ΠΡΟΣ ΜΙΑ ΝΕΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Β. ΦΙΟΡΑΒΑΝΤΕΣ

ΠΡΟΣ ΜΙΑ ΝΕΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

I

Το αίτημα της απελευθέρωσης με βάση τη διαφαινόμενη και μάλιστα ως ένα βαθμό ήδη υπαρκτή μεγάλη άρνηση. Ο ρόλος της κοινωνικοϊδεολογικής και αισθητικής πρωτοπορίας για τη μεγάλη ανατρεπτική ώθηση. Η ανάγκη σύλληψης του ιδεώδους  της απελευθέρωσης μέσα από την καθημερινή πρακτική της άρνησης και της ελευθερίας.

Από την αύρα του καπιταλισμού, σε μια σχετική  αύρα της παγκοσμιοποίησης, με την αντίστοιχη φαντασμαγορία τους, όπως θα έλεγε και ο Μπένζαμιν, πλην όμως σε φετιχιστικές, άκρως φετιχιστικές, φθάσαμε στην παρακμή της αποπαγκοσμιοποίησης, που ήδη έχει αρχίσει τραγικά. Έτσι η κοινωνία βιώνει  μια ιστορικά πρωτοφανή απογοήτευση, μια ιστορική απομάγευση, μια άνευ προηγουμένου έλλειψη αναφορών, μια εναγώνια προσπάθεια επιβίωσης. Λείπει απελπιστικά η όποια εναλλακτική λύση, η ορμή (élan) του κινήματος των ιδεών, η όποια ορμή του κοινωνικού κινήματος. Η κοινωνική και ιδεολογικοπολιτική αποσάρθρωση που επέφεραν η αποπαγκοσμιοποίηση και η μεταπαγκοσμιοποίηση είναι τέτοιες που πλέον ανοίγουν πιο εύκολα το δρόμο στην αντεπανάσταση, παρά στην εξέγερση, για να παραφράσουμε τον Μαρκούζε. Οι μεταπτώσεις της μεταπαγκοσμιοποίησης και οι μεγάλες αναταράξεις της όμως που έρχονται μετά βεβαιότητας, λόγω της έκρηξης των κρυμμένων οξύτατων αντιθέσεων, ακόμη και αντινομιών της, θα οδηγήσει αναγκαστικά σε επαναπροσδιορισμούς, σε αναδιατάξεις και ανασυγκροτήσεις. Εδώ ακριβώς γίνεται και ο ρόλος της πρωτοπορίας. Η ετερονομία μπορεί ίσως να αμφισβητηθεί, να πολεμηθεί, να περιοριστεί, και μέσα από αυτή τη μεγάλη  μάχη ν’ ανοίξει ο δρόμος για την αυτονομία.

                                                                          ΙΙ        

Με το έργο του Γκαίτε, Οι εκλεκτικές συγγένειες¹, η τέχνη και η σκέψη μπαίνει σε μια νέα περίοδο. Αρχίζει το τέλος της δομημένης, ενιαίας, αυτοτελούς αφήγησης. Ίσως ν’αρχίζει και το τέλος της αφήγησης² της ίδιας. Η πλοκή, η μορφή της αφήγησης γίνονται πλέον αποσπασματικές. Εισάγεται μια βίαιη εισβολή μέσα στο σύστημα³, έτσι ώστε τίποτα πλέον δεν είναι εφεξής ίδιο με πριν. Η κοινωνία μπαίνει σε μια μακρά περίοδο έντονων ανακατατάξεων, αλλαγών, επαναστάσεων, αλλά δυστυχώς και αντεπαναστάσεων. Η ιστορία για μεγάλες περιόδους χάνει το νήμα της, το καθοδηγητικό κυρίως νήμα της, το νόημα, την κατεύθυνση της. Το τέλος του συστήματος σε όλες τις εκφάνσεις και εκδηλώσεις του συγχρόνως με το τέλος της αφήγησης είναι πλέον αδιαμφισβήτητο ιστορικό γεγονός. Η κοινωνία  στην πορεία της μέχρι την  παγκοσμιοποίηση έζησε το τέλος του ενός μοντέλου, χωρίς  να μπορέσει να το αντικαταστήσει από κάτι το καλύτερο και το διαλεκτικότερο. Η παγκοσμιοποίηση ανέδειξε περισσότερα μοντέλα και μάλιστα σε αλληλόδραση, συνθετικά, πολύπλοκα, χωρίς πάντοτε κατεύθυνση. Η αναζήτηση της ιστορικής κατεύθυνσης παραμένει πάντοτε ένα μέγιστο ζητούμενο. Και απελευθέρωση της κοινωνίας από τον παγκοσμιοποιημένο καπιταλιστικό ζυγό χωρίς την ανεύρεση μιας νέας ιστορικής χειραφετησιακής κατεύθυνσης είναι αδύνατη, όσο κριτική και αν μπορεί να γίνει στην υποτιθέμενη απλοϊκή φιλοσοφία της ιστορίας. Με άλλα λόγια, είναι απόλυτη ανάγκη να εφεύρουμε, να εισηγηθούμε μια νέα σύνθετη, πολύπλοκη, πλην όμως διαλεκτική υπ’ αυτούς τους σύγχρονους όρους φιλοσοφίας της ιστορίας, μια νέα discursivité σε πράξεις  (discoursivité en actes). Τα σύγχρονα πολύμορφα μοντέλα σε αλληλόδραση, σε ώσμωση, πρέπει να επαναπροσδιοριστούν διαλεκτικά, ν’αποκτήσουν ένα νέο ανθρωπιστικό περιεχόμενο. Διαφορετικά η αυτονομημένη έτσι μεθοδολογία και επιστημολογία γίνονται μπούμεραγκ, μια περίπλοκη-πλην όμως φορμαλιστική-συζήτηση περί μεθόδου και διαλεκτικής, πλην όμως άνευ αντικειμένου και ενδιαφέροντος. Γίνονται δηλαδή μια συζήτηση περί όνου σκιάς.

ΙΙΙ

Πάλι σήμερα, σε συνθήκες ακραίας κρίσης και αποϊδεολογικοποίησης, επιβάλλεται μια σύγχρονη φαινομενολογική προσέγγιση του πραγματικού και συνάμα ο στοχασμός και ο αναστοχασμός για το γίγνεσθαι που περικλείει εμμενώς, τη δυναμική  που μπορεί ν’απελευθερώσει. Στην  πορεία της κοινωνίας προς την αυτογνωσία και αυτοσυνειδησία, που κατά το νεαρό Μαρξ, πρέπει ν’ ακολουθήσει η σύγχρονη αλλοτριωμένη συνείδηση, μπορεί και πάλι ν’ αποκτήσει μια ριζοσπαστική δυναμική άρνησης, αλλαγής, σύλληψης ενός ανθρωπινότερου κόσμου. Ήδη μπαίνουμε στη συστηματικά, ολικά μετακριτική περίοδο της σκέψης, τη φιλοσοφίας, της αισθητικής κ.α. Η μεγάλη σύνθεση όλων των μετακριτικών συνιστά το δυναμικό σχέδιο της Νέας ανθρωπολογίας, που σε συνθήκες πολυπλοκότητας και συνθετικότητας έχει ανάγκη η σύγχρονη απροσανατολισμένη κοινωνία. Το σχέδιο της Νέας ανθρωπολογίας ως μια πολύπλοκη και σύνθετη διαλεκτική της απελευθέρωσης. Έτσι οδηγούμαστε στη γενικευμένη μετακριτική  αμφισβητησιακή πράξη. Αυτό είναι το νόημα της  φιλοσοφίας, σύμφωνα με την 11^η θέση του Μάρξ για τον Φόϋρμπαχ. Η φιλοσοφία οδηγεί, εμπεριέχει την πράξη και την σύστοιχη προβληματική (réflexion) ή δεν είναι φιλοσοφία. Η φιλοσοφία έχει δηλαδή νόημα μόνο ως φιλοσοφία της πράξης, και σήμερα ως μια μετακριτή θεωρητικοποίηση της ιστορίας της πράξης, αλλά και της επιβαλλόμενης απελευθερωτικής πράξης. Δηλαδή η σύγχρονη  μετακριτική είναι συνάμα και η σύγχρονη φιλοσοφία της πράξης όπως θα έλεγε και ο Γκράμσι. Όλες οι άλλες εκδοχές και θεωρήσεις είναι ή οδηγούν στη μεταφυσική, στο (νεο-)ιδεαλισμό, στην αντίδραση. Ή και πάλι είναι συζητήσεις περί όνου σκιάς.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΥΡΙΑΡΧΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ

I

Δομή του χρηματοοικονομικού καπιταλισμού (finance-capitalisme)

Κρίση Χρηματιστηριακή – χρηματοοικονομική à  κρίση νομισματική à κρίση οικονομική (διεθνής) à κρίση κοινωνική

Χρηματοοικονομική κρίση à κρίση οικονομική - κοινωνική (Διεθνής).

Από την προλεταριοποίηση στην πτωχοποίηση

CDS Από Υποκειμενικότητα

Η ανθρωπότητα είναι πλέον όμηρη στα CDS: Το εκπληκτικότερο μέσο αυτοκαταστροφής του συστήματος

Απίθανη έκταση κάψιμο κεφαλαίου

Εκπληκτική αναντιστοιχία μεταξύ συνολικού παραγόμενου προϊόντος και διαφόρων τύπων τίτλων και παραγώγων. Η αυτονόμηση ειδικά των παραγώγων και πιο πολύ ακόμη των CDS οδηγούν με απόλυτη βεβαιότητα το παγκόσμιο σύστημα στην έκρηξη και στην καταστροφή. Χρειάζεται πλήρης ανασυγκρότηση, μεθοδολογική  επιστημονική, επιστημολογική της οικονομικής επιστήμης. Χρειάζεται, ακόμη περισσότερο, η οικονομική επιστήμη να ξαναγίνει επιστήμη και να παύσει να είναι μαθηματικά μοντέλα, πιθανότητες, στατιστική. Και δυστυχώς να ξεπεράσει τις χρηματοοικονομίες δεν είναι εύκολη υπόθεση. Έχει διαβρώσει τα μυαλά, τις σκέψεις, τις συνειδήσεις. Πρέπει να αναπτυχτεί με κάθε τρόπο η κριτική της χρηματοοικονομίας από τον εξεγερμένο κόσμο, τους εργαζόμενους.

Η κοινωνία και το σύστημα βαδίζει ολοταχώς προς την εξαΰλωση όλων των κατακτήσεων των εργαζόμενων, του κοινωνικού κράτους, θυσία στο βωμό των απίθανων μαύρων τρυπών και φουσκών, που δημιούργησε όλα αυτά τα χρόνια η χρηματο-οικονομία. Ο ύστερος καπιταλισμός ήταν μια μεταβατική περίοδος ευφορίας προς την παγκοσμιοποιημένη χρηματοοικονομία  που καταρρέει.

Οδηγούμαστε προς μια γενικευμένη κρίση, η οποία αν δεν ξεσπάσει παγκόσμια επανάσταση, θα οδηγήσει με απόλυτη βεβαιότητα στην εξαθλίωση ολόκληρου του πληθυσμού της ανθρωπότητας. Σε κάθε δε  περίπτωση, αν δεν ανατραπεί η χρηματοοικονομία, τα πάντα και οι πάντες θα υποδουλωθούν στους τζογαδόρους, στους «παίχτες», στη διαφθορά και στη απάτη. Θα δημιουργηθεί και θα εγκατασταθεί το πιο ληστρικό σύστημα όλων των εποχών. Ότι κάνει ο άνθρωπος θα πηγαίνει κατευθείαν στις τσέπες των τζογαδόρων της οικονομίας – καζίνο για να τζογάρουν αέναα και μάλιστα χωρίς καθόλου ανάπτυξη, αλλά μάλλον σε συνθήκες παρατεταμένης απο-ανάπτυξης.

Οπότε το πρόβλημα θ’αποκτά όλο και περισσότερο εκρηκτικές καταστάσεις.

ΙΙ

2008: Μία καμπή:

Οι κρυμμένες τάσεις που υπήρχαν πριν βγήκαν στην επιφάνεια ορμητικά, τραγικά. Αναδείχτηκαν όμως και άλλες τάσεις στη συνέχεια. Μήπως οι δεύτερες είναι προέκταση των πρώτων;

Υπάρχει ποιοτική αλλαγή; Υπάρχει ποσοτική αλλαγή που οδηγεί σε ποιοτικές, και ποιες;

Η βαθιά κρίση του βιομηχανικού πολιτισμού και του ύστερου και παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού είναι βαθιά, ολική και προς το παρών αξεπέραστη.

Διέξοδος;

Προς την ακραία καταπίεση των ενστίκτων, λόγω της οικονομικής κρίσης. Διέξοδος ή έκρηξη του συστήματος; Σε κάθε περίπτωση η αρχή της κυριάρχησης (Le princepe de la dontination)πρέπει να ανατραπεί, ή τουλάχιστον να προσβληθεί δομικά, από το κίνημα, ν’ απορρυθμιστεί, ν’αποδιοργανωθεί…

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Βλ. Β. Φιοραβάντες, Θεωρία πολιτισμού, Ψηφίδα, Τ.Ι., κεφ. «Η κρίση της κοινωνίας, του Λόγου και του πολιτισμού», «Η σημασία του έργου του Γκαίτε και μη λεκτικές συγγένειες», σσ. 397-433.
2. Βλ. Γκ. Λούκατς, Η ψυχή και οι μορφές, Θεμέλιο και Β. Μπένζαμιν, Ο ρόλος του αφηγητή, Λεβιάθαν,  σσ….
3. Βλ. Th. Adorno, Notes sur la littérature, Flammarian, Théorie esthètique, Klincksieck και Β. Φιοραβάντες, Κοινωνική θεωρία και αισθητική, Αρμός, μέρος Β.