπόρρητα, άμεσα ή έμμεσα,   προς την κατεύθυνση της κατάργησης κάθε κοινωνικότητας και συλλογικότητας, και στην ανάδειξη, αν όχι ακόμη και στη θεσμοθέτηση της διαφοράς, της ιδιαιτερότητας, του ανταγωνισμού, της δημιουργίας και παγίωσης συνεχώς νέων ιεραρχήσεων, κοινωνικών, ιδεολογικών, πολιτισμικών.

Από την άλλη η κρίση του 2008, παρά τη γενική αμφισβήτηση που προκάλεσε γενικώς παγκόσμια, και στη χώρα μας με ιδιαίτερη ένταση, δεν δημιούργησε ούτε μια νέα κοινωνικότητα και συλλογικότητα, ούτε ανάδειξε ένα εναλλακτικό και ανθρώπινο μοντέλο διαβίωσης. Αντίθετα ίσως.

Στη νέα συγκυρία γενικότερης κρίσης που μπήκε η Αμερική μετά την εκλογή Τραμπ και την εξίσου σοβαρή αμφισβήτηση - κινητοποίηση που προκάλεσε και στο βαθμό που αυτό θα γενικευτεί και θα επανασυνδεθεί με την ιστορική αμφισβήτηση της δεκαετίας του 1960 ίσως δημιουργήσει κάποιες δυνατότητες μιας κριτικής-συνθετικής ανθρωπιστικής προοπτικής. Διαφορετικά η αλλοτρίωση θα παράγεται και γα αναπαράγεται με όλο και πιο σημαντικό βαθμό ωθώντας διαρκώς τις διανθρώπινες σχέσεις στην απόλυτη αποξένωση.

*Απάντηση του Καθ. Β. Φιοραβάντε στα κείμενα σχολιασμού φίλων και συνεργατών για την Έκθεση Παγκοσμιοποίηση: Αντιθέσεις-Αρνήσεις.

**Σχολιασμός σε Σεμινάριο του Ελεύθερου Παν/μίου του Φ.Σ. ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ στις 4/6/2025.