ΣΚΛΑΒΟΣ - ΜΟΝΤΕΛΑ

  Β. ΦΙΟΡΑΒΑΝΤΕΣ

ΣΚΛΑΒΟΣ - ΜΟΝΤΕΛΑ

 

O ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΣΚΛΑΒΟΥ

 

Ο μοντερνισμός του Μπωντλαίρ

Ο μοντερνισμός και ο ανθρωπισμός του Μ. Ψελλού.

Η αλληγορία μορφών που αλλάζουν,  που καπιταλιστικοποιούνται, διαλύοντας, καταργώντας την αμεσότητα, την αυθεντικότητα και την οργανοτικότητα των σχέσεων (W. Βenjamin – Th. Adorno).

H ανάδυση του ανθρώπου σε υποκείμενο, και πρώτιστα σε παιδαγωγό, ανθρωπιστή, με βάση την νεοπλατωνιστική ερμηνευτική του Πλωτίνου ή του Πρόκλου, ως απάντηση στον φορμαλιστικό - Ορθολογισμό, αριστοτελικής προέλευσης (των νέο αριστοτελικών) του μεσαίωνα.

Ο άνθρωπος, και πρώτιστα ο κοινωνικός άνθρωπος ως αυτόνομη και δρώσα οντότητα – υποκειμενικότητα προς τον αυτοπροσδιορισμό και την χειραφέτηση θα περάσουν πολλοί αιώνες για ν’ αναδειχθεί απελευθερωτικά, χειραφετησιακά από τον νεαρό Μάρξ, με υπόβαθρο τη νέα σοσιαλιστική-εργατική επανάσταση που έρχεται, και που θα ξεσπάσει το 1848,  ανοίγοντας μια νέα ιστορική-ιδεολογική περίοδο.

 

ΟΜΑΔΕΣ ΕΡΓΩΝ

-     Υψηλά με τριγωνοειδή σχήματα

-     Κυβοειδή με τις τρύπες. Η διαλεκτική του πλήρους και του κενού. Κατά  κανόνα από κόκκινο-πορφυρίτη.

-     Άλλα.

-     Σχέδια, πίνακες, ανάγλυφα.

 

ΧΡΩΜΑ

-     Μαύρο – κόκκινο χρώμα του πορφυρίτη.

Η διαλεκτική του Μάλεβιτς, Μαύρο, Κόκκινο, Άσπρο περιορίζεται σε μια δυαδική διαλεκτική, κόκκινο-μαύρο, σε μια τραγική διαλεκτική, καθόσον χωρίς ξεπέρασμα, σύνθεση, έκφραση της όποιας προοπτικής αλλαγών.

Περιορίζεται: Reduction, réductionnisme, όπως ήταν και η γενικότερη τάση του τελειώνοντα μοντερνισμού του Τζιακομέτι κ.α., μέσα από την οποία βγήκε στη συνέχεια ο μινιμαλισμός.

Η τάση προς τον χρωματικό περιορισμό του Σκλάβου συμπίπτει και εκφράζει την τάση προς τον περιορισμό και του υποκειμένου, του πιθανού τέλους του, τουλάχιστον στις μορφές που το γνωρίσαμε από τον πρώϊμο ανθρωπισμό (13ου) μέχρι την μεταπολεμική Ανήμορφη τέχνη στο Παρίσι και το ριζοσπαστικό τμήμα του Αμερικάνικου Αφηρημένου Εξπρεσιονισμού. Το ιστορικό ίσως τέλος του μοντερνισμού. Προς τι; Από τότε αρχίζουν άλλες εμπειρίες και καλλιτεχνικές πρακτικές πιο κοντά στο πραγματικό, που πλην όμως η υπεραλλοτρίωσή του συμπαρασύρει και την τέχνη προς το άμεσο, το συγκεκριμένο, κ.α. χωρίς όμως να χάνεται ούτε και η όποια δυναμική ανάμνηση, ή η ανάμνηση της ανατροπής.

Συγχρόνως διευρύνεται το πεδίο της σύγχρονης πλέον τέχνης, προς την πολυμορφία.

Ο Σκλάβος όμως παραμένει πάντοτε ο τελευταίος των μεγάλων, η αναφορά της νεώτερης μοντέρνας και αφηρημένης τέχνης προς την καθορισμένη άρνηση.

 

Σκλάβος: Αισθητική προσέγγιση. Εσωτερική και εξωτερική.

Εσωτερική: Μορφική – μορφολογική προσέγγιση της ιστορίας της μοντέρνας τέχνης (Βλ. Ι. Μeyerson, Ph. Dagen κ.α.).

Εξωτερική: Η ιστορικοκοινωνική εξέλιξη τελικά όχι προς την απελευθέρωση αλλά προς την ολική πραγμοποίηση (Αντόρνο)

 Αντόρνο:  Η συνένωση εσωτερικής και εξωτερικής σύλληψης, θεώρησης. Η αντορνική φιλοσοφία του  υλικού (matériau).

 

Σκλάβος: «Πρέπει να αποσυνθέσεις, ν’αποδομήσεις το όλον».

Σκλάβος (και το έργο του) και στη συνέχεια να το ανασυνθέσεις (reconstrution), να το αναδομήσεις, να το ανασυγκροτήσεις. Να ανασυνθέσεις την όλη  σύλληψη και τη δημιουργική απόπειρά του (démarche) του.

Μέθοδος régressire – progréssive: J. - P. Sartre.

 

ΕΚΘΕΣΗ ΓΛΥΠΤΙΚΗΣ ΣΤΟΥ ΦΙΛΟΠΑΠΠΟΥ

1965 : Παναθήναια Σύγχρονης Γλυπτικής

O Σκλάβος συμμετέχει με  2 ιστορικά έργα:

-   Πλανήτης της ψυχής (Planète de l’âme, 1964).

-   Απόδραση της ύλης (Evasion de la matiére, 1964).

Σύνθεση των δύο σε ένα.

(Επιτρεπόταν μόνο ένα).

Επρόκειτο γα ένα είδος πρωτότυπου περιβάλλοντος-κατασκευής. Θα είχε βέβαια νόημα η δημιουργία περισσότερων συνθέσεων-συνδυασμών έργων του Σκλάβου και να εκτίθενται διαδοχικά ή και συγχρόνως, αλλά δεν επιτρεπόταν από τον οργανωτή.

Και τα δύο έργα  περιστρέφονται, το ένα προς τα δεξιά και τα άλλο προς τα  αριστερά, τοποθετημένα πάνω σε βάθρο.

Ενιαίος τίτλος και των δύο: Διαπλανητικό φως, το οποίο μόλις αποχωρίστηκαν δεν υφίσταται.

 

ΣΚΛΑΒΟΣ – ΧΑΜΠΕΡΜΑΣ – ΠΟΥΛΑΝΤΖΑΣ

 O  Σκλάβος και το έργο του υπό την οπτική της θεωρητικοποίησης περί αποικιοποιημένου εσωτερικού κόσμου του J. Habermas.

 

Οι βαθμίδες (instances - Poulantzas), τα επίπεδα, που αλληλοσυνδέονται και αλληλοδιαπλέκονται με σχετικά αυτόνομο τρόπο, συγκροτώντας πάντοτε ένα επίπεδο αυτονομίας του έργου του Σκλάβου: Μορφικό - μορφολογικό επίπεδο, αισθητικό, κοινωνικό, ιδεολογικό: Η ολότητα του έργου.

Σκλάβος. Η ανάδειξη και η αποκατάσταση των σχέσεων, των συσχετίσεών τους  εν τω γίγνεσθαι.  Ακόμη και των αλληλοδράσεων και των αλληλοεπιδράσεων με ένα διαλεκτικό και συνθετικό τρόπο. (Βλ. τις Σημειώσεις των μαθημάτων μου στο Πολυτεχνείο Κρήτης).

Η εργασία αυτή δεν είναι εύκολη, ούτε προφανείς οι σχέσεις, ούτε σαφείς, φαινομενικά τουλάχιστον,  με  πρώτη ματιά, οι αλληλοεπιδράσεις και οι δυναμικές. Οι διαφωνίες μου με τον O.  Revault d’ Allonnes και η διαφορετική προσέγγισή μου από τον Αντόρνο. Η αισθητική φαίνεται ότι δεν είναι το όλον. Είναι ένα υπό σύλληψη μέσω διαδοχικών πολλαπλών διεπιστημονικών θεματοποιήσεων και θεωρητικοποιήσεων όλον. Ένα υπό συγκρότηση όλον, που από ότι φαίνεται θα είναι πάντοτε υπό σύλληψη, συγκρότηση. Ένα δομικό όλον υπό διαρκή συνθετική συγκρότηση και ανασυγκρότηση.

 

ΛΕΒΑΛΟΥΑ – ΠΕΡΡΕ

Στην αρχή ο Σκλάβος στο εργαστήριο του στο Λεβαλουά-Περρέ ενθουσιάζεται, δίνεται όλος στην γλυπτική, σε βαθμό που να μην βγαίνει ούτε και για φαγητό. Οπότε ο Ζερβός πλήρωσε ένα εστιατόριο της γειτονιάς και του πήγαινε φαγητό κάθε μεσημέρι. Μετά όμως…

Από το πολιτισμικό κέντρο (St. Germain de Prés) στο πολιτισμικά περιφερειακό και απόμακρο προάστιο (Levallois – Perrret). Από το κέντρο, τη συμπύκνωση και την έκφραση όλων των πρωτοπόρων πολιτισμικών, θεωρητικών, ιδεολογικών κινήσεων, στην ασημαντότητα της περιφέρειας.

 

ΛΕΒΑΛΟΥΑ - ΠΕΡΡΕ: Πολιτισμικό κρανίον-τόπος, ασήμαντο, ανύπαρκτο στα νεώτερα χρόνια. Με την ανάπτυξη και την εκβιομηχάνιση έχασε την υστερομεσαιωνική λάμψη του, την αυτονομία του και ενσωματώθηκε στη βιομηχανική-καπιταλιστική διαίρεση της εργασίας: στον πολιτισμικό αφανισμό. Στην απώλεια  κάθε αυτοτέλειας και αυτάρκειας. Έτσι το Λεβαλουά-Περρέ μετατράπηκε σε προάστειο εξαρτώμενο του καπιταλιστικού και διοικητικού κέντρου, όπως όλα τα προάστεια (ακόμη και μετά το νόμο για την αποκέντρωση του Ντεφέρ επί Μιτεράν).

Οπότε το έργο του Σκλάβου από ένα σημείο και μετά, και κυρίως από όταν ο Σκλάβος συνειδητοποιεί ότι πρέπει να συνηθίσει στην ιδέα ότι θα μένει μόνιμα στο Λεβαλουά-Περρέ, σχεδόν εγκαταλειμμένος από θεούς και ανθρώπους, σε ένα περιβάλλον όχι μόνο μακρυά από την πρωτοπορία, αλλά και πνευματικής και πολιτισμικής μιζέριας, επηρεάζεται αρνητικά. Ο Σκλάβος έτσι φθάνει  στην απόγνωση, και συγχρόνως  κατεβάζει δυστυχώς τις πρωτοπόρες απαιτήσεις του, όσον και αν αντιστέκεται και προσπαθεί να λειτουργεί ωσάν να ήταν στο St. Germain de Prés.

Στο Λεβαλουά Περρέ  δεν έχει πλέον ουσιαστικά σχέση και ποτέ με την όποια  πρωτοπορία. Από πρωτοπορεία στο πολιτισμικό κέντρο του Παρισιού ξεπέφτει στο περιθωριακό προάστειο ακριβώς σε περιθώριο.

Το εργαστήριό του σε ένα local φωτεινό μεν, αλλά καμία σχέση με το εργαστήριο του Μπρανκούζι στο Μοντπαρνάς (καθαυτό έργο ολικής τέχνης) και του Ζάντκιν στην οδό ντ’ Ασάς, κοντά στο Μονπαρνάς,  ένα συμπαθητικό κτίσμα με τον κήπο του, όμως όχι κτίριο bourgeois, το οποίο μέσα στην μετριοπάθεια και την κομψότητα (élegance) του, αποπνέει μια ευγένεια (noblesse).

Το κτίριο δεν ήταν φοβερό αλλά είχε το στίγμα Zadkine. Δεν ήταν ένα εργαστήριο ανάγκης. Ήταν ένα φωτεινό εργαστήριο πρωτοπόρου καλλιτέχνη του τότε ακμάζοντος Μοντπαρνάς. Ενώ του Σκλάβου…

 

ΖΑΝΤΚΙΝ ΚΑΙ ΣΚΛΑΒΟΣ

Ζάντκιν: Η αναζήτηση της ζωής μέσω της γλυπτικής με βάση και αναφορά, έμπνευση και επίδραση, προέκταση πρωτομοντέρνα της ρωμαϊκής γλυπτικής.  Ο βιταλισμός (vitalisme) ιδίως  του Μπρανκούζι και ο γενικότερος πριμιτιβισμός της πρώτης πορείας μέσα στο γενικότερο πλαίσιο της κοινωνικής – κοινωνιολογικής θεωρητικοποίησης και σκέψης των αρχών του ΧΧ^ου αι.  Υπάρχει τότε ένας νέος και διάχυτος πλέον βιταλισμός, διαδεδομένος στο χώρο των κοινωνικών επιστημών και της πρωτοπορίας στη Γερμανία και στη Γαλλία. Όμως υπάρχει συγχρόνως και ο πριμιτιβισμός ειδικά στη Γαλλία ως αναφορά, βάση για την αναζήτηση εξόδου από τα αδιέξοδα του ακαδημαϊσμού και συγχρόνως του γενικότερου ορθολογισμού, που τότε έτεινε να γίνει σύστημα, με όλες τις συνέπειες. (Βλ. και Μ. Horkheimer – Th. Adorno,Le Dialectique de la raison, Gallimard).