ΣΚΛΑΒΟΣ- ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ - VILLA ΡΟΔΟΠΗ

                                                               

Ε Λ Ε Υ Θ Ε Ρ Ο   Π Α Ν Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ι Ο

Φ.Σ. ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ

ΣΕ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΗ 

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ  VILLA ΡΟΔΟΠΗ-ART STUDIO EST

 

ΤΙΜΗΤΙΚΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΜΕ ΘΕΜΑ:

Γ. ΣΚΛΑΒΟΣ: ΚΕΦΑΛΟΝΙΤΙΚΟΣ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΗΣ ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΣ

10/8/2024

Εκ μέρους του Ελεύθερου Πανεπιστημίου του Φιλολογικού Συλλόγου ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ και της Σύγχρονης Πινακοθήκης Villa Ροδόπη – Art Studio EST ευχαριστούμε το πολυπληθές κοινό που παρερεύθηκε στην Τιμητική εκδήλωση για τον Γεράσιμο Σκλάβο στις 10 Αυγούστου στο Αργοστόλι, τον κ. Π. Καπάτο, Βουλευτή της Ν.Δ. που παρακολούθησε μέχρι τέλους στην εκδήλωση, καθώς και τον κ. Δήμαρχο, Θ. Μιχαλάτο που παρερεύθηκε στην εκδήλωση.  

Ευχαριστούμε τον σταθμό και το site Inkefalonia για την συνέντευξη και τις αναρτήσεις, καθώς και όλα τα site που έκαναν σχετικές αναρτήσεις. 

Ευχαριστούμε, επίσης, και όσους μας παρακολουθούν στα blog μας και γενικότερα ενδιαφέρονται για τις δραστηριότητές μας. 

Θα ακολουθήσει νέα ανάρτηση με τις εισηγήσεις και παρακαλούμε αυτούς που παρακολούθησαν την εκδήλωση ή την συνέντευξη και έχουν πληροφορίες, στοιχεία, ντοκουμέντα, έγγραφα κλπ. για τους Σκλάβο, Ζερβό, Στάμο, Στέρη, Κεφαλληνό, να μας τα κοινοποιήσουν στο email των blog μας (fioravantes.vas@gmail.com).

Σας ευχαριστούμε για την αποδοχή και το ενδιαφέρον σας. 

Mε εκτίμηση, 

Καθ. Β. Φιοραβάντες

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΔΗΛΏΣΗ:

 

ΔΕΛΦΙΚΟ ΦΩΣ

ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΣΚΛΑΒΟΥ ΣΕ ΔΗΜΟΣΙΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ

Συνέντευξη του Β. Φιοραβάντε στον Inkefalonia 89,2 με θέμα τον μεγάλο Έλληνα γλύπτη της πρωτοπορίας Γ. ΣΚΛΑΒΟ

 

Πατήστε στον σύνδεσμο: 

https://soundcloud.com/user-46829938/inkefalonia-892-20-8-2024?utm_source=clipboard&utm_medium=text&utm_campaign=social_sharing

Η ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΣΚΛΑΒΟΥ ΥΠΟ ΤΟ ΠΡΙΣΜΑ ΤΗΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ (ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ) ΘΕΩΡΙΑΣ

  Β. ΦΙΟΡΑΒΑΝΤΕΣ

Η ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΣΚΛΑΒΟΥ ΥΠΟ ΤΟ ΠΡΙΣΜΑ ΤΗΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ (ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ) ΘΕΩΡΙΑΣ

 

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Βασικό ερώτημα: Ποιο είναι το κοινωνικό περιεχόμενο του έργου του Σκλάβου; 

Σκοπός: Θα προσπαθήσουμε να θέσουμε τις βάσεις για μια πιο συστηματική θεώρηση από την οποία μπορεί να εμπλουτιστεί και η ίδια η κοινωνική θεωρία, να γίνει προσπάθεια παραπέρα συστηματοποίησης της μακρόχρονης έρευνάς μας για το έργο του Σκλάβου και, έτσι, να ανασυγκροτηθεί ένα ευρύτερο μοντέλο κοινωνικής θεωρίας, υπό την οπτική της ολότητας.

Για να προσεγγιστεί το βασικό μας ερώτημα πρέπει εκτός από την εσωτερική ερμηνεία-εξήγηση των έργων του Σκλάβου να υπάρξει σύνδεση με την εξωτερική θεώρηση-ερμηνεία (θεωρία αλλοτρίωσης). Δηλαδή ανάγνωση του Σκλάβου και του έργου του, στη μεταξύ τους διαλεκτική, που πολλές φορές είναι αδύνατη, και οι κίνδυνοι που απορρέουν. (Αντόρνο – Γκολντμάν).

 

ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΚΛΑΒΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ

Η μελέτη για το μεγάλο Έλληνα γλύπτη της πρωτοπορίας Γ. Σκλάβο ξεκινά με την Thèse (1984-6) μας, συνεχίζει να συστηματοποιείται μέχρι σήμερα μέσα από συνεχείς και εκτενείς μελέτες μας σχετικά με την ζωή και το έργο του καλλιτέχνη, σε συνδυασμό πάντα με την κριτική προσέγγιση των κοινωνικών και ιδεολογικών συνθηκών της εποχής του και με γνώμονα τη συσχέτιση του Σκλάβου με την ιστορία της μοντέρνας τέχνης. Παρόλες τις πολύχρονες έρευνες και  μελέτες μας η ολότητα Σκλάβος εξακολουθεί να παραμένει ακόμη ασύλληπτη. Εξάλλου είναι άγνωστα πολλά στοιχεία από τη βιογραφία του, ενώ μεγάλο μέρος του έργου του δεν έχει  ακόμη εκτεθεί. Η έρευνά μας για την ανάδειξη της δύσκολης, αν όχι μοναδικής, αυτής προσωπικότητας συνεχίζεται μέχρι σήμερα και προσπαθούμε,  ακολουθώντας  την ανελκτική πορεία της ζωής και του έργου του, ν’αναδείξουμε το κοινωνικό στοιχείο, την τραγικότητα, την αφαίρεση, την ιστορικότητα του μεγάλου αυτού γλύπτη, θέματα-καταστάσεις που  αποτελούν αναπόσπαστα συστατικά του δύσκολα κατανοήσιμου, ακόμη και εν πολλοίς ασύλληπτου έργου του. Η όλη έρευνά μας προσπαθεί να συλλάβει, να συνθέσει και να συγκροτήσει την ολότητα Σκλάβος. Η προβληματική μας για τον Σκλάβο σε αισθητικό-κοινωνιολογικό επίπεδο, με την έννοια πάντοτε της Σχολής της Φρανκφούρτης, αποσκοπεί σε μία κριτική θεωρία για τον Σκλάβο, λαμβάνοντας υπόψη την Αφαίρεση στην οποία έφτασε το 1957, και την οποία συγκρότησε στην συνέχεια μέχρι το 1967 με το μοναδικό έργο του συνολικά: Γλυπτική, Σχέδια, Ζωγραφική.

Ο Σκλάβος είναι ένας, αν όχι ο σημαντικότερος, από τους σημαντικότερους (με τον Χαλεπά) καλλιτέχνες της νεώτερης Ελλάδας στο χώρο της γλυπτικής. Παρόλη τη σύντομη ζωή του, καθότι πέθανε τραγικά σε ηλικία μόλις 40 ετών από το ίδιο του το έργο, κατάφερε να ενσαρκώσει ένα μνημειώδες με πνοή έργο, το οποίο ακόμη και σήμερα είναι δύσκολο να θεωρητικοποιήσουμε. Παρόλα αυτά, προσπαθούμε μια συστηματικότερη ανάλυση των κοινωνικών συνθηκών μέσα στις οποίες εμφανίστηκαν οι καλλιτεχνικές ιδέες, οι μορφές κ.α. του Σκλάβου, που αν και  πρόκειται για  έναν αφηρημένο γλύπτη, τα έργα του έχουν άμεσα κοινωνικό περιεχόμενο. Πρόκειται για έναν καλλιτέχνη-μονάδα, με μοναδολογική αντίληψη-συγκρότηση, αυτόνομο, και που ως τέτοιος συνδέεται με την κοινωνία (Adorno), με τις βαθύτερες κοινωνικές και ιστορικές διεργασίες της εποχής του.

Στη δεκαετία του 1950 εμφανίζονται σοβαρές εντάσεις παγκόσμια, όταν πλέον συνειδητοποιείται ευρύτερα ότι χάθηκε η επανάσταση μετά την απελευθέρωση. Τότε δημιουργήθηκε και διαδόθηκε ένα μοναδικό κύμα αμφισβήτησης με συνεχείς κινητοποιήσεις,  το γενικότερο κλίμα αμφισβήτησης που δημιουργήθηκε και διαδόθηκε παγκόσμια με τις μεγάλες εξεγέρσεις (εξέγερση Βουδαπέστης 1956, Πράγας 1958, η κινητοποίηση για το Κυπριακό κ.α.). Τότε ο Σκλάβος στην Ελλάδα ήταν φοιτητής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Οι καταβολές της όλης ιδεολογικής διαμόρφωσης του Σκλάβου έχουν τις ρίζες τους ακόμη στον κεφαλλονίτικο ριζοσπαστισμό, και ειδικότερα στην κοινωνική αριστερή πτέρυγά του. (Ας μη ξεχνούμε ότι μεγάλωσε και αποφοίτησε από το τότε εξατάξιο Γυμνάσιο στην Κεφαλονιά). Στη  συνέχεια ο καθηγητής του, ο Τόμπρος τον στέλνει το 1957 με υποτροφία στο Παρίσι. Ο Σκλάβος μετά από λίγο καιρό πηγαίνει στη Σχολή του Ζάντκιν, ο οποίος είχε συμμετάσχει στην Αντίσταση στη Γαλλία, και με τον οποίο  ο Σκλάβος στη συνέχεια συνδέεται στενά.

Και βέβαια ο Σκλάβος παραμένει πάντα κοντά στον Ζερβό (ο οποίος είχε λάβει και αυτός μέρος στην Αντίσταση), στο περιβάλλον του οποίου ανήκε και ο Ζάντκιν. Ωστόσο, η έντονη εσωτερικότητα του Σκλάβου, καθώς και το γεγονός ότι δεν πολυενδιαφέρεται για να επικοινωνεί εύκολα και άμεσα (είναι δηλαδή αρκετά εσωστρεφής), δεν σημαίνει ότι πρόκειται για  έναν καλλιτέχνη χωρίς κοινωνική συνείδηση. Το ακριβώς αντίθετο, καθώς εκφράζεται εκκωφαντικά με το μαύρο, μέσα από το έργο του,  ως βασικό χρώμα-συστατικό της τραγικής κοινωνικής θεώρησης του κόσμου.

Το 1958-9, που η μοντέρνα τέχνη αρχίζει να βρίσκεται στη δύση της, είναι έτος ορόσημο-καμπή, έκρηξης για τον Σκλάβο, καθώς από κει και μετά αρχίζει να αυτονομείται, να έχει διαφορετικές εμπνεύσεις, διανοητικές-πνευματικές, μορφικές αναδύσεις (émanations) από τον Ζάντκιν, ιδιότυπες, και σε κάθε περίπτωση αφηρημένες, και μάλιστα κατά πολύ πιο προχωρημένες από αυτές του δασκάλου του. Οπότε και ως νεώτερος αποφασίζει να αυτονομηθεί. Οι αναδύσεις αυτές του Σκλάβου απορρέουν από τις γενικότερα ριζοσπαστικές κοινωνικές συνθήκες  της εποχής, από το γενικότερο κίνημα αμφισβήτησης που διαδίδεται παγκόσμια. Έτσι ξεκινά την περιπέτεια  δημιουργίας του αφηρημένου έργου του, σε μια εποχή που η αφαίρεση υποχωρούσε διεθνώς. Η όλη αυτή νέα αισθητική τάση του Σκλάβου συνιστά μια παράδοξη κατάσταση, όχι ορθολογικά πλήρως κατανοήσιμη και συλλήψιμη (saisisable). Συνιστά την παραδοξότητα Σκλάβος, των νέων εμπνεύσεων του, που τοποθετούνται έκτοτε στο πυρήνα του  Μοντερνισμού πλέον, ο οποίος,  όπως αναφέρει και ο Αντόρνο, είναι η τέχνη της παραδοξότητας.

Στην τέχνη του Σκλάβου δεν διακρίνεται απλά μία αυτονομία, ούτε αυτή απορρέει απλά από μια αυτονόμηση της όλης καλλιτεχνικής διαδικασίας και πρακτικής του από την όλη ιστορική εξέλιξη. Ο Σκλάβος οδηγείται σε μια βαθύτερη ιστορικοκοινωνική συνείδηση και πλήρως συγκροτημένη αφηρημένη αισθητική συγκρότηση.  Έτσι, φθάνει σε μια ιδιότυπη προσωπική αυτόνομη αφαίρεση όταν η κοινωνία αρχίζει να οδηγείται στην παραίτηση, όπως έλεγε ο Αντόρνο. Η  τέχνη του Σκλάβου συνίσταται στην πλήρη, την ολοκληρωτική αυτονομία, και μάλιστα με διαφορά φάσης ως προς την όλη πορεία γενικότερης αποσύνθεσης της αφαίρεσης. Συγχρόνως ο Σκλάβος φθάνει σε κάποια όρια με τρία έργα του-αναφορές: Το Δελφικό φως, Η Ύστατη ενόραση και Η φίλη που δεν έμενε (το μοιραίο για αυτόν έργο).

O Σκλάβος, ουσιαστικά έχει εσωτερικεύσει μία επαναστατική προβληματική, έχει μια συνειδητοποίηση με ένα ριζοσπαστικό κοινωνικό περιεχόμενο, με πρωταρχική θέση την καθορισμένη άρνηση γενικά, της αλλοτρίωσης ειδικώτερα, της απάνθρωπης καπιταλιστικής κοινωνίας γενικότερα. Την  αυτονόμηση και την αναζήτηση της απελευθέρωσης και της αυτονομίας του ανθρώπου: του ξεπεράσματος. Η εξωτερίκευση δε αυτού του συμπυκνωμένου περιεχομένου αληθείας, όπως λέει ο Αντόρνο, γίνεται μέσα από τα έργα του,  μέσα από συγκεκριμένες περίτεχνες, μοναδικές ίσως, δομήσεις και μορφοποιήσεις του έργου του, σε μια εποχή που ο παρισινός ανθρωπιστικός μαρξισμός  με τον Σαρτρ, τον Γκολντμάν, τον Παπαϊωάννου, τον Αξελό, τον Λεφέβρ, τον Γκορζ, τον Ζερβό και πολλούς άλλους θεωρητικούς και διανοούμενους ήταν ακόμη στην ακμή του.

Τα έργα του εμπεριέχουν ένα κριτικό, κοινωνικό και ιδεολογικό περιεχόμενο, συνιστούν μια  ιδεολογική κριτική στάση και αντίσταση. Μέσα από τα έργα, αλλά και μέσα από τον τρόπο του πελεκήματος, φαίνεται ότι απασχολούν τον Σκλάβο  όλα αυτά τα θέματα και ιδίως της άρνησης της κατεστημένης τάξης, χωρίς όμως να προτείνει ο ίδιος εναλλακτικές λύσεις. Μακριά από τον επαναστατικό παριζιανισμό (ακόμη και κυριολεκτικά  μιλώντας, καθώς ζει στο Εργαστήριό του, που είναι αρκετά μακριά από το κέντρο των εξελίξεων), στην απόλυτη μοναχικότητα, την πλήρη αποξένωση ψάχνει με ακραίους όρους την απελευθέρωση. Η επικρατούσα προβληματική της εποχής από όλους τους μεγάλους καλλιτέχνες, ο Καντίνσκυ, ο Τζιακομέττι κ.α. και γενικότερα από την Ανήμορφη τέχνη - Σχολή του Παρισιού, όπως και από τους μεγάλους καλλιτέχνες της αμερικάνικης πρωτοπορίας, Ρόθκο, Fr. Kline ήταν ο αυτόνομος, ο αυτοπροσδιορισμένος ριζοσπαστισμός Ο Σκλάβος έτσι μιλάει πάντοτε για αφαίρεση, ακόμη και  όταν στο Παρίσι μιλούσαν περισσότερο για Αφαιρετική τέχνη, καθώς έχει αρχίσει να υποχωρεί πλέον η αναζήτηση της απόλυτης αισθητικής και κοινωνικής απελευθέρωσης.

Η σύλληψη του Σκλάβου για την τέχνη προέρχεται από πολύ μακριά, έχει ιστορικές, ακόμη και μυθολογικές καταβολές. Τις επιδράσεις που δέχτηκε τις έχει εσωτερικεύσει απόλυτα. Οπότε  δεν έχει νόημα να μιλάμε για αυτές. Αντίθετα το θέμα είναι πως  θα εξηγήσουμε το έργο του. Το πώς εξωτερίκευσε αυτές τις επιδράσεις, με το λάξευμα, το χύσιμο κ.α. Και μονολεκτικά:  Ποιο είναι το περιεχόμενο της αλήθειας του έργου του; Αυτό είναι το ζητούμενο. Το κοινωνικό περιεχόμενο και η κοινωνική θεωρία που υπάρχει στο έργο του Σκλάβου πρέπει να αποκωδικοποιηθούν και να ανασυγκροτηθούν διαλεκτικά, ν’ αναδομηθούν με ορθολογικούς όρους, λαμβάνοντας υπόψη ότι με τον Σκλάβο  δεν έχουμε την ψυχή ή τις μορφές, την κοινωνία ή την τέχνη, αλλά έχουμε ψυχή και μορφές, κοινωνία και τέχνη σε μια ενιαία, όπως θα έλεγε και ο Πλωτίνος, ενότητα σε διαρκές γίγνεσθαι προς το άλλο, το καινοτόμο, το επαναστατικό και συγχρόνως πάντα αφηρημένο. Η επανάσταση στο Σκλάβο είναι διαρκής και πάντοτε στο επίπεδο της Αφαίρεσης ή και δια της Αφαίρεσης σε διαρκές γίγνεσθαι.

 

ΜΕΡΙΚΑ ΚΡΙΣΙΜΑ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

1. Βιογραφικά στοιχεία για τον Σκλάβο: Σύντομη αναφορά στη ζωή του, το έργο του και τον αδόκητο θάνατό του. Παρουσιάζεται συνοπτικά η εξέλιξη του ίδιου και της τέχνης του, καθώς και των έργων-σταθμών του.

2. Οι επικρατούσες κοινωνικές συνθήκες την περίοδο 1945-1957: Παρουσιάζεται το κοινωνικό κλίμα της εποχής κυρίως στην Ελλάδα και το Παρίσι, όπου έζησε και δημιούργησε ο Σκλάβος μέχρι τότε, αλλά γίνεται αναφορά και σε άλλα σημαντικά σημεία της ιστορίας  που επηρέασαν όλη την Ευρώπη (ψυχρός πόλεμος, εργατικό κίνημα, εξέγερση της Βουδαπέστης, κ.α.).

2α. Οι επικρατούσες κοινωνικές συνθήκες από το 1957 (φοίτηση του Σκλάβου με υποτροφία στο Παρίσι και ιδίως η φοίτησή του  στη Σχολή του Ζάντκιν) και μετά: Έχει σημασία η σύλληψη και η κατανόηση των βαθύτερων ή και των επερχόμενων συγκρούσεων, αντιπαραθέσεων της εποχής: Μάης του ’68, καθώς από το 1957 αλλάζει ο Σκλάβος αισθητικά - καλλιτεχνικά, παρά το γεγονός ότι το έτος αυτό δεν γίνονται σοβαρές κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές. Οι αλλαγές αυτές από το 1956 είναι κυρίως υπόρρητες, έμμεσες και οι οποίες αρχίζουν προοδευτικά να αποτυπώνονται στη διεθνή πρωτοπόρα καλλιτεχνική δημιουργία.

3. Η Αφηρημένη Τέχνη: Γίνεται μία σύντομη αναφορά στα κινήματα της μοντέρνας τέχνης και τα ρεύματα της εποχής, ενώ στη συνέχεια επικεντρωνόμαστε στην τάση της αφαίρεσης στη γλυπτική, στην αφηρημένη γλυπτική υπό την οπτική της ολότητας, καθώς οι εμπνεύσεις και οι διαισθήσεις του Σκλάβου, και γενικότερα οι εσωτερικές πρώτιστα ορμές  είναι αυτές που τον έφτασαν στην αφαίρεση.

3α. Η σχέση του Σκλάβου με άλλους καλλιτέχνες της πρωτοπορίας: Προσπαθούμε να επισημάνουμε τη σχέση του με τους Καντίνσκυ και Μάλεβιτς (ο οποίος έχει σαφέστατο κοινωνικό περιεχόμενο). Ο Σκλάβος συγχρόνως διατήρησε λαϊκά στοιχεία και ενσωμάτωσε μέσω αυτών πολιτισμικά στοιχεία και ιδίως μέσω της ανάμνησής του της Κεφαλονιάς, και έτσι προσπάθησε να δημιουργήσει ένα νέο πολιτισμικό ιδεατό, χωρίς άμεσες αναφορές (Αφαίρεση). Στη συνέχεια, με αναφορές στον Μπρανκούζι, Μοντιλιάνι, Ζάντκιν και Τζιακομέττι, από τους οποίους, επίσης, επηρεάστηκε μπορούμε να προσεγγίσουμε την γεωμετρική αφαίρεση του Σκλάβου και γενικότερα την αφαίρεσή του.

3β. Σκλάβος – Καντίνσκυ

- Η φήμη και το κύρος του Καντίνσκυ στο Παρίσι.

Η καθοριστική επίδραση του Καντίνσκυ στον Σκλάβο για την αφηρημένη καμπή και στο γενικότερο διεθνές και παρισινό καλλιτεχνικό κλίμα.

Καντίνσκυ: Καλλιτέχνης-αναφορά στο μεταπολεμικό Παρίσι.

Αφαίρεση – ο ορισμός, η πεμπτουσία της αφαίρεσης: Το αφηρημένο και γενικότερα το ιδεαλιστικό πνεύμα της εποχής, ωθούσε προς την αισθητική και μορφική-μορφολογική αφαίρεση.

Βασική θέση της εποχής (δεκαετία 1950-60): Αφαίρεση ίσον απελευθέρωση, χειραφέτηση, η μόνη χειραφέτηση, αισθητική και κοινωνική-ιδεολογική.

3γ. Η επίδραση του Καντίνσκυ και του Μάλεβιτς στον Σκλάβο είναι αντιθετική, καθώς είναι και αντιθετική η υπόσταση του έργου του και η σχέση αυτών των δύο θεμελιωτών της αφηρημένης τέχνης. Και οι δύο έχουν την τάση προς την υπέρβαση, την πνευματική ανύψωση και το ξεπέρασμα, μορφικό, αισθητικό και ιδεολογικό. Είναι διαφορετικές όμως οι απόπειρες, οι μεθοδολογίες, οι πρακτικές τους κ.τ.λ. Στον Σκλάβο περνούν και οι δύο αυτές τάσεις, άλλοτε προς την κατεύθυνση και με το σκεπτικό του ενός και άλλοτε του άλλου. Το  όλον Σκλάβος είναι μια προσπάθεια, μεταξύ και των πολλών άλλων  τάσεων και επιδράσεών του, προς μια αντιθετική σύνθεση της αφαίρεσης του Καντίνσκυ και της αφαίρεσης του Μάλεβιτς.

4. Μορφές και περιεχόμενο του έργου του Σκλάβου μέχρι το 1957: Θα γίνει παρουσίαση του έργου του μέχρι τότε, πριν το σημείο καμπής.

4α. Περιεχόμενο του έργου Σκλάβου από το 1957 και μετά: Αυτονόμηση του καλλιτέχνη από αυτόν τον χρόνο και μετά – σπουδαιότητα των έργων της νέας περιόδου. Το 1957 αποτελεί έτος-ορόσημο, το μεταίχμιο και την αναφορά,  καθώς ο καλλιτέχνης διαφοροποιείται, και για την ακρίβεια ριζοσπαστικοποιείται και αυτονομείται κοινωνικά και ιδεολογικά. Συγχρόνως διαμορφώνει την προσωπική αφηρημένη αισθητική θεώρηση και σύλληψή του.  Από το 1959 ο Σκλάβος μπαίνει στην περίοδο της αφαίρεσης ορμητικά πλέον μέχρι τον θάνατό του. Συγχρόνως το νέο και καθοριστικό ιστορικοκοινωνικό και ιδεολογικοπολιτικό γεγονός είναι η εξέγερση του Μάη του ’68, την οποία  δεν προλαβαίνει ο Σκλάβος, καθώς πεθαίνει τον Ιανουάριο του ’67.

Όμως προαναγγέλλει τον Μάη της απελευθέρωσης, της ελευθερίας, του νέου ελεύθερου και χειραφετημένου πνεύματος, που έρχεται μέσω της εγγενούς τραγικής του θεώρησης του κόσμου και βέβαια με τον απόλυτα τραγικό θάνατό του.

Το ζητούμενο, εξυπακούεται, είναι η ανεύρεση και η ανασύνθεση – ανασυγκρότηση του όλον Σκλάβος, εγχείρημα εξαιρετικά δύσκολο όσο και πολύπλοκο, και που ως τέτοιο (:το όλον Σκλάβος) πάντα θα (μας) ξεφεύγει.

 

Γ. ΣΚΛΑΒΟΣ: Η ΔΙΑΨΕΥΣΗ ΤΗΣ ΕΛΠΙΔΑΣ;

ΚΛΕΙΣΙΜΟ ΤΗΣ ΤΙΜΗΤΙΚΗΣ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟ Γ. ΣΛΑΒΟ ΣΤΟΝ ΠΑΡΝΑΣΟ (15/624)

 

Σας ευχαριστώ για τις ενδιαφέρουσες εισηγήσεις και παρεμβάσεις  σας. Θα ήθελα να κάνω με την ευκαιρία κάποιες επισημάνσεις και κάποιες αποσαφηνίσεις.

Όπως έχω πει και γράψει κατ’ επανάληψη από το 1985-6 που ασχολούμαι  συστηματικά με τον Σκλάβο και το έργο του, η αισθητική προσέγγισή του συνιστά ένα σημαντικό, πολύπλευρο όσο και δύσκολο ερμηνευτικό πρόβλημα.

Ο Σκλάβος είναι γεγονός ότι όταν  αποφοιτά από την ΑΣΚΤ και παίρνει την υποτροφία για το Παρίσι, είναι ένας συγκροτημένος ήδη αφηρημένος γλύπτης. Η μαθητεία του κοντά στον Τόμπρο, τον Μόραλη και τον Κεφαλληνό, και όχι μόνον, του διαμορφώνουν μια ολοκληρωμένη, όσο και συγκροτημένη αντίληψη περί αφηρημένης γλυπτικής. Ακόμη δεν είχε γίνει αφηρημένος γλύπτης, αλλά γνώριζε άριστα τις αρχές της Σχολής του Παρισιού και του κυβισμού. Στο Παρίσι στη συνέχεια υπό την επίδραση του Ζάντκιν, του πνεύματος της παρισινής πρωτοπορείας, του Ζερβού και υπό τη σημαντική επίδραση προς την αφαίρεση που έχει επιφέρει η γενικότερη αναγνώριση του Καντίνσκυ τον ωθούν στην Αφαίρεση. Ο Σκλάβος, από ότι φαίνεται από τα κείμενά του της εποχής, αλλά κυρίως από το ίδιο το έργο του, με αφετηρία – αναφορά την Αρχή μιας εποχής (με τον χαρακτηριστικό εξάλλου αυτό τίτλο) το 1959 ξεδιπλώνει τις μοναδικές δυνατότητές του για δημιουργία αφηρημένων έργων γλυπτικής.

Συγχρόνως υπό το βάρος της βαθειάς συνειδητοποίησής του έχει αρχίσει να αυτονομείται από την τότε πρωτοπορεία, η οποία έχει ήδη συμπτώματα μιας κάποιας εξάντλησης, και ως μοναχικά δρων και αγωνιζόμενος πρωτοπόρος καλλιτέχνης με το κάθε έργο που δημιουργεί με απίστευτη ταχύτητα, δημιουργεί και ένα ξεχωριστό ξεπέρασμα, μορφικό και αισθητικό.

Η πρωτοπόρα θεώρηση σε απόλυτη ταύτιση και με τον ίδιο τρόπο πρωτοπόρα πρακτική τον οδηγούν σε μια νέα πορεία-κατεύθυνση – δημιουργία αφηρημένων, όσο και πρωτότυπων γλυπτών, ίσως και μοναδικών, τα οποία συνολικά είναι και η πραγματοποίηση ενός γνήσιου όσο και ριζοσπαστικού ξεπεράσματος, που θα οδηγήσει τον Σκλάβο πέραν, πολύ ίσως πέραν από τις μέχρι τότε γνωστές αφηρημένες αρχές, αναφορές, μορφές κ.α.

Εκτός από τον Καντίνσκυ, το συνθετικό όσο και το έντονα, το καθοριστικά προωθητικό πνεύμα του, υπάρχει και μια υπόρρητη επίδραση του μαλεβιτσικού μαύρου, η οποία ριζοσπαστικοποιεί το μαύρο του Μόραλη και του Κεφαλληνού. Αναφορά (άμεση ή έμμεση) στον Μάλεβιτς δεν έχουν βρεθεί στα χειρόγραφά του Σκλάβου, αλλά η επίδραση αυτή είναι περισσότερο από βέβαιη. Η επισταμένη ανάγνωση του μαύρου των σχεδίων και των γλυπτών του προς αυτό το συμπέρασμα κατατείνει: Η μαλεβιτσική επίδραση είναι η καθοριστική, η καταλυτική. Είναι αυτή  που ριζοσπαστικοποιεί την όλη σύλληψη του Σκλάβου και προσθέτει ένα στοιχείο τέλους χωρίς ελπίδα στη βαθύτερη και μόνιμη τάση του προς το ριζοσπαστισμό.

Ο πνευματισμός του σε συμφωνία με το γενικότερο πνευματιστικό πνεύμα της αφαίρεσης, μέσω Μόραλη, Κεφαλληνού, Ζάντκιν, Καντίνσκυ και υπό την επήρρεια του πνεύματος της μαλεβιτσικής εκδοχής του μαύρου με τη ριζική απαισιοδοξία του, τον ωθεί συνέχεια προς νέες συνθέσεις, μορφικές, μορφολογικές, αισθητικές και συγχρόνως προς  νέα ξεπεράσματα, αλλά συγχρόνως και σε μια συνειδητοποίηση του μάταιου της όλης προσπάθειας.

Η ενύπαρκτη διαλεκτική των τριγώνων με την κορυφή προς τα κάτω και προς τα πάνω, με πολλαπλούς, συγχρόνως συνδυασμούς, αλλά με την αντίθεση αυτή κυρίαρχη τον οδηγεί σε μια ακραία λογική αντινομία περί δυνατότητας ή μη πραγματοποίησης της επανάστασης. Το τρίγωνο κάτω: απαισιοδοξία, απόγνωση, απαισιοδοξία. Το τρίγωνο επάνω: ελπίδα, πίστη στο μέλλον. Όμως Η φίλη δεν έμενε, για να τον παραφράσω, ούτε και έμεινε. Ο τίτλος,  και με ερωτικές-ψυχολογικές αναφορές, σύμφωνα με τον Μαρκούζε (Έρως και πολιτισμός) παραπέμπει στη διαλεκτική  έρως και θάνατος:  Έρως: Η φίλη που δεν έμενε (το τρίγωνο προς τα πάνω): θάνατος: Η ύστατη ενόραση (το τρίγωνο προς τα κάτω).

Ο αγώνας για την απελευθέρωση μιας ηρωικά μαχόμενης μονάδας - πρωτοπόρου καλλιτέχνη (Σκλάβος) χαρακτηρίζεται ακόμη και καθορίζεται από την ιστορικότητα της αγωνιζομένης υποκειμενικότητας.

Ο Σκλάβος ανδρωμένος καλλιτεχνικά και ιδεολογικά στο περιβάλλον των αγωνιστών Κεφαλληνού, Ζερβού, Ζάντκιν  με προσωπική και οι τρεις συμμετοχή στην Αντίσταση, με  έντονο το βαθύτερο, το εσωτερικευμένο πνεύμα της απραγματοποίητης επανάστασης, μεταπολεμικά, της ιστορικής ήττας του κινήματος, παρά τη νίκη της κουβανέζικης επανάστασης το ηρωικό παράδειγμα του Τσε, των συνεχών εξεγέρσεων των Ανατολικών χωρών, από το 1953 και μετά, ήταν διαρκές, ακόμη και δομικό,  παρατεταμένο αίσθημα της ανεκπλήρωτης επανάστασης. Της διάψευσης της προσδοκίας για την ανθρώπινη απελευθέρωση. Το έργο του με την άκρως αντινομική, και συγχρόνως μετασχηματιστική, διαλεκτική της ζωής και του θανάτου, διαπερνάται από την αξεπέραστη αυτή βαρειά, αβίωτη απελπισία της μη εκπληρωμένης ιστορικής προσδοκίας.

Στη σημερινή εποχή της καταστροφικής παγκοσμιοποίησης, σε διαρκή κρίση, το παράδειγμα και το έργο του Σκλάβου, παραμένουν πάντα μια ανυπέρβλητη αναφορά για έρευνα, προβληματισμό, στοχασμό και αναστοχασμό για την  ανάγκη πραγματοποίησης της αδήριτης επανάστασης, για την ανάγκη της ηγεμονίας του πνεύματος στο σκοτάδι. Η ανάγκη της απελευθέρωσης, κατά τον Σκλάβο, δεν ήταν ποτέ πιο αναγκαία από όσο σήμερα, παρά τις ήττες και τις απογοητεύσεις του παρελθόντος. Το γενικότερο καινοτόμο, ριζοσπαστικό, ανατρεπτικό πνεύμα του μοντερνισμού ιστορικά δεν έχει εκλείψει, για να παραφράσουμε τον Χορκχάϊμερ.  Ο αγώνας συνεχίζεται.

Από την άλλη, η σύγχρονη Κριτική θεωρία, έχει ανάγκη για να μάθει ώστε να βοηθηθεί στο δύσκολο έργο της αναγκαίας απελευθερωτικής ερμηνευτικής της σύγχρονης κατά πολύ πιο αλλοτριωτικής ανθρώπινης συνθήκης. Σε κάθε περίπτωση ο Σκλάβος θα μείνει στην ιστορία ως η ηρωικά μαχόμενη μονάδα –καλλιτέχνης του κεφαλονίτη και του έλληνα της παρισινής και της διεθνούς πρωτοπορίας, ο οποίος αποκομμένος  πλέον από ένα σημείο και μετά στην  ιστορική αυτή προσπάθεια του από όλους, ακόμη και από τον Ζερβό (ιδίως μετά την ολοκλήρωση του Δελφικού φωτός και τη επιστροφή του στο παρισινό προάστιο Λεβελουά - Περρέ), έφθασε σε μια μοναχική-μοναδολογική αντίληψη, στάση, πρακτική, όπως έλεγε ο Αντόρνο για τους καλλιτέχνες της ριζοσπαστικής πτέρυγας της μοντέρνας τέχνης, απέναντι σε μια κοινωνία σε ολική πραγμοποιητική μετεξέλιξη. Και σήμερα που παγκοσμιοποίηση σημαίνει πραγμοποίηση σε υπερθετικό βαθμό, το παράδειγμα του Σκλάβου και του έργου του αποκτά στοιχεία μιας αξεπέραστης αναφοράς…

 

Η ΜΕΤΑ-ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΚΑΜΠΗ

  Β. ΦΙΟΡΑΒΑΝΤΕΣ

Η ΜΕΤΑ-ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΚΑΜΠΗ

Μοντερνισμός -  O. Ρεβώ ντ’ Αλλόν

Σκλάβος – Αφαίρεση

 

Ι

Το   Σεμινάριο   Αισθητικής 1986-88-9 στη Σορβόνη, υπό τη διεύθυνση του Ο. Ρεβώ ντ’ Αλλόν, εισέφερε καθοριστικά στην γνώση του  μοντερνισμού και επιχειρηματολόγησε για την εισφορά του στον ΧΧ^ο αι., ως αυτόνομου ιστορικού κινήματος, ως μοναδικού κινήματος ιδεών, μορφών, κοινωνικής κριτικής και πρακτικής σε στενή σύνδεση με το κοινωνικό κίνημα (J. Habermas).

 

II

Έτσι έγινε κατορθωτή η  συγκρότηση ενός αισθητικού μοντέλου – με βάση πάντα το μοντερνισμό – για την προσέγγιση του δύσκολου, όσο και δύσβατου έργου του Σκλάβου, γλύπτη της πρωτοπορείας και πρωτεργάτη του μοντερνισμού, και ιδίως της Αφαίρεσης.

 

 

ΙΙΙ

ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ ΤΟΥ ΣΚΛΑΒΟΥ:

Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΥ ΣΚΛΑΒΟΥ. Η ΤΟΤΕ ΕΠΟΧΗ

Μετακριτική θεώρηση

Ελληνική Ανήμορφη ομάδα:

Σκλάβος, Σαραφιανός, Κοντόπουλος, Σπυρόπουλος, Καλλιγιάννης, Τούγιας, Ρετζεπόπουλος, Γαΐτης (πρώτη περίοδός), κ.α.

Η ευαισθησία του σχεδίου ως έκφραση και αποτύπωση της βαθύτατης  ευαισθησίας του ίδιου του καλλιτέχνη, και συγχρόνως της μόνιμης μελαγχολίας, ακόμη και της βαθύτατης απαισιοδοξίας του, της καθορισμένης άρνησής του.

- Η ανάγκη κριτικής ανασύνθεσης, ανασυγκρότησης του μοντέλου εργασίας και σκέψης του Σκλάβου, της όλης σύντομης, αλλά πολύ πλούσιας πορείας του.

Η σημαντική, η σημασιολογία των τίτλων και των μορφών των γλυπτών του Σκλάβου.  Η ερμηνευτική τους, και ακόμη καλύτερα η απελευθερωτική αρνητική του Σκλάβου συνολικά

Καλέμι - Καμινέτο – τηλεγλυπτική: τρία διαφορετικά μοντέλα εργασίας, τρεις  διαφορετικές μορφές κοινωνικής εργασίας – Κοινωνική εργασία και κοινωνική διαίρεση της εργασίας – καλλιτεχνικές μορφές – Αισθητικές στον Σκλάβο.

 

 

IV

Αντιστοίχιση των μεγάλων έργων του Σκλάβου με τα ιστορικά γεγονότα: Ομολογία αισθητικών μορφών και ιστορίας – κοινωνίας.

Το υποσυνείδητο του Σκλάβου και η διανοητική – θεωρησιακή συνείδηση του μετατρέπει σε έργα τέχνης τα ιστορικο-κοινωνικά γεγονότα και φαινόμενα – άλλοτε με τρόπο θετικό και άλλοτε αρνητικό, ως προϊόν μιας βαθειάς και κριτικής συνειδητοποίησης του Σκλάβου.

 

V

 

-Καλλιτέχνες – Γλύπτες του ξύλου:  Μπρανκούζι, Ζαντκίν.   

- Σκλάβος: Εργασία του ξύλου και  με το καμινέτο στο μάρμαρο κ.α.

Ο Σκλάβος έχει κάνει και μερικά ξύλινα γλυπτά, ανάγλυφα κ.α. πολύ ωραία, αλλά δεν συνέχισε αυτή την πολύ δύσκολη και απαιτητική πρακτική, καθόσον το ξύλο δεν επιτρέπει το παραμικρό λάθος, απαιτεί και προϋποθέτει μια σχετική ηρεμία, έναν αυτοέλεγχο διαρκώς. Αλλά ο Σκλάβος βιαζόταν, σαν να θέλει κάτι να πει πολύ γρήγορα: «Βιάσου. Ο χρόνος τρέχει». Και έτσι τον έχασε το ξύλο, η λεπτότητα της επεξεργασίας και η ακρίβεια σχεδιασμού-μορφοποίησης του ξύλου… Όμως και έτσι ο Σκλάβος ήταν ένα μοναδικό ιστορικό-γενετικό μορφικό και αισθητικό φαινόμενο. Σε  κάθε περίπτωση είναι άλλη η χρονικότητα, ο χρονικός ρυθμός δημιουργίας με ξύλο και άλλη με μάρμαρο ή μέταλλο (χυτήριο). Η ταχύτητα διαμόρφωσης της θεώρησης του κόσμου του Σκλάβου σε συνεχές γίγνεσθαι από ότι φαίνεται συνέπιπτε με την ταχύτητα δημιουργίας με μάρμαρο και μέταλλο, καθόσον, από ότι φαίνεται, ο Σκλάβος έβλεπε να χάνει το έδαφος κάτω από τα πόδια του με μεγάλη μάλιστα ταχύτητα, παρά τις κινητοποιήσεις και τις ριζοσπαστικοποιήσεις της εποχής. Η όλη μορφολογική σύλληψη και με την αντίστοιχη επιδεξιότητα, συμπύκνωση και έκφραση πολύ προθύστερων ιστορικογενετικών και αισθητικών διαδικασιών σε λίγα χρόνια θα φαινόταν ξεπερασμένη. Νοιώθοντας αυτό το τέλος ο Σκλάβος να έρχεται αναπόδραστα, δεν είχε άλλη λύση από την ταχύτερη δυνατή πραγματοποίηση του έργου του όπως το είχε συλλάβει.

Μαρξ: Αναντιστοιχία βάσης – εποικοδομήματος: 1956-57 à Αρχίζει  και εδραιώνεται ο καπιταλισμός της οργάνωσης, ο οποίος δεν αφήνει περιθώρια σε πειράματα και πρωτοπόρες αναζητήσεις τύπου Σκλάβου. ΄Η τις ενσωματώνει ή τις διαλύει άμεσα ή έμμεσα.

Συγχρόνως ο Ζερβός προσπαθούσε εναγώνεια για να αναλύσει και να δείξει την ανάγκη ξεπεράσματος του δυτικού ορθολογισμού που παγιωνόταν όλο και περισσότερο καταστρέφοντας ή αλλοτριώνοντας έτσι κατά δημιουργικό και αυτόνομο  στοιχείο της τέχνης και της σκέψης.

Από την άλλη, βοηθά την όλη προσπάθεια κατανόησης του έργου του Σκλάβου ο πίνακας μερικών μοντέρνων και αφηρημένων γλυπτών, που η όλη απόπειρά τους, η μοντερνιστή και αφηρημένη αισθητοκαλλιτεχνική πρακτική τους προσιδιάζει με αυτές του Σκλάβου.

- Μοντιλιάνι                    Προσέγγιση, θεωρητικοποίηση ,

- Μπρανκούζι                  ανάλυση στο επίπεδο θεώρησης

- Ζαντκίν                          του κόσμου,

- Τζιακομέττι                   ανεξάρτητα των υλικών και

- Σκλάβος                         των τεχνικών.

-Η γνωστική – γνωσιακή- σημασιολογική – Σημαντική – σημειολογική διάσταση του έργου του Σκλάβου.

-Το παράδειγμα ή τα μοντέλα γνώσης του Σκλάβου.

Κινητό (Χάμπερμας) ή το Αδέσποτο (Πλάτωνας) της σκέψης του Σκλάβου.

 

VΙ

Προσπάθεια ορθολογικής ερμηνείας του έργου του Σκλάβου, συνθέτοντας ετερόκλητα, αντιφατικά, αποσπασματικά κ.α. στοιχεία.

Ορθολογική θεώρηση, ακόμη και αν η όλη  απόπειρα (démarche) του Σκλάβου μπορεί να ήταν ανορθόλογη, ή φαινομενικά τουλάχιστον ανορθόλογη. Αναζήτηση της βαθύτερης ορθολογικότητας του είναι, της σκέψης και της τέχνης του.

Μπορούμε να θεωρητικοποιήσουμε συνειδητά μόνον ορθολογικά, δηλαδή θετικά τουλάχιστον από τους γνωστικούς: πρώτους ερμηνευτικούς φιλοσόφους και εδώ.

Η Αισθητική είναι δομή ορθολογική ή δεν υπάρχει αισθητική.

 

 

VΙΙ

Σκλάβος: Είναι – μη είναι

Ολιστική – ολική θεώρηση συνολικά όλου του έργου, της ιστορίας του, αλλά ακόμη και του κάθε έργου του.

Ολική: Ιστορική, κοινωνική, μορφική – μορφολογική, αισθητική, συγχρόνως (συγχρονική μέθοδος). Διαφορετικά, ως έργο – ολότητα από τη φύση του, δεν έχει νόημα η όποια άλλη μέθοδος, η οποία εκ των πραγμάτων θα του αλλοιώνει το νόημα, το περιεχόμενο.

Ο ίδιος ο Σκλάβος εξάλλου, ιδίως από το 1959 και εντεύθεν είχε φθάσει σε μια ολικής μορφής δημιουργία. Στην ολότητα και στην καθολικότητα της σύλληψης της τέχνης του, της Αφηρημένης πλέον τέχνης του. Άρα και η Αφαίρεση του Σκλάβου ή κατά τον Σκλάβο είναι ολικής σύλληψης – συγκρότησης. (Βλ. και τα διάφορα κεφ. για την Αφαίρεση από την Thèse και μετά).

Το Αισθητικό μοντέλο του Α΄ κεφ. της Thèse για το μεθοδολογικό μοντέλο προσέγγισης της Αφηρημένης τέχνης και γλυπτικής μόνο εν μέρει το έχουμε εφαρμόσει στην διερεύνηση του έργου Σκλάβου και της μοντέρνας γλυπτικής γενικότερα:  Μπρανκούζι (σε σημειώσεις, μαθήματα),  Τζιακομέττι (κείμενο, μαθήματα, σημειώσεις κ.α.)

Υπόρρητα βέβαια ως ένα σημαντικό βαθμό το έχουμε εφαρμόσει ως ένα βαθμό. Μένει όμως πολύ δουλειά για να συμπληρωθεί και να εφαρμοστεί για μια συστηματική αισθητική θεωρητικοποίηση της Μοντέρνας και ιδίως της Αφηρημένης γλυπτικής.

Σε κάθε περίπτωση στα κείμενα μας για τον Σκλάβο και τον Τζιακομέττι  ρητά και υπόρρητα το ολικό αυτό διαλεκτικό μοντέλο υπάρχει και αποδίδει καινοτόμα, αυτόνομα, ακόμη και ανατρεπτικά: αντιπαραδοσιακά συμπεράσματα.

Αναδεικνύει επίσης και κυρίως τη βαθύτερη, την ειδικότερη δομή της δημιουργίας και του είναι διαλεκτικά, την επεξηγεί (expliciter), την ερμηνεύει, την βγάζει στην επιφάνεια, σπάζοντας τα διαδοχικά στρώματα της αλλοτρίωσης και της πραγμοποίησης, άλλοτε άμεσα, άλλοτε αντεστραμμένα, καθόσον διαμεσολαβούν η αλλοτρίωση και η ιδεολογία που πρέπει να ξεπεραστούν διαλεκτικά, δηλαδή ν’ανασκευαστούν (Βλ.  το κείμενο: «Η αφαίρεση, το κοινωνικό, η ιδεολογία» από τη Thèse.

Επιπλέον η μεθοδολογία αυτή αναδεικνύει την πολυδιάστατη συγκρότηση του έργου του Σκλάβου, της δομής του, της πολυπλοκότητάς του, της πολυπλοκότητας της όλης démarche του (Σκλάβου).

 

VIII

Σκλάβος και το έργο του: Προς μια αισθητική ερμηνεία χωρίς όρια, χωρίς τέλος, για να παραφράσουμε τον Τζιακομέττι.

1959 à Πέρασε στην ΑΦΑΙΡΕΣΗ

1960 à Τηλεγλυπτική, Γεωμετρική και Οργανική αφαίρεση

-  Σκλάβος: Μεταφυσική ιδιοσυγκρασία.

Πιο προχωρημένη έρευνα:

Το τρίγωνο στην ΥΣΤΑΤΗ ΕΝΟΡΑΣΗ είναι με τη γωνία της κορυφής (;) προς τα κάτω.

Ίσως εκφράζει ή υποδηλώνει  εσωτερικευμένη, βέβαιη απαισιοδοξία, ίσως και απόγνωση. Η προλέγουσα  συνείδησή του (Μπλοχ) προδίκαζε την έλευση μιας πολύ αρνητικής εξέλιξης, του γενικευμένου αδιεξόδου σε όλα τα επίπεδα, ατομικό και γενικότερα κοινωνικό. Η διαλεκτική ατόμου (Σκλάβου) – κοινωνίας, μέσω του έργου του Σκλάβου και στο έργο του, διαμεσολαβημένη από την οξεία συνείδησή του.

- Η φίλη που δεν έμενε

Η γωνία της κορυφής του ακροτελεύτιου τριγώνου είναι προ τα πάνω, ενώ η αμέσως πιο κάτω σύνθεση είναι ανάμεικτη.

- Η Αρχή μιας εποχής

Το τρίγωνο προ τα πάνω – το όλο έργο οριζόντιο με δεύτερη γωνία δεξιά όπως βλέπουμε το έργο  προ τα πάνω, αλλά  με μακρύτερη την άλλη άκρη. Αβεβαιότητα και μικρός οπτιμισμός. Αμφιταλάντευση.

 

-                  Δελφικό φως:

Υπάρχει μια σχετική ισορροπία, αλλά η αιχμή της τριγωνοειδούς πυραμίδας είναι προ τα κάτω.

Όταν το τρίγωνο είναι προς τα πάνω: Αισιοδοξία.

Προς τα κάτω:  Απαισιοδοξία

Κατά τον   ίδιο τον Σκλάβο: «Τρίγωνο = σχήμα ακίνδυνο».

Το τρίγωνο που παραμένει τρίγωνο, μόνο του, δεν μετασχηματίζεται σε άλλο σχήμα, ούτε μπαίνει σε άλλο και ιδίως στο τετράγωνο». Το τρίγωνο πλέον είναι (γίνεται;) αυτόνομο σε όλες τις παραλλαγές, εκδοχές, συνδυασμούς του και ιδίως το οξύ είτε όρθιο με τη μύτη προς τα πάνω είτε ανάποδα με τη μύτη προς τα κάτω. Η διαλεκτική τη αισιοδοξίας και της απαισιοδοξίας.

Συνήθως τα βέλη γίνονται τρίγωνα, πάντα κατά τον Σκλάβο, ως αποτέλεσμα πολυσχιδών μοριακών, υπόρρητων, υποσυνείδητων ίσως ακόμη, πλην όμως πάντοτε κοινωνικών μεταλλαγών. Από το σημείο αυτό και μετά η μεταλλαγή αυτή αποκτά νόημα (sens), σηματοδότηση (signification). Αλλάζει μάλιστα και ποιότητα, αναβαθμίζεται στην κύρια κατάσταση του είναι, σε διαρκώς γίγνεσθαι πλέον. Η έρευνα βέβαια πάντα ξεκινά από τα βέλη, δηλαδή τις κοινωνικές γενικότερα μικροδομές.

 

ΙΧ

Ο διαρκής μετασχηματισμός των σχημάτων  και των συνδυασμών τους, με αιχμή και επίκεντρο το τρίγωνο (και ιδίως το οξύ) αντιστοιχεί στη διαρκή μεταβολή των κοινωνικών συνθηκών ως μια σημειωτική τους, ως μια πολύπλοκη κίνηση στο συμβολικό – νοηματικό επίπεδο (Αφαίρεση). Ως μια αναλυτική, κριτική, του πραγματικού, του αλλοτριωμένου πραγματικού.

 

 

Χ

Αισθητική της Μοντέρνας και αφηρημένης γλυπτικής + Σκλάβος à Αισθητική (Αισθητική της μοντέρνας τέχνης).

ΣΚΛΑΒΟΣ : ΚΑΛΕΜΙ

ΤΖΙΑΚΟΜΕΤΤΙ: ΣΧΕΔΙΟ

Το ίδιο αναλυτική – υπαρξιακή αισθητική διαδικασία.

Σκλάβος – Τζιακομέτι

Μελαγχολία – απαισιοδοξία – μοναξιά

Απογοήτευση, απέραντη, αξεπέραστη απογοήτευση μετά την Απελευθέρωση μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του 1970-80.

Ανήμορφη τέχνη

Μελαγχολία και ευγένεια.

Ευγένεια και μελαγχολία

Μελαγχολία ως αποτέλεσμα των ανεκπλήρωτων υψηλών, απελευθερωτικών ιδεών - ανθρωπιστικών ιδεωδών.

 

XI

 

Σκλάβος: Δελφικό φως, Ύστατη ενόραση, Η φίλη που δεν έμενε, τελευταίο ημιτελές έργο.

Γκρ. Μαρκόπουλος: ΤΕΜΕΝΟΣ

Σαραφιανός: Όρος

Σκαλκώτας: Έργο άπαικτο ακόμη

Χρήστου: Το ίδιο

Σοστακόβιτς: Έργο του 1956 στην Αμερική που ξεπερνά τις νόρμες

6 Καλλιτέχνες που έκαναν έργα που ξεπέρασαν το μοντερνισμό, ή τουλάχιστον κάποια όρια προς το άρρητο, το άλεγκτο (Α. Παγουλάτος), το ανοικτό, το πέραν από νόρμες.

 

XΙΙ
Ερμηνευτικά προβλήματα

-                  Πέραν από το μονομορφισμό à προς την πολυμορφία

-                  Προς τη δημιουργία νέων  τεχνών ή νέων μορφών τέχνης

-                  Προς κάποιες μορφές διακαλλιτεχνικότητας, ή και υπερκαλλιτεχνικότητας. Αντισυμβατική θεώρηση – Ξεπέρασμα κάποιων ορίων ακόμη και πολύ προχωρημένων. Προς το ξεπέρασμα της τέχνης. Προς τη μη τέχνη; Αυτό το νέο είδος δημιουργίας είναι τέχνη; Περιβάλλοντα, κατασκευές, περφόρμανς, …

-                   

ΤΕΧΝΗ : ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΤΗΤΑ – ΔΙΑΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟΤΗΤΑ

Μοντέλα

Κριτικά (ανοιχτά) θεωρητικά μοντέλα

Κριτικά (ανοιχτά) μοντέλα καλλιτεχνικής πρακτικής, και καλύτερα διακαλλιτεχνικής.

Κριτικά (δια)πολιτισμικά μοντέλα

Διεπιστημονική θεώρηση έρευνα - Διακαλλιτεχνική πρακτική.  Με επίκεντρο την πρωτοπορεία, τον Σκλάβο ειδικότερα.

 

ΧΙΙΙ

 

Σκλάβος: Το νόημα της αφαίρεσης, της αφηρημένης καλλιτεχνικής πράξης ή της αφηρημένης καλλιτεχνικής πρακτικής του, όπως θα έλεγε και ο Λεφέβρ, η οποία είναι και κοινωνική πρακτική. Οπότε το μέγα  ζήτημα που προκύπτει  είναι πως θα ξεπεραστούν τα όρια μεταξύ της αφηρημένης (με βάση τα προτάγματα της αισθητικής αφαίρεσης) από την κοινωνική, με στόχο την απελευθέρωση (ή τουλάχιστον την αναζήτησή της) και των δύο. Μέχρι σήμερα, ιστορικά εξετάζοντας το θέμα μόνο ο Μάλεβιτς το κατόρθωσε όσο ήταν στην πόλη Βιτέμπσκ.

 

ΧΙV

 

ΣΚΛΑΒΟΣ  - Β.Φ.: Μετακριτική αυτοβιογραφική αισθητική   

Β.Φ.: Επιπλοποιός, ξυλουργός, καλουπατζής. Η πολυσχιδής μαστορική γνώση και τέχνη μου έχει δημιουργήσει μια οξυμένη τεχνική - μαστορική διαίσθηση.

Σκλάβος: Γλύπτης μαρμάρου, μετάλλου, γρανίτη.

Η αντινομία αυτή μπορεί να  προσεγγιστεί ενδεχομένως και υπερβληθεί στο επίπεδο της θεώρησης του κόσμου και στο επίπεδο των μορφών, καθόσον υπάρχει μια κοινή βάση σε επίπεδο μορφοποιήσεων αλλά και πρόσληψης-ερμηνείας των μορφών.

Γλυπτική και ξυλουργική τέχνη: μαστορικές τέχνες και οι δύο, η Γλυπτική είναι και «καλή τέχνη», ανώτερου επιπέδου σύλληψης και ελεύθερης δημιουργίας τέχνη, και μάλιστα με πολύ περισσότερους βαθμούς ελευθερίας, ενώ η τέχνη του επιπλοποιού δημιουργεί προσχεδιασμένες (φιγουρίνια), πάντοτε ωραίες μορφές με ελάχιστη έως καθόλου αυτονομία.

Β.Φ. και Μπρανκούζι –Ζάντκιν: Εσωτερικευμένη σχέση με αναφορά το ξύλο, την επεξεργασία σου κ.τ.λ.

Με τους δύο μεγάλους αυτούς γλύπτες της πρωτοπορείας και του μοντερνισμού υπάρχει μεγαλύτερη ταύτιση, με βάση τη μαστορική καρδιά μου, καθόσον κατέχω άριστα την τέχνη του επιπλοποιού και του ξυλουργού. Έτσι υπάρχει μεγαλύτερο κοινό πεδίο. Όμως πάντα είναι άλλο πράγμα η μαστορική τέχνη και άλλο η πρωτοπόρα γλυπτική του ξύλου, η οποία στηρίζεται στην παραδοσιακή ξυλουργική τέχνη και ως ένα βαθμό την επιπλοποιΐα  (:καλύτερα στην προχωρημένη επεξεργασία ξύλου των επιπλοποιών) και την αναβαθμίζει σε μοντέρνα γλυπτική του ξύλου ή τη μεταφέρει και την εφαρμόζει στο μάρμαρο κ.α.

Σε κάθε  περίπτωση η εκπαίδευση του Μπρανκούζι και του Ζάντκιν σε σχολές ξυλουργικής στη Ρουμανία (στο χωριό των ξυλουργών-ξυλοκόπων) και στην Αγγλία (σχολή καραβοξυλουργών) αντίστοιχα έπαιξαν καθοριστικό ρόλο για τη διαμόρφωσή τους,  υπό την επίδραση στη συνέχεια ιδίως στο Παρίσι της πρωτοπορίας, σε μοντέρνους και αφηρημένους γλύπτες, ως αναβάθμιση - ξεπέρασμα της παραδοσιακής ξυλουργικής τέχνης που γνώριζαν, κρατώντας βέβαια πάντα, αν όχι όλες τις αρχές και τις μεθόδους της, τουλάχιστον τον πυρήνα της και παραμορφώνοντας πρωτοπόρα κάποιες άλλες, και έτσι οδηγούμενοι στο ξεπέρασμα της παραδοσιακής τέχνης προς την αφηρημένη γλυπτική.

Δηλαδή υπάρχει διατήρηση, ανάπτυξη, εμβάθυνση της παραδοσιακής εργασίας του ξύλου – του ξυλουργού, και συνάμα ξεπέρασμά της προς νέες μορφές εργασίας – μορφικού ξεπεράσματος: Αφηρημένη γλυπτική. Aufheben-Aufhebung.

Παρόλα αυτά η επικοινωνία μου στο επίπεδο της μαστορικής γενικότερα τέχνης με τον Σκλάβο, μου επιτρέπει να  μπω βαθύτερα στην σκέψη του, να την καταλάβω, να την ερμηνεύσω, όχι απόλυτα πάντοτε, αλλά σε κάποιο  ικανοποιητικό ίσως βαθμό.

Έτσι μπορώ να αποπειραθώ και μια λιγότερο ή περισσότερο ορθολογική ερμηνεία (ή εξήγηση) του έργου του.

Ολικά ορθολογική εξήγηση δεν θα δοθεί ποτέ, ούτε κανένας θα κατανοήσει το έργο του Σκλάβου απόλυτα ορθολογικά ή μόνο ορθολογικά, καθόσον πάντοτε Αφηρημένο. Η ορθολογική αισθητική εξήγηση, που θα εδράζεται στη γνώση των τεχνικών διαδικασιών, των υλικών κ.α. είναι αναγκαία, αλλά όχι αρκετή, και ούτε μπορεί να υπάρξει πλήρης. Μόνο η μετάθεση του θέματος σε επίπεδο θεώρησης του κόσμου και ιδεολογίας θα μπορέσει να δώσει μια συνεκτική, πάντα κατά το μεγαλύτερο δυνατό βαθμό, ορθολογική εξήγηση – ερμηνεία, όπως έχουμε κάνει ήδη μέχρι τώρα. Αλλά αυτή η προσπάθεια δεν περιορίζεται στην πρώτη ανάγνωση του  έργου του Σκλάβου που κάναμε, στη Thèse, καθόσον υπάρχουν και αρκετές άλλες. Η προσπάθεια φθασίματος στην ολότητα της θεώρησης του κόσμου του Σκλάβου, καθόσον πολύπλευρη, πολυεπίπεδη, σύνθεση, είναι και αυτή εκ των πραγμάτων το ίδιο σύνθετη, και ουσιαστικά συνιστά μια σύνθεση σε μια ενιαία πάντοτε κατά το δυνατό, αναγνώσεων της (θεώρησης), και γενικότερα του Σκλάβου, ως διαρκώς σκεπτόμενης και δρώσας οντότητας, και βέβαια του έργου του σε διαρκές γίγνεσθαι μέχρι τον αδόκητο θάνατό του.

Η προσπάθεια αυτή διαρκών αναγνώσεων, συνθέσεων και ανασυνθέσεων φθάνει ακόμη να γίνει και σισύφεια. Ανοίγεις το ένα θέμα, προκύπτει το άλλο. Οπότε πάλι από την αρχή κ.ο.κ. Έτσι μιλούμε πλέον για μια κατάσταση του πνεύματος, που πλέον εργάζεται ενδογενώς και μάλιστα ασταμάτητα μέχρι να μπορέσει να κάνει explicite τις περισσότερες δυνατές πτυχές του έργου του Σκλάβου, πάντοτε με στόχο τη σύλληψη της ολότητάς του:  να φθάσουμε δηλαδή μέχρι στην εμμενή σύλληψη και κατανόησή του, εκ των πραγμάτων, δύσκολου, αφηρημένου έργου του. Και γενικότερα τίθεται το θέμα των ορίων της συστηματικής ορθολογικής προσέγγισης  του αφηρημένου έργου γενικά και του Σκλάβου ειδικότερα. Όμως άλλη λύση δεν υπάρχει, επιστημονικά μιλώντας. Για αυτό τελικά είμαστε υποχρεωμένοι να κάνουμε παρέα με τον Σίσυφο…