ΣΚΛΑΒΟΣ – ΣΧΕΔΙΟ – ΕΡΓΟ - ΤΡΙΓΩΝΟ

 

Β. ΦΙΟΡΑΒΑΝΤΕΣ

ΣΚΛΑΒΟΣ – ΣΧΕΔΙΟ – ΕΡΓΟ - ΤΡΙΓΩΝΟ

Ι

Τα σχέδια του Σκλάβου κυρίως, αλλά και το υπόλοιπο έργο του, αποτυπώνουν την έντονη μελαγχολία του καλλιτέχνη, τη βαθειά, την πλήρη, την ολική απόγνωσή του. Δείχνουν ανάγλυφα  ότι στον αποκαλυπτικό κόσμο που ζούμε (και που ζούμε ακόμη περισσότερο σήμερα) δεν υπάρχει καμία ελπίδα, όλα είναι μάταια, τελειωμένα.

Ο αγώνας γίνεται μόνο και μόνο για την επιβίωση και συνάμα για την επιβεβαίωση (afirmation) της ύπαρξης του καλλιτέχνη, του πρωτοπόρου και βαθύτατα συνειδητοποιημένου Σκλάβου. Παντού και πάντα απαισιοδοξία, μελαγχολία, απόγνωση, άρνηση των πάντων, ολική, καθορισμένη. Όμως η απόγνωση και η μελαγχολία (που έχει πραγματικές βάσεις, δηλαδή απορρέει από τη συνειδητοποίηση εκ μέρους του Σκλάβου της ολικά αλλοτριωμένης ανθρώπινης συνθήκης, δηλαδή δεν έχει την όποια ρομαντική προέλευση ή αναφορά) είναι βαθύτατη, αξεπέραστη… Δεν αφήνει την παραμικρή αισιόδοξη νότα. Παρόλα αυτά τα μεγαλειώδη έργα που κατορθώνει να δημιουργήσει ο Σκλάβος, προσπαθώντας πάντα υπεράνθρωπα να ξεπεράσει αυτή την  υποβιβαστική για τον άνθρωπο και το είναι δομική υποβιβαστική κατάσταση, συνιστά μια ιστορικά μοναδική υπέρβαση του γενικευμένου ξεπεσμού, και αν και δεν μπορεί να  ξεπεράσει κάθε ίχνος της απόγνωσης και της μελαγχολίας του και την αποτύπωσή τους αναγκαστικά στο μεγαλειώδες έργο του,  δείχνει ότι είναι δυνατό να δημιουργηθεί έργο, μεγάλο μάλιστα έργο, παρά και ενάντια σε αυτές τις αδυναμίες, ακόμη και  αρνητικές συνθήκες της υποκειμενικότητας που δημιουργεί και επιβάλλει το σύστημα του μονοπωλιακού καπιταλισμού γενικά, την περίοδο της μετεξέλιξης του προς τον ύστερο, πιο απρόσωπο, πιο ορθολογισμένο και πιο αυταρχικό καπιταλισμό.

Η βαθειά απόγνωση και η γενικευμένη μελαγχολία του Σκλάβου αγγίζουν τον μελετητή του έργου του, αλλά συγχρόνως δημιουργούν και μια βαθύτερη επικοινωνία με αυτόν και συνάμα τον ωθούν προς μια ουσιαστική έρευνα για την κατανόηση των βαθύτερων δομών, διαδικασιών και θεσμών της σύγχρονης αλλοτρίωσης σε ολική πραγμοποιητική μετεξέλιξη και κυριάρχησης. Τα σχέδια του Σκλάβου είναι πιο άμεσα, και για αυτό πιο κοντά στον άνθρωπο, στην σκεπτόμενη και δρώσα επίσης δομικά μελαγχολική και ανθρωπιστική υποκειμενικότητα. Στη μαχόμενη υποκειμενικότητα που δεν πιστεύει σε εύκολες λύσεις και σε ψευτομεταρρυθμίσεις του συστήματος, που σκέπτεται και δρα πάντοτε με ορόσημο-αναφορά  την «απαισιοδοξία της σκέψης», αλλά και της πράξης, για να παραφράσουμε τον Γκράμσι. Το δίδαγμα του Σκλάβου είναι ότι δεν επιτρέπεται καμία αισιοδοξία, καμία αυταπάτη, καμία υποτίμηση των αλλοτριωμένων κοινωνικών σχέσεων και διαδικασιών. Αλλά και η πράξη, όσο ριζοσπαστική και αν είναι, δεν είναι εύκολο να ξεπεράσει, να αλλάξει, ν’ανατρέψει αυτή τη δομικά ολικά αρνητική κατάσταση για το σύγχρονο άνθρωπο. Για αυτό πάντοτε μελαγχολία, που προφυλάσσει από τις εύκολα καλλιεργούμενες ψευδαισθήσεις από το σύστημα.

 

ΙΙ

Σχέδια: Αναφορές ζωντανές (vives), όσο ζωντανά είναι και τα σχέδια με έναν άμεσο (με την έννοια του Μπένζαμιν), απλό και συγχρόνως στοχαστικό τρόπο και συγχρόνως διαλεκτικό με τα γλυπτά, άλλοτε ως μορφική-μορφολογική προέκτασή τους και άλλοτε αυτόνομα, πάντοτε βέβαια τοποθετούμενα στο ίδιο μορφικό-μορφολογικό ιδίωμα, αλλά δημιουργώντας έτσι τη διαλεκτική σύνθεσή του, ένα κατά πολύ πιο σύνθετο όλον.

Γλυπτική χωρίς σχέδιο δεν υπάρχει, ούτε θα υπάρξει ποτέ. Αλλά και δεν θα περιοριστεί ποτέ στο σχέδιο όσο σημαντικό, προχωρημένο, αυτόνομο και αν είναι αυτό.

Το σχέδιο μέσα στην αυτονομία του έχει και κάποιους βαθμούς ελευθερίας έκφρασης και νοήματος σε σχέση με τα γλυπτά. Υποδηλώνει αμεσότερα την αίσθηση, τη διάθεση, την τάση, τη θέληση, τη σκέψη, ακόμη και τη συνείδηση του καλλιτέχνη και δημιουργεί τις προϋποθέσεις για ανάπτυξη των πτυχώσεων των γλυπτών, διαφορετικά ίσως αδύνατη. Το σχέδιο του γλυπτού  είναι, παραμένει πάντα τέτοιο, φέροντας συγχρόνως και με τον ιδιότυπο γραφισμό του μια άλλη διάσταση στην επιφάνεια δίπλα στη γλυπτική κατασκευή, επεξεργασία των υλικών στον χώρο. Ο χώρος στο σχέδιο των γλυπτών υπάρχει πάντα, αλλά πρέπει να τον φανταστείς όταν βλέπεις τα σχέδια του Σκλάβου ειδικότερα, που μέσα από τον γραφισμό τους αναδεικνύουν περισσότερο τη σχέση του γλύπτη με τον κόσμο του χαρτιού, του σχήματος, της μελάνης, παρά τη σχέση του με το καλέμι ή το χυτήριο. Και η σχέση αυτή δεν είναι γραμμική, απλή προέκταση ή προϋπόθεση. Είναι κατά πολύ πιο σύνθετη και συνήθως αποκαλυπτική άλλων διαστάσεων ή συνιστωσών της όλης καλλιτεχνικής  μορφογένεσης, ειδικότερα στη μοντέρνα γλυπτική που η αυτονομία των μορφών και της έκφρασης είναι καθοριστική.

Και αυτά ισχύουν για τον Σκλάβο ειδικότερα, που συνδυάζει τον γιαπωνέζικο γραφισμό, με την χαρακτική του Κεφαληνού, το γραφικό περίγραμμα του Μόραλη, το μαύρο χρώμα του Κεφαληνού και του Μόραλη, την κυβοκονστρουκιβιστική τάση των Τόμπρου και Ζάντκιν σε ένα διαρκώς κινούμενο διαλεκτικό όλον. Αυτό είναι αφετηριακά κατά κανόνα αφηρημένο γραφιστικό-σχεδιαστικό και στις ανώτερες βαθμίδες ή καταστάσεις του κυρίως γλυπτικό, ενώ συγχρόνως τείνει  στη διαλεκτική - δυναμική σύνθεση και των δυο στην αλληλόδρασή τους προς την απελευθέρωση, η οποία συνυπάρχει με την εγγενή τάση του όλου έργου  προς την  απο-υλοποίηση της μορφής, των υλικών, των όγκων. Μέσα δε σε αυτό τον πολύπλοκο κόσμο προεξέχει το τρίγωνο στις διάφορες εκδοχές, παραλλαγές, μεγέθη, συνδυασμούς του. Ιδίως δε το τρίγωνο με την οξεία γωνία προς τα πάνω, σύμβολο και έκφραση της επιζητούμενης εναγώνια και απελπιστικά απελευθέρωσης, και σε κάθε περίπτωση ανάτασης. Του σε κάθε περίπτωση επιδιωκόμενου εναγώνεια, αλλά δύσκολα πραγματοποιούμενου ξεπεράσματος πρακτικά μιλώντας.

Το σχέδιο του Σκλάβου ξεπερνά, υπερβαίνει κατά πολύ την όποια διάσταση κριτικής της τέχνης, ούτε είναι δυνατό να συλληφθεί στην όλη του οντότητα έξω από αυτήν, καθόσον έχει ένα πολύ πιο βασικό (essentiel) χαρακτήρα, μια υπόσταση κατά πολύ πέραν από τα επιφαινόμενα: Η πρώτη, αλλά όχι λιγότερο σημαντική, εκδήλωση-έκφραση του είναι του. Το σχέδιο είναι η πρώτη ουσιαστική πραγματοποίηση του καλλιτεχνικού κόσμου του Σκλάβου σε αναζήτηση πάντα διεξόδων, νέων μορφοποιήσεων μορφογενέσεων, και πάντα με την άκρως απαισιόδοξη και μελαγχολική οπτική θεώρησή του. Και ως τέτοιο ήταν η προϋπόθεση της σύλληψης και δημιουργίας της μεγαλειώδους, με δομική διάσταση την ψυχοπνευματιστική και αισθητική υπέρταση γλυπτικής του. Της αφηρημένης απελευθερωτικής, αν και πάντοτε μελαγχολικής, ιστορικής-υποβλητικής, και πάντοτε αναβαθμιστικής –  εξυψωτικής του ανθρώπινου είναι με επίκεντρο και αναφορά το πνευματικό και ωραίο, γλυπτικής του. Παρόλα αυτά τα σχέδια του Σκλάβου διατηρούν την αυτονομία τους, την αυτονομία του μελαγχολικού, του αγωνιώδους και λιτού αισθητικού και συγχρόνως του  ως ένα πολύ σημαντικό βαθμό αυθύπαρκτου ιστορικού – ιδεολογικού – κριτικού  μικρόκοσμού τους…