ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

Β. ΦΙΟΡΑΒΑΝΤΕΣ

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

Βιώνοντας χρόνια στην Ελλάδα την απέραντη μιζέρια του πολιτισμικού πεδίου της, την ανικανότητα των πολιτιστικών προϊσταμένων κάθε απόχρωσης, την αδιαφορία των κρατούντων κάθε λογής, την ασχετοσύνη των καρεκλοκένταυρων του χουντογενούς Υπ. Πολιτισμού και πολλά άλλα που εντάσσονται κυρίως στον χώρο της ψυχοπαθολογίας του ελληνικού πολιτισμικού γίγνεσθαι σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης, τις έντονες και συνεχείς πιέσεις στις οποίες ο ελληνικός πολιτισμικός χώρος όχι μόνο δεν μπορεί ν’ αντεπεξέλθει, αλλά όλο και υποτάσσεται περισσότερο, δημοσιεύουμε εδώ μερικές προτάσεις πολιτισμικής ανάπτυξης, με την αμυδρή ελπίδα μήπως βρεθεί κάποιος που θα μπορούσε να υλοποιήσει κάποιες ή τουλάχιστον κάποια απ’ αυτές. Βέβαια δεν είμαστε καθόλου αισιόδοξοι, καθόσον οι κρατούντες θέλουν να οργανώνουν μόνο συμμετοχικές ρεμούλες, όπως η φαιδρή έκθεση Outlook και η θλιβερή πολιτιστική ολυμπιάδα με τους ανίδεους γραφειοκράτες, τους αργόσχολους παρατρεχάμενους, τις μαύρες τρύπες το απόλυτα αδιαφανές καθεστώς συγκρότησης και λειτουργίας της κ.ά. Όμως πιστεύουμε ότι η κοινωνία των πολιτών έχει ακόμη κάποιες αντιστάσεις στη reality υποκουλτούρα που κυριαρχεί, υπάρχουν κάποιοι πνευματικοί άνθρωποι οι οποίοι παραμένουν ακόμη αδιαμεσολάβητοι από το χρήμα, το σύστημα, καθώς και από το υποσύστημα της βιομηχανίας της κουλτούρας που τείνει να γενικευθεί. Οπότε είναι δυνατή κάποια κινητοποίηση για τη δημιουργία ενός ποιοτικά υψηλού πολιτιστικού τοπίου, με σύγχρονους όρους, και κυρίως μέσω της δημιουργίας ενός σύγχρονου δικτύου πολιτιστικών θεσμών και φορέων. Διαφορετικά η παγκοσμιοποίηση θα μετατρέψει την Ελλάδα σε πολιτισμική αποικία, και μάλιστα κατώτατης υποστάθμης: σε χώρα αποχαυνωμένων.

Οι προτάσεις, αν και καρπός μακρόχρονης εμπειρίας και ενασχόλησης με τα πολιτισμικά δρώμενα, ελληνικά και διεθνή, δημοσιεύονται εδώ πολύ συνοπτικά, σχεδόν τηλεγραφικά. Όχι γιατί δεν χρειάζονται λεπτομερέστερες αναφορές, αλλά έχουμε δημοσιεύσει[1] μέχρι τώρα πλήθος κειμένων για αυτά τα θέματα, οπότε δεν έχει νόημα η επανάληψη των ίδιων και των ίδιων. Το πρόβλημα είναι η υλοποίηση έστω και μερικών, έστω και ελάχιστων. Έτσι θα υπάρξει ένα διαφορετικό δείγμα γραφής, η εκδήλωση ενός κάποιου ενδιαφέροντος για τον πολιτισμό. Εξάλλου οι γνωρίζοντες έστω και λίγο καταλαβαίνουν τι θέλουμε να πούμε. Αλλού βρίσκεται το θέμα: Θέληση για υλοποίηση.

Οι προτάσεις λοιπόν αυτές, πολύ συνοπτικά, έχουν ως εξής:

-       Ίδρυση Ακαδημίας του Πολιτισμού (Académie Universelle des Cultures): Σεμινάρια, Συνέδρια, Εκδόσεις. Διαπολιτισμικότητα, Ιδιαιτερότητα, Πολυμορφία, Πολιτισμική διαφορά, Παγκοσμιοποίηση. Χρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο.

Το ίδρυμα αυτό θα παρέχει επιμόρφωση και εκπαίδευση ανώτατου βαθμού σε θέματα τέχνης, κουλτούρας, επικοινωνίας, πολιτισμού κτλ., χωρίς να χορηγεί κανένα τίτλο σπουδών. Η παρακολούθηση θα είναι σ’ εθελοντική βάση, κατά τομείς, τμήματα ή προγράμματα. Ο στόχος του ιδρύματος αυτού θα είναι η μεγαλύτερη δυνατή διάχυση της πολιτισμικής γνώσης και πληροφορίας, χρησιμοποιώντας ακόμη και σύγχρονα μέσα, όπως DVD, internet κ.ά., χωρίς όμως και να εξαρτά την εκπαιδευτική δραστηριότητά του από την τεχνολογία.

-       Ίδρυση παραρτήματος του Κέντρου Πομπιντού στην Ελλάδα (Μπωμπούρ). Χώρος: Για παράδειγμα το κτίριο Διλαβέρη στον Πειραιά και το πέριξ οικόπεδο. Λόγω δε του γεγονότος ότι είναι υποβαθμισμένη περιοχή, είναι δυνατή η χρηματοδότηση από το ΕΤΠΑ κατευθείαν.

Το Μπωμπούρ ως γνωστόν έχει μία ιστορικής σημασίας συλλογή έργων τέχνης του ΧΧ^ου αι., η οποία βρίσκεται στη πλειοψηφία της στα υπόγειά του. Πρόσφατα η Διεύθυνση του κέντρου απεφάσισε τη δημιουργία παραρτημάτων σε διάφορα μέρη, με πρώτη εκλογή το Μετς, λόγω των έντονων κοινωνικών προβλημάτων της περιοχής της Λωραίνης από την κρίση της σιδηρουργίας. Το Κέντρο ακόμη δεν έχει αποφασίσει την επόμενη επέκταση. Είναι μοναδική ευκαιρία για την Ελλάδα, λόγω και του έντονου φιλελληνισμού της γαλλικής κοινωνίας να προωθήσει μία τέτοια πρόταση, ειδικά πριμοδοτώντας περιοχές που έχουν οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα, όπως αυτά που αναφέραμε. Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να γίνει πραγματικότητα αυτή η πρόταση, αλλά χρειάζονται γνώση, μέθοδος, σύστημα, και πριν από όλα σοβαροί άνθρωποι που θα χειριστούν το θέμα και βέβαια θέληση.

-       Ίδρυση Λαϊκού Πανεπιστημίου. Μαθήματα από ειδικούς, Σεμινάρια, εκδόσεις, CD, Επιμόρφωση. Χρηματοδότηση: Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο.

Το Παν/μιο αυτό, χωρίς να χορηγεί πτυχία, όπως και η Ακαδημία, θα έχει υψηλότερες απαιτήσεις, και κυρίως θα προσπαθήσει να προωθήσει την καινοτόμο γνώση, την επιστημονική έρευνα, την εμβάθυνση κτλ., απευθυνόμενο κυρίως σε νέους ερευνητές, φοιτητές κτλ.

-       Ίδρυση Ινστιτούτου Πολιτιστικής Πολιτικής[2]: Έρευνες, μελέτες, Σεμινάρια, Συνέδρια για τη διερεύνηση των πολιτισμικών αναγκών, των τάσεων, των διαδικασιών, των θεμάτων κτλ. Διατύπωση προτάσεων, πιλοτική πραγματοποίηση αποφάσεων, σχεδίων κτλ. Το ινστιτούτο αυτό θα πρέπει να ανταποκρίνεται στη συνθετότητα των προβλημάτων και να έχει διεθνή ερευνητική και επιστημονική διασύνδεση. Θα πρέπει δε να έχει συμβουλευτικό χαρακτήρα στο κράτος, τις Νομαρχίες, τις Περιφέρειες κτλ.

-       Ίδρυση Βιβλιοθήκης Ιστορίας της Τέχνης (ή των τεχνών), ή καλύτερα ίδρυση Ινστιτούτου Ιστορίας τέχνης, πολιτισμού και αισθητικής, με την αντίστοιχη βιβλιοθήκη.

-       Δημιουργία προγράμματος δραστηριοτήτων για την πολιτισμική διαφορετικότητα και την πολιτισμική πολυμορφία. Πολυπολιτισμική κοινωνία – συνθετική αντιμετώπιση.

-       Ίδρυση κέντρου εικονικής πραγματικότητας και πολιτισμικής πολυμορφίας.

-       Άμεση υλοποίηση μεγάλου προγράμματος διατήρησης, αναβάθμισης και ανάδειξης του Λαϊκού πολιτισμού. Ο μοναδικός λαϊκός πολιτισμός μας είναι σε κίνδυνο από τη λήθη, την αμνησία, την «πρόοδο», την παγκοσμιοποίηση.

-       Δημιουργία Ευρωμεσογειακού Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης και Πολιτισμού.

-       Μουσείο Βιομηχανικών Τεχνών και Τεχνολογιών.

-       Δημιουργία δικτύου εργαστηρίων καλλιτεχνών και artisants σε δημοτικό επίπεδο και με κοινωνικές διαστάσεις και συνεπαγωγές.

-       Δημιουργία Ξενώνων καλλιτεχνών, συνδεδεμένων με τα εργαστήρια.

-       Δημιουργία ανοιχτών πάρκων μοντέρνας γλυπτικής.

-       Δημιουργία Μπιενάλε της Μεσογείου: Εικαστικά, Σινεμά, Αρχιτεκτονική, Μουσική κ.ά.

-       Δημιουργία ευρωμεσογειακού δικτύου αισθητικών και πολιτισμικολογικών ερευνών.

-       Ίδρυση Μπιενάλε νέων καλλιτεχνών, καθώς και διαβαλκανικής καλλιτεχνικής συνάντησης.

-       Επιστροφή στην χώρα μας της εξαιρετικά σημαντικής, και ίσως μοναδικής, συλλογής Νιάρχου (ή τουλάχιστον ενός μέρους της) και γενικότερα θεσμοθέτηση κινήτρων για τον επαναπατρισμό μεγάλων συλλογών, που βρίσκονται στο εξωτερικό, όπως έκανε πρόσφατα η Ρωσία.

-       Δημιουργία Φεστιβάλ Σύγχρονης μουσικής.

-       Οργάνωση με συστηματικό τρόπο εκθέσεων Μοντέρνας Γλυπτικής.

-       Ίδρυση, και για την ακρίβεια επανίδρυση της Διεθνούς Μπιενάλε Γλυπτικής (στο λόφο του Φιλοπάππου).

-       Δημιουργία νέων ολοκληρωμένων πολιτιστικών κέντρων.

-       Να γίνει αναδιαπραγμάτευση της σύμβασης για την ίδρυση του Μουσείου Γουλανδρή. Ίδρυση νέου μεγάλου μουσείου Μοντέρνας τέχνης, με το δικό του νέο και μοντέρνο κτίριο.

-       Ίδρυση Κέντρου μελέτης, έρευνας και προβολής της ελληνικής ποίησης (όπως το Κέντρο Ποίησης του Δήμου του Παρισιού στο Forum des Halles).

-       Ανακαίνιση και αναβάθμιση μισοεγκαταλελειμμένου Ωδείου που βρίσκεται στην Λ. Β. Κων/νου, απέναντι από την Πινακοθήκη.

Θα πρέπει να έχουμε υπόψη την περίπτωση του Ιδρύματος Guggenheim, το οποίο ίδρυσε παράρτημα στο Μπιλμπάο, με άμεση επίπτωση την πλήρη αλλαγή του πολιτισμικού χάρτη της περιοχής και της Ισπανίας γενικότερα. Το ίδιο θα πρέπει να συμβεί και στη χώρα μας, με τη δημιουργία παραρτήματος του Κέντρου Πομπιντού. Είναι απόλυτη ανάγκη να φέρουμε ένα μεγάλο ίδρυμα στη χώρα μας, το οποίο με την γνώση και την μοναδική συλλογή που διαθέτει θα μπορέσει ν’ αποτελέσει το όχημα της γενικότερης πολιτισμικής ανάπτυξης. Δηλαδή με αυτόν τον τρόπο θα μπορέσουν να υλοποιηθούν και άλλες προτάσεις από αυτές που προτείνουμε εδώ. Διαφορετικά είναι πολύ δύσκολη η αλλαγή της κατάστασης. Φαίνεται ότι, εκτός των άλλων, λείπει από τη χώρα μας η τεχνογνωσία για τη δημιουργία σημαντικών πολιτισμικών θεσμών και φορέων, ειδικά δε στο χώρο της σύγχρονης και μοντέρνας δημιουργίας. Όμως επιβάλλεται η εισαγωγή αυτής της τεχνογνωσίας καθώς και η μεθοδευμένη στη συνέχεια οργάνωση των παρεπόμενων και των υποστηρικτικών προγραμμάτων και δράσεων. Αλλαγή ριζική από τη μία μέρα στην άλλη δε γίνεται. Αντίθετα χρειάζεται προγραμματισμός και η δημιουργία ενός μακροχρόνιου σχεδίου πολιτισμικής ανάπτυξης. Διαφορετικά θα συνεχίζεται η σημερινή αποκαρδιωτική κατάσταση, η οποία εξυπηρετεί τους διάφορους τυχάρπαστους που εκμεταλλεύονται τον πολιτισμό για ίδιον όφελος, για προβολή, ακόμη και για ύπαρξη, κυρίως μέσω της κοσμικότητας. Ο πολιτισμός όμως δεν είναι κοσμικότητα, και ακόμη λιγότερο αυτοπροβολή και επιβίωση. Είναι κάτι το πολύ βαθύτερο και ουσιαστικότερο. Είναι καιρός πλέον ν’ αρχίσουμε να δουλεύουμε σοβαρά. Διαφορετικά θα παρατείνεται το πολιτιστικό τέλμα και θα επιτείνεται ο γενικευμένος πολιτισμικός ξεπεσμός.

---

[1] Βλ. Β. Φιοραβάντες, Θεωρία πολιτισμού, Ψηφίδα, τ. Ι και ΙΙ.

[2] Βλ. Β. Φιοραβάντες, Θεωρία πολιτισμού, Ψηφίδα, Τ. ΙΙ, κεφ. «Ίδρυση Ινστιτούτου πολιτιστικής πολιτικής» σσ. 469-71.