Η ΑΦΕΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΜΟΥ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ

Β. ΦΙΟΡΑΒΑΝΤΕΣ

  

Η ΑΦΕΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΜΟΥ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ

Η σημασία της αισθητικής: Δεν ενδιαφέρει τη σκεπτόμενη και δρώσα κοινωνία πρωταρχικά η μορφική-μορφολογική κυρίως ανέλιξη της τέχνης κυρίως καθαυτή ή ως τέτοια, καθόλα σημαντική, ακόμη και κρίσιμη, αλλά το ιδεολογικό-κοινωνικό περιεχόμενο των μορφών της.

Στο θέμα αυτό ο Γκολντμάν είναι απόλυτος, η εισφορά του καθοριστική. Προς τη θεώρηση αυτή κατατείνει και η ιστορικής σημασίας προσέγγιση του Α. Χάουζερ: Κοινωνική ιστορία της τέχνης (Κάλβος τ.4), και το ίδιο σημαντική θεώρηση του Ε. Φίσερ  στην Αναγκαιότητα της Τέχνης, Ηριδανός και στο Τέχνη και ανθρωπισμός, Ηριδανός, και κυρίως η ιστορική ο Αντόρνο στα ιστορικής σημασίας Αισθητική θεωρία.

Αυτή είναι πολύ συνοπτική η βασική θεώρητική θέση μου.Η αφετηρία    και η διαμόρφωση της σύλληψης μου αυτής:

Από μικρός, υπό την επήρεια της όλης στάσης, της ιστορίας και πρακτικής του πατέρα μου και των συντρόφων του, συμμετείχα ενεργά και πολλές φορές πρωταγωνιστικά στους ιδεολογικοκοινωνικούς αγώνες της δεκαετίας του 1960 μέχρι τη Χούντα στην Κεφαλονιά (Σάμη). Στην Χούντα, όταν άρχισε να δυναμώνει το κίνημα ήμουν πρωταγωνιστής σε όλες τις ιδεολογικοκοινωνικές πρακτικές και συζητήσεις, σε αυτές που αφορούσαν την τέχνη και την κουλτούρα ειδικότερα. Η τέχνη, μέσα στο γενικότερο κλίμα της διεθνούς αμφισβήτησης της δεκαετίας του 60 (Μάης του ‘68, Ιταλικό Φθινόπωρο κ.α.) ήταν για μένα μια μορφή απελευθέρωσης, έκφραζε το ιδεώδες της απελευθέρωσης, παρουσίαζε μια ιδεολογική μορφή  απελευθέρωσης και χειραφέτησης. Βρισκόμενος στην πρώτη γραμμή των αναζητήσεων και των συζητήσεων αυτής της εποχής μέχρι το 1976, την αρχή δηλαδή της υποχώρησης και της αποσύνθεσης του κινήματος, συνέχιζα να κινούμαι και να σκέφτομαι με βάση το δίπολο κοινωνία-τέχνη, τέχνη-κοινωνία-απελευθέρωση.

Στη συνέχεια στο Παρίσι στα χρόνια ακόμη των μεγάλων ιδεολογικοπολιτικών συζητήσεων (1976-1980-1) συνέχισα  αυτήν την πρακτική. Μετά ήλθε η κατάρρευση των πάντων. Εγώ μετά από μια περίοδο επίπονης ενδοσκόπησης και προσωπικής-εσωτερικής κυρίως αναζήτησης όπου συνδέθηκα με τον Σατλέ, τον Λεφέβρ και ιδίως τον O.Revantl d’ Allonnes, άρχισα να ξαναζωντανεύω. Αποκτώντας στενή σχέση με τρεις  φιλόσοφους-αγωνιστές, όπως ήθελα να είμαι και εγώ, άρχισα να πιστεύω ότι η όλη προηγούμενη εμπειρία μου από το κίνημα, με άμεση και ζωντανή ενασχόλησή μου με την τέχνη, τη θεωρία και τη ριζοσπαστική ιδεολογία, με βάση και το έργο της Σχολής της Φρανκφούρτης, το οποίο ήδη γνώριζα ικανοποιητικά, και μέσα από την ώθηση που μου έδινε συνέχεια το έργο και  το παράδειγμα του μέγα γλύπτη  της πρωτοπορίας Σκλάβου, υπερέβαινα τις όποιες αντιξοότητες που υπήρχαν ή εμφανίζονταν και με τη βοήθεια του κέντρου Baubourg, του οποίου είχα γίνει σχεδόν μόνιμος κάτοικος, ζώντας έντονα το Σεμινάριο αισθητικής της Σορβόννης, υπό τη διεύθυνση του Ο.Ravantl d’ Allonnes όσο κανένας άλλος, προσπάθησα με τη συγγραφή του διδακτορικού μου να πραγματοποιήσω αυτή την θεωρητικοποίηση-ερμηνεία αναφορικά με τον Σκλάβο και το έργο του, τη μοντέρνα γλυπτική γενικότερα. Η γνώση μου του τι θα πει εργασία, τόσο από τον πατέρα μου, τη ζωή του και το έργο του, όσο και από την προσωπική μου εμπειρία, μου επέτρεψαν να μπω στα ενδότερα της μοντέρνας γλυπτικής, τέχνη εξορισμού της εργασίας, ατέλειωτης εργασίας: Ροντέν, Μπρανκούζι, Τζιακομέττι, Σκλάβος, Μουρ, Τάτλιν, Γκονζάλες και να κατανοήσω τη μέγιστη ιδιομορφία της, και μέσα από το ιστορικής σημασία σχήμα του Μαρξ περί αλλοτριωμένης εργασίας να δω το μέγιστο απελευθερωτικό βάρος που εμπεριέχει, εισέφερε, δημιούργησε η μοντέρνα γλυπτική. Προς τούτο βέβαια με βοήθησε  όλη η επαναστατική φιλολογία που γνώριζα άριστα, η οποία ως γνωστόν έδωσε έμφαση στα τότε χρόνια στο θέμα της εργασίας και της απελευθέρωσης της εργασίας, ιδίως μετά το Μάη και το Φθινόπωρο της Ιταλίας.

Η κοινωνιολογία της εργασίας που γνώριζα άριστα με βοήθησε και αυτή να καταλάβω τους μετασχηματισμούς της εργασίας, σε σχέση με την γενικότερη ιστορικοκοινωνική εξέλιξη των ιδεών, το τι σημαίνει γλυπτική, εντατική, παρατεταμένη γλυπτική εργασία στο περιθώριο του συστήματος και της καπιταλιστικής συσσώρευσης.

Έτσι πλέον ενοποίησα όλα αυτά τα στοιχεία, προσπαθώντας να συγκροτήσω ένα συνεκτικό, ορθολογικό σχήμα, όπως έλεγε ο Γκολντμάν, η άριστη γνώση του οποίου με βοήθησε, δίπλα πάντοτε και στο έργο της Σχολής της Φρανκφούρτης, το οποίο πλέον εντρύφησα συστηματικά. Ιδεολογικοκοινωνική, δηλαδή αισθητική, ερμηνεία της μοντέρνας τέχνης και ειδικότερα της μοντέρνας γλυπτικής, η οποία ήταν (και συνεχίζει να είναι) ευρύτερα άγνωστη. Νεαρός Γκ. Λούκατς, Β. Μπένζαμιν, Γκολντμάν, Αντόρνο, Μαρκούζε, Χάμπερμας, σε διάλογο με τον Γκράμσι. Αυτή ήταν και είναι η ζωή μου.

Μέσα από το διδακτικό, ερευνητικό, συγγραφικό έργο μου στη συνέχεια, και με τη συμβολή των φοιτητών, ιδίως του μεταπτυχιακού προγράμματος, συστηματοποίησα, εμβάθυνα, επέκτεινα  τη θεωρητικοποίηση αυτή και στην εποχή της τραυματικής παγκοσμιοποίησης, και τώρα της εποχής της κρίσης της παγκοσμιοποίησης και της κατάρρευσης όλων των βεβαιοτήτων, η εργασία αυτή αποτελεί ένα στήρισμα και έναν άξονα για γενικότερους επαναπροσδιορισμούς, νέες θεωρητικοποιήσεις, πάντα όμως ιδεολογικοπολιτικού και κοινωνικού στίγματος, αναφοράς.

Όπως στις αρχές του ΧΧου κατάρρευσαν οι μέχρι τότε βεβαιότητες, αυταπάτες και ψευδαισθήσεις για το χώρο, τη γεωμετρία, την εικόνα, το νατουραλισμό και το ρεαλισμό, τη φύση κλπ. και η μοντέρνα τέχνη ανέδειξε το προσωπικό, το ιδιόμορφο, το ριζοσπαστικό, το υποκειμενικό μέσα από τις αφηρημένες ή τις αφαιρετικές τουλάχιστον αναζητήσεις της, με έμφαση στο καινοτόμο και ριζοσπαστικό γεωμετρισμό-καταφύγιο, έτσι και σήμερα  επιβάλλεται σε εποχή βαθιάς, παρατεταμένης και αβέβαιης  εξέλιξης της κρίσης μια νέα προσπάθεια, ένα νέο τίναγμα προς τα εμπρός, προς ένα μη ορθολογικοποιημένο ορθολογικό (irrationel non rationalisé), προς μια νέα ιδεολογικοκοινωνική απελευθερωτική τέχνη και κοινωνική πρακτική. Έτσι μέσα σε αυτές τις συνθήκες αυτοποπροσδιορίζομαι ως Κοινωνικός φιλόσοφος – Φιλόσοφος του κοινωνικού, και του αισθητικού πολιτισμικού, θεωρώντας τον πολιτικό ως όλον εν τω γίγνεσθαι. Πιστεύω δε ότι κρατώ κάποιες ιδέες-φάρους των επαναστατικών κινημάτων του 19^ου και 20^ου  αιώνα ζωντανές, μέσα στην εποχή της γενικευμένης αμνησίας που δημιούργησε η παγκοσμιοποίηση, το διάχυτο νεοσυντηρητισμό και τον αντιδραστικό νεοπλουτισμό των σύγχρονων κοινωνιών του ληστρικού κέρδους.