Η επιθανάτια αγωνία του συστήματος

ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΑΥΓΗ

Η επιθανάτια αγωνία του συστήματος

·         Φιοραβάντες Βασίλης|

·         14.10.2015

·         Του Βασίλη Φιοραβάντε*

·          

Σοσιαλφιλελευθερισμός (Social-liberalisme),νεοφιλελευθερισμός (néoliberalisme), ταξη-φιλελευθερισμός (order-liberalisme), φιλελευθερισμός (liberalisme)

Ι. Ο κυρίαρχος σήμερα πανευρωπαϊκά ταξη-φιλελευθερισμός, και πρώτιστα ο ηγεμονικός γερμανικός, είναι ένας όλο και λιγότερο κρυμμένος, ένας όλο και περισσότερο απροκάλυπτος φασισμός. Ένας «συνταγματικός», συστημικός φασισμός, ένας απροκάλυπτος ολοκληρωτισμός, ένας αποτρόπαιος αυταρχισμός νέου τύπου: ο αυταρχισμός που προσπαθεί να λύσει με το μεγαλύτερο δυνατό όφελος για το κεφάλαιο τις ακραίες, τις όλο και σημαντικότερες και οξύτερες αντιθέσεις, ακόμη και αντινομίες του συστήματος, υποτάσσοντας όλη τη σύγχρονη πολιτική πρακτική στη λογική της διατήρησης του κέρδους για το κεφάλαιο όχι μόνον επί της εργασίας, αλλά της κοινωνίας ολόκληρης.

Το κεφάλαιο προσπαθεί να αυξήσει χωρίς κανέναν ενδοιασμό πλέον το ποσοστό κέρδους και συγχρόνως να ποδηγετήσει την κοινωνία ολόκληρη. Θα το καταφέρει; Μήπως όμως ξεγλιστράμε προς ένα νέο πλην όμως ολικό Δ' Ράιχ, και μάλιστα πανευρωπαϊκό, υπό γερμανική (κρυφο-)νεοναζιστική ηγεμονία; Σε κάθε περίπτωση η φαινομενική σταθερότητα του συστήματος υποκρύπτει μια δομική ανισορροπία του, η οποία από στιγμή σε στιγμή μπορεί να αποκτήσει ακραίες διαστάσεις και η κοινωνία έτσι να μπει σε μια περίοδο που το κοινωνικό κινητό να ισορροπήσει με την επιβολή πλήρως ενός νέου ολοκληρωτισμού. Ή μιας νέας γενικευμένης, σφαιρικής (globale) επανάστασης.

II. Η αντίθεση είναι πλέον ολική μεταξύ παραγωγικών δυνάμεων και καπιταλιστικών μορφών. Έτσι ανακύπτει η ανάγκη μιας ριζικής εναλλακτικής λύσης (alternative) προς όφελος της κοινωνίας, συγχρόνως με την ανάγκη αυτοπροσδιορισμού των κοινωνικά εξαρτημένων δυνάμεων, απελευθέρωσής τους, απελευθέρωσης του ανθρώπου. Διαφορετικά έρχεται, και μάλιστα αναπόδραστα, η πλήρης, η αγριότερη, που έχει εμφανιστεί ποτέ, υποταγή στο αδίκαστο μεγάλο - ολιγαρχικό κεφάλαιο.

ΙΙΙ. Συνειδητοποιείται ευρύτερα η ανάγκη για ριζική (κατά τη μαρξική σύλληψη) λύση του γενικευμένου, του παγκοσμιοποιημένου κοινωνικού προβλήματος. Διαφορετικά αυτό θα χειροτερεύει, η λύση θα καρκινοβατεί, η επιθανάτια αγωνία του συστήματος θα παρατείνεται με όλες τις αρνητικές, τις επώδυνες επιπτώσεις στον άνθρωπο, την κοινωνία, τον πολιτισμό. Με ιστορικές τερατογενέσεις, εγκληματικές φαρσοκωμωδίες. Με τη μετατροπή της κοινωνίας σε όμηρο του αιμοσταγούς (μεγάλου) κεφαλαίου, που για το μόνο πράγμα που ενδιαφέρεται είναι η διατήρηση, η διαιώνιση του κέρδους, του όλο και μεγαλύτερου και ασφαλέστερου κέρδους. Για τον λόγο αυτόν το σύστημα δεν κάνει τίποτα άλλο από το να επιδιώκει με κάθε αντίτιμο έναν νέο και ενάρετο κύκλο, κατά τους κυνικούς απολογητές του, ανάπτυξής του, δηλαδή έναν κατά το δυνατόν πιο άγριο και εκμεταλλευτικό μακρύ κύκλο, όπως είχε προβλέψει και αναλύσει η Σχολή της Φραγκφούρτης.

IV. Ο ταξη-φιλελευθερισμός είναι ενσωματωσιακός και, μη επιτρέποντας καμία αμφισβήτηση, καμία αντιπολίτευση στο εσωτερικό του, αποσκοπεί στην πλήρη υποταγή της κοινωνίας, την ολική κυριάρχηση. Ως εκ τούτου ο ταξη-φιλελευθερισμός είναι φασιστο-φιλελευθερισμός, με εγγενή τάση περιορισμού μέχρι εξαφάνισης και του όποιου εναπομείναντος οικονομικού, κυρίως, φιλελευθερισμού. Ο πάλαι ποτέ πολιτικός φιλελευθερισμός έχει περιοριστεί δραστικά από το σύστημα. Ουσιαστικά έχει και πρακτικά καταργηθεί. Νόμος-τάξη, φόβος-τάξη, και πάλι νόμος-τάξη είναι οι κύριες εκδηλώσεις και συγχρόνως μορφές κυριαρχίας του. Έτσι η εξέλιξη αυτή -δομικού χαρακτήρα- του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού, υπό το βάρος της ριζικής αστάθειας που επέφερε η κρίση, επαληθεύει την πρόβλεψη της Σχολής της Φραγκφούρτης περί νεοσυντηρητικής μετεξέλιξης του συστήματος, μόλις καταλαγιάζει το κίνημα.

Μέσα σ' αυτό το πλαίσιο, ο Αντόρνο φοβόταν ότι ακόμη και το ίδιο το κίνημα θα συνεργήσει για την εμφάνιση και την επιβουλή της επερχόμενης νέας βαρβαρότητας. Εξάλλου όλες οι ανεπτυγμένες κοινωνίες έχουν μπει σε ολοκληρωτική περιπέτεια, στη μεγάλη περίοδο της νέας σκλαβιάς που έχει ήδη αρχίσει, νέων πολέμων, νέων και οδυνηρών ανακατατάξεων. Ο αγώνας για τη διατήρηση του ποσοστού κέρδους, ακόμη και η αύξησή του με κάθε τρόπο, με κάθε αντίτιμο, με κάθε μέσο από το κεφάλαιο είναι η υπέρτατη καθοδηγητική δύναμη του συστήματος και των λακέδων του.

Το κρίσιμο ερώτημα της σημερινής εποχής, με βάση και την ιστορία του ΧΧου αιώνα, παραμένει,επανάσταση ή ανεπανάσταση, σύμφωνα με τη συγκλονιστική διάγνωση των εμμενών τάσεων του μονοπωλιακού καπιταλιστικού (ιμπεριαλισμού) από τη Ρ. Λούξεμπουργκ. Για να αποτραπεί η αντεπανάσταση, επιβάλλεται η καθολική αντίσταση και η κριτική χωρίς καμία εξαίρεση όλων των μορφών του νεοσυντηρητισμού. Ο νεοσυντηρητισμός και ο νεοφιλελευθερισμός -και στην προχωρημένη σύγχρονη γερμανική εκδοχή του ταξη-φιλελευθερισμού- είναι ανάδελφοι, συνδέονται οργανικά, αν δεν ταυτίζονται, ως προς την πραγματοποίηση του ιστορικού στόχου τους.

V. Η πρώτη ή η αρχική εξέγερση εμφανίζεται συνήθως με παραμορφωτικό (déformé) τρόπο. Στη συνέχεια ή θα έλθει η πραγματική ριζοσπαστικοποίηση, που συνιστά μια ρήξη με τον συντηρητισμό, με το κατεστημένο γενικότερα σε όλες τις μορφές του, ή η ευθεία προέκταση της παραμορφωμένης ή της φετιχοποιημένης συνείδησης, αν και μπορεί και αυτή να αποτελέσει μια ρήξη, αλλά από την ανάποδη, μια αντεπανάσταση: φασισμός...

Οι κινητοποιήσεις ενάντια στις συνθήκες της Νίκαιας και της Λισσαβώνας μετά από χρόνια αμφιβολιών και αβεβαιοτήτων καταλήγουν στην ενίσχυση του λεπενισμού. Ο εθνοκεντρισμός γενικά, και αυτός του Σεβενεμάν ειδικότερα, μετεξελίχθηκαν σε αντιευρωπαϊσμό πρωτόγονο, απλοϊκό, φασίζοντα, όπως ο νέος λεπενισμός της Μαρίν Λεπέν και του υπαρχηγού της, Φλ. Φιλιπό, πρώην λοχαγού του Σεβενεμάν. Από την άλλη, ο ευρωπαϊσμός, στην πιο διαδεδομένη εκδοχή του, είναι ένας οικονομικός φιλελευθερισμός χωρίς όρια, με κύριο στόχο τον περιορισμό του κοινωνικού κράτους και του κράτους δικαίου, του ιστορικο-πολιτικού φιλελευθερισμού. Έτσι οδηγούμαστε σε μια στείρα αντιπαράθεση. Διέξοδος: Η Ένωση σοσιαλιστικών δημοκρατιών της Ευρώπης.

* Ο Β. Φιοραβάντες είναι δρ. Αισθητικής του Πανεπιστημίου της Σορβόννης Ι, καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης και του Πολιτισμού στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου