ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟΣ ΑΦΗΡΗΜΕΝΟΣ ΕΞΠΡΕΣΙΟΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ*

Β.ΦΙΟΡΑΒΑΝΤΕΣ

ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟΣ ΑΦΗΡΗΜΕΝΟΣ ΕΞΠΡΕΣΙΟΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ*

I.  Η ανάδυση του αμερικάνικου αφηρημένου εξπρεσιονισμού προήλθε από τη συνειδητοποίηση της βαθειάς κρίσης, την οποία πέρασε η ανθρωπότητα στο μεσοπόλεμο, και η οποία είχε οδηγήσει στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Οι Αμερικάνοι καλλιτέχνες της πρωτοπορίας από το 1945 και εντεύθεν στηρίχθηκαν στα προτάγματα και τις κατακτήσεις της ευρωπαϊκής πρωτοπορίας, και συγχρόνως κατέφυγαν μέχρι στην αρχαία Ελλάδα για να κατανοήσουν τον κόσμο, υπό την προοπτική της αλλαγής του, καθόσον ως τέτοιος οδηγεί μόνο σε κρίσεις και καταστροφές. Η κρίση, η αβεβαιότητα, η καταστροφή είναι μόνιμα μοτίβα, βασικές ψυχοπνευματικές και ψυχοδιανοητικές δομές, το υπόβαθρό του (l’ arrière fond). Οι καλλιτέχνες της αμερικάνικης καλλιτεχνικής πρωτοπορίας ξεπερνούν την όποια συγκυρία, μόδα, ευκολία, και αντιτίθενται θεμελιακά στη συγκατάβαση, στη συνθηκολόγηση, στο σύστημα, το οποίο φαίνεται να βγαίνει νικητής μετά τη ριζική αμφισβήτησή του στην Αμερική μέχρι το 1966, οπότε έρχεται σχεδόν από το πουθενά η φοιτητική εξέγερση στο Μπέρκλεϋ, το κίνημα για την ειρήνη στο Βιετνάμ, το αντιεξουσιαστικό γενικότερα κίνημα και ο Μάης του 68’, οπότε τίθεται σε ριζική αμφισβήτηση ειδικότερα στη Γαλλία το σύστημα συνολικά πλέον.

II. Ο αμερικάνικος αφηρημένος εξπρεσιονισμός είναι τέχνη δομικά μόνιμης αμφισβήτησης, αναζήτησης του άλλου, ενατένισης της απελευθέρωσης, έστω και σε επίπεδο ζωγραφικής, τέχνης. Η αμφισβήτηση, η άρνηση του συστήματος είναι δομική, μόνιμη, διαρκής˙ η αντίσταση στο σύστημα ολική, απόλυτη, ριζική. Το χρώμα, το σχέδιο του αμερικάνικου αφηρημένου εξπρεσσιονισμού εκπέμπουν ένα πνεύμα απελευθέρωσης, υποδηλώνουν μια διαρκή τάση προς τον αυτοκαθορισμό, συγχρόνως δημιουργώντας μια αισθητική απόλαυση νοηματικού κύρια χαρακτήρα, πνευματικής-πνευματιστικής αφετηριακά προέλευσης, αλλά και ως κατάσταση πλέον αισθητική, και όχι μόνον. Η απελευθέρωση σε επίπεδο τέχνης και δια της τέχνης είναι εφικτή, αλλά όχι αρκετή. Έτσι, ο αμερικάνικος αφηρημένος εξπρεσσιονισμός λειτουργεί καταλυτικά για τη δημιουργία  της συνείδησης άρνησης, ανατροπής, μιας μόνιμα αρνητικής και κριτικής στάσης μέσα στους αρμούς του συστήματος, στα κενά του, ακόμη στα υπέρτατα σημεία του. Ειδικά δε στην εκδοχή του μέγα Fr. Kline, η άρνηση του συστήματος είναι ολική, πλήρης, απόλυτη. Σύμφωνα δε με τον Μαρκούζε, ο Klein δημιούργησε γύρω στο 1956 ένα πνεύμα ελευθερίας, απελευθέρωσης, χειραφέτησης: «Εμφανίστηκε κάτι στον αέρα». (Μαρκούζε).

III. Ο αμερικάνικος αφηρημένος εξπρεσιονισμός είναι μια σταθερή, ριζική στάση άρνησης, κριτικής της αλλοτρίωσης, της πραγμοποίησης, της εργαλειοποίησης του λόγου, που στις ΗΠΑ από το 1946 και μετά, με το Σχέδιο Μάρσαλ, και τη διάδοση του τεϋλορισμού–φορντισμού άρχισε να διαδίδεται με γενικευμένο τρόπο, μαζί με τον  καλπάζοντα καπιταλισμό, δημιουργώντας μαζικά ανθρώπινα συντρίμμια, είτε ως προϊόν ανθρώπινης κατανάλωσης (η ανάδυση της καταναλωτικής κοινωνίας-νεοκαπιταλισμός) είτε ως  προϊόν κοινωνικής απόρριψης, μέσα στην καρδιά της ιμπεριαλιστικής μητρόπολης.

Η απελευθερωτική λυτρωτική ή από το σύστημα και την πραγμοποίηση (ή το σύστημα της ολοκληρωμένης πραγμοποίησης) χειρονομία (dripping), του μοναδικού στην ιστορία της τέχνης (όχι μόνο της μοντέρνας) J. Pollock, μέσω της ανάδειξης του υποσυνείδητου σε πρωταρχικό, οδηγεί στη διερεύνηση του πεδίου, του ζωγραφικού αρχικά αλλά κυρίως του λόγου, της αισθητικής  γενικότερα. Έτσι η τέχνη αποκτά μία θεραπευτική (salvatrice) (Adorno) διάσταση. Η ζωγραφική εκλαμβάνεται και υλοποιείται ως απελευθερωτική πλέον πρακτική (action) ή γνωσιακή, αυτοσυνειδησιακή πράξη: Η χειραφετισιακή πράξη της «ριζοσπαστικής πτέρυγας της μοντέρνας τέχνης» (Adorno).

Έχει ύψιστη σημασία η αυτοαναφορικότητα (κατά τον Greenberg), του αμερικάνικου αφηρημένου εξπρεσιονισμού, ως απάντηση, ως τίναγμα προς τα εμπρός (fuite en avant) στην προϊούσα διαδικασία γενικευμένου  ξεπεσμού της κοινωνίας του ύστερου καπιταλισμού, που δημιουργούνταν τότε στην Αμερική με γοργούς ρυθμούς, δηλαδή με ρυθμούς ανάλογους προς τη ραγδαία ανάπτυξή του και της αποπνευματοποίησης που αυτή επέβαλε, της απώλειας του οργανικού στοιχείου, που προκαλούσε με ριζικό τρόπο, της διάλυσης κάθε πνευματικής και ποιοτικής γενικευμένης αναζήτησης του ανθρώπου που δημιουργούσε συστηματικά, μαζικά, ολικά. Ήταν τότε που δημιουργούνταν ο «μονοδιάστατος άνθρωπος» (Μαρκούζε) και επιβαλόνταν η εργαλειοποίηση της σκέψης, του λόγου, καθώς και η απολίθωση της συνείδησης γενικά, μέσα από την ανερχόμενη βιομηχανία της κουλτούρας ειδικότερα. Το καθεστώς της ολοκληρωμένης αλλοτρίωσης και πραγμοποίησης που ανέδειξε και επέβαλε ο ανερχόμενος τότε νεοκαπιταλισμός.

IV. Ο αντορνικός ολικός και συνάμα προσδιοριστικός–καθοριστικός πεσιμισμός ήταν απόρροια της συνειδητοποίησης της ολικής και άτεγκτης πραγμοποίησης, αλλά και της συνειδητοποίησης του γεγονότος ότι ο αγώνας των καλλιτεχνικών πρωτοποριών ήταν ουσιαστικά αγώνας οπισθοφυλακής ενάντια στο σύστημα σε επίπεδο μορφών, όταν είχαν υποχωρήσει οι κοινωνικές πρωτοπορίες. Η κατάσταση αυτή δυστυχώς δεν ανατράπηκε από την εξέγερση του Μπέρκλεϋ και του Μάη ’68, της Κόρντοβα, το θερμό φθινόπωρο της Ιταλίας του 1969, από τον αντιαποικιακό αγώνα κ.α. Αντίθετα μια νέα βαρβαρότητα, θεμελιακά ατομική – ατομικοκεντρική, λάϊτ ή πιο άγρια, αναδύθηκε μέσα από τα συντρίμια του παγκόσμιου αντιεξουσιαστικού κινήματος και εναγγαλίστηκε με το σύστημα, τις απάνθρωπες αξίες του: ελεύθερος ανταγωνισμός, «ελευθερία» του ατόμου. Και στο τέλος με το ξέσπασμα της σύγχρονης κρίσης δεν είναι εύκολη η δημιουργία μιας νέα ριζοσπαστικής υποκειμενικότητας: Οι αναφορές στην ιστορία έχουν χαθεί από την τεράστια καπιταλιστική και καταναλωτική-καταναλωτιστική ευμάρεια που δημιούργησε τεχνητά το σύστημα. Έτσι η παγκόσμια κοινωνία οδηγείται σε μια νέα τραγωδία. Εκτός εάν… Σε κάθε περίπτωση, ο σύγχρονος άνθρωπος παρέμεινε μόνος, αβοήθητος, χωρίς αναφορές, έχοντας απωλέσει την ιστορική μνήμη, αποπροσανατολισμένος, σε απόγνωση και υπό συνεχή νεοφιλελέφθερο και ταξη-φιλελεύθερο βιασμό. Το πρόβλημα της υποκειμενικότητας με ιστορικο-κοινωνικούς όρους, όπως πάσχιζαν να αναδείξουν οι πρωτοπορίες, ιστορικές και νεώτερες, και ειδικότερα ο αμερικάνικος αφηρημένος εξπρεσσιονισμός αποκτά και πάλι μια κρίσιμη οξύτητα: Μοντερνιτέ – Μοντερνιτέ!

V. Ο αμερικάνικος αφηρημένος εξπρεσιονισμός συνδέεται δομικά, ολικά με μία θεμελειακά, αφετηριακά απαισιόδοξη στάση, μία μόνιμη, σταθερή κριτική προσέγγιση της κοινωνίας και  τέχνης. Από την άλλη βαδίσαμε από την απαισιοδοξία της σκέψης και την σύγχρονη ολικά αλλοτριωμένη και εργαλειοποιημένη αισιοδοξία της δράσης, στους αντίποδες της θεώρησης του Γκράμσι για την πράξη, στην ολική αντορνική απαισιοδοξία μέσα στο σύγχρονο παγκόσμιο αρχιπέλαγος της κρίσης, της  αποδόμησης, της αποσάθρωσης της κοινωνίας. Στη συνείδηση ριζικής, ολικής άρνησης της κατεστημένης τάξης πραγμάτων, της κατεστημένης κατάστασης, της κυριαρχίας του διάχυτου πλέον ανορθολογισμού, της κυριάρχησης γενικά. Η ριζική, η ολική άρνηση, απαισιόδοξης αφετηρίας, είναι η μόνη θετικότητα που μπορεί να υπάρξει και να μην ενσωματωθεί, όπως η ολική απαισιοδοξία των ιστορικών και νεότερων πρωτοποριών, και του αμερικάνικου αφηρημένου εξπρεσιονισμού ειδικά. Για το λόγο αυτό επιβάλλεται μια ριζική επαναριζοσπαστικοποίηση των πάντων: των μορφών, των διαδικασιών, των πρακτικών, σε διαλεκτική σχέση με την επαναριζοσπαστικοποίηση της κοινωνίας, στην πορεία απελευθέρωσής της από το νεοφιλελευθερισμό.

VI. Αισθητική: Μελέτη των μορφών, των αυτόνομων μορφών της Μοντέρνας Τέχνης, της αυτόνομης Μοντέρνας Τέχνης. Ως εκ τούτου, πρόκειται για μια αυτόνομη επιστήμη, η οποία αναδεικνύει την αυτοτέλεια των μορφών και μέσω αυτής προσπαθεί ν’ αποδελτιώσει το περιεχόμενο αλήθειας της Μοντέρνας Τέχνης. Μορφή σημαίνει σχέδιο, χρώμα, χρωματολογία, εξέλιξη των μορφών, γένεση των μορφών κ.α. Με τον αφηρημένο εξπρεσιονισμό  η αυτονόμηση των μορφών, του πεδίου, κ.α. αναδείχθηκε σε υπέρτατο θέμα, στο θέμα. Η αυτονόμηση βέβαια αυτή έχει όρια. Όταν σπάσει η διαλεκτική της τέχνης με την κοινωνία τότε η τέχνη οδηγείται σε ένα περιεχομενικό και μορφικό εκφυλισμό. Ή σε μια ιδεολογική ουδετεροποίηση, ίσως και σε μια αποιδεολογικοποίηση, όπως συνέβη με το δεύτερο κύμα του αμερικάνικου αφηρημένου εξπρεσιονισμού, το ρεύμα του field.

VII. Η αισθητική της Μοντέρνας Τέχνης σύμφωνα με τη Σχολή της Φρανκφούρτης, είναι, μέσα στην αυτονομία της, πάντα κοινωνική. Εξάλλου κατά τη Σχολή της Φρανκφούρτης δεν υπάρχει μορφή καθαυτή. Υπάρχει μόνο ως κοινωνική μορφή. Είναι μεν αυτόνομη, ή σχετικά αυτόνομη πλην όμως πάντοτε κοινωνική και ιστορική. Η θέση αυτή δεν είναι αντιθετική, αν και εμπεριέχει την αντίθεση. Μπορούμε να πούμε, μαζί με τον Αντόρνο, ότι είναι παράδοξη. Η μορφή είναι η συμπύκνωση εν τω γίγνεσθαι των κοινωνικών αντιθέσεων προς το άλλο, το διαρκώς νέο. Η μοντέρνα μορφή ειδικότερα. Όταν σπάσει αυτή η μετασχηματιστική λογική, δημιουργούνται τάσεις οπισθοδρόμησης (rérgession), συντηριτικοποίησης, ιδεαλιστικοποίησης, μεταφυσικοποίησης, απολυτοποίησης, ιδανίκευσης κ.α. Ακόμη ανδρώνονται και διαδίδονται και καθαρά αντιδραστικές τάσεις (όπως ο μεταμοντερνισμός) μέσα από τα συντρίμμια του κουρασμένου μοντερνισμού.

Η σύλληψη της μορφής είναι ενιαία-ενιαιακή (unique – uniciste), καθόσον μόνον έτσι συλλαμβάνεται η ολότητα σε όλη της την έκταση, με τις αντιθέσεις και τις αντινομίες της εν τω γίγνεσθαι προς άλλες μορφές στη διαλεκτική της σχέση με την κοινωνία, όμως με ενιαίο τρόπο, χωρίς δηλαδή διαχωρισμούς και διχοτομικές ή δυϊστικές αντιλήψεις μεταξύ βάσης και εποικοδομήματος. Και ο αμερικάνικος αφηρημένος εξπρεσιονισμός στην περίοδο της γένεσης και της ακμής του (1946-56) είναι μία σπάνια όσο και ριζοσπαστική πραγματοποίηση αυτής της ενότητας προς το διαρκώς άλλο, το καινοτόμο, το νέο, το μοντέρνο, το ριζοσπαστικό, το ανατρεπτικό…

*Δημοσιεύτηκε στο Νέο επίπεδο, Νο 43/3, Μάιος 2015, σ. 7. Σε βελτιωμένη και εκτενέστερη εκδοχή του το κείμενο αυτό αναδημοσιεύεται στο υπό έκδοση βιβλίο μας με τίτλο Προς την Μεταπαγκοσμιοποίηση, εκδ. Ζήτη.

Η performance ” Is God Dead? ” στο Ιόνιο Κέντρο Τεχνών στα Μεταξάτα της Κεφαλονιάς

Η performance ” Is God Dead? ” στο Ιόνιο Κέντρο Τεχνών στα Μεταξάτα της Κεφαλονιάς

Με συμμετοχή φοιτητών του ΤΨΜΕ

Μία κοινωνιοψυχολογική ερμηνεία

Επιμέλεια:  Σοφία Αράβου-Παπαδάτου

                                                                                               

                          

 ΙΟΝΙΟΝ CENTER FOR THE ARTS AND CULTURE

PETER WILLIAM TOY   https://vimeo.com/freeflowingvisuals

art performance ‘’IS GOD DEAD?’’     Σάββατο, 24-10-2015

Αρχικά να πούμε ότι ήταν μία παράσταση ιδιαίτερη, από αυτές που σε συνοδεύουν για ώρες μετά τη λήξη τους, που σε οδηγούν και σε αναγκάζουν να σκεφτείς αν άξιζε ή δεν άξιζε ο χρόνος που αφιέρωσες. Αν αποκόμισες κάτι σημαντικό ή όχι. Δεν πρόκειται για εύκολη και εύπεπτη διαδικασία συμπερασμάτων. Μπορείς να προσπεράσεις αδιάφορα ή να σκεφτείς. Αν σκεφτείς αυτά που σου παρουσιάστηκαν, ανοίγονται μπροστά σου ουρανοί ομορφιάς και αγάπης προς αυτόν τον άνθρωπο και τη σύζυγό του, που σκέφτηκαν πριν από σένα, αλλά πάντα για σένα. Για να σου δείξουν μικρά όσο και μεγάλα πράγματα που συμβαίνουν κάθε στιγμή στη ζωή σου, που τα περνάς βιαστικά, αλλά εκείνα σε σημαδεύουν ανεξίτηλα.

Αν επιλέξεις να αδιαφορήσεις και βιαστικά να αποφασίσεις ότι «δεν ήταν και τίποτα σπουδαίο», εντάξει, προσωρινά θα κλείσεις τους λογαριασμούς σου με αυτήν την παράσταση, αλλά όχι για πάντα, είναι βέβαιο. Είναι τέτοια η δομή και η εξέλιξη της παρουσίασης, όπως θα δούμε στη συνέχεια, που δεν ήρθε για να ξεχαστεί. Αφήνει παρακαταθήκη για μελλοντικές ερμηνείες την κατάλληλη στιγμή, όταν είναι έτοιμος ο καθένας, όταν θα του χρειαστεί να ανασύρει βοήθεια από τις μνήμες του.

Η πρόσκληση έγραφε ότι ο Αυστραλός καλλιτέχνης Peter Whilliam Toy, ασχολείται από χρόνια με την αναπαράσταση και την τέχνη του βίντεο, πέρα από τις σπουδές του στις Καλές Τέχνες, τις συνεχείς διακρίσεις και την αναγνώριση στη χώρα του και παγκόσμια. Στην Κεφαλονιά ήρθε να μας δείξει πώς η καθημερινότητα μάς αποτρέπει από τη βαθύτερη σκέψη, πώς μας εγκλωβίζει σε έναν άσκεπτο λειτουργισμό διεκπεραίωσης. Η όλη παράσταση βιντεοσκοπήθηκε και θα προβληθεί στην Αυστραλία.

Στην παράσταση συμμετείχαν φοιτητές του ΤΕΙ, Τμήμα Ψηφιακών Μέσων και Επικοινωνίας, καθώς και οι καθηγήτριες του ΤΕΙ, Βάσω Λεβεντάκου και Σοφία Αράβου – Παπαδάτου, με κινητοποίηση και προσκλήσεις εκ μέρους της πρώτης. Οικοδέσποινα η Σοφία Καγκάδη, ακούραστη, χαμογελαστή και αεικίνητη, πρόθυμη πάντα να μιλήσει σε όλους με έναν γλυκό και ουσιαστικό λόγο.

Οι φοιτητές ήταν μια ευχάριστη έκπληξη. Σήμερα που οι νέοι γενικότερα, έχουν ως κύρια διασκέδαση τη νυχτερινή ζωή ή τη συζήτηση μεταξύ τυρού και αχλαδιού, μεταφραζόμενο στις μέρες μας σε σφινάκια ή φραπεδιά αντίστοιχα, ήταν μία ελπιδοφόρα έκπληξη. Μία υποσχόμενη πρόβλεψη για ανάλογες μελλοντικές συμμετοχές τους στην αναζωογονητική Τέχνη.

Η performance περιλάμβανε ένα κανονικό δείπνο για τέσσερις, με σερβίτσια, σερβίρισμα, πρώτο και κυρίως πιάτο, καλό κρασί και επιδόρπιο.

Τα υπόλοιπα άτομα θα περιφέρονταν όρθια, θα απολάμβαναν όμως φαγητό και κρασί από μπουφέ, ενώ θα ακολουθούσε συζήτηση πάντα στα αγγλικά με το καίριο ερώτημα “Is God Dead?”, όπως είχε αναγγελθεί από την πρόσκληση.

Οι τέσσερις συνδαιτυμόνες κάθισαν γύρω από το στρωμένο τραπέζι, δύο άνδρες και δύο γυναίκες. Η σύζυγος του καλλιτέχνη, η καθηγήτρια Σοφία Αράβου, ο φοιτητής και ιερωμένος   Ξενοφώντας Ζαρκάδας, λόγω και του θέματος, καθώς και ο πρόεδρος των φοιτητών Πέτρος Παπαποστόλου. Μπροστά στα τέσσερα πιάτα εκτός από τα ποτήρια, υπήρχαν τέσσερα καμπυλωτά κλαδιά ελιάς με καρπούς. Πετσέτες, μαχαιροπήρουνα, όλα στην εντέλεια.

Άρχισε το σερβίρισμα των μεζέδων ως πρώτο πιάτο, ενώ παράλληλα ο καλλιτέχνης όρθιος και αμίλητος, περπατούσε γύρω από τους τέσσερις καθισμένους τού τραπεζιού, πολύ αργά και με ύφος που έμοιαζε συνωμοτικό. Έκανε αργούς κύκλους γύρω τους. Οι συνδαιτυμόνες έπιναν, έτρωγαν, πρώτο πιάτο, κυρίως πιάτο, το επιδόρπιο…. και μιλούσαν συνέχεια για διάφορα καθημερινά θέματα. Η σύζυγος του καλλιτέχνη μιλούσε για την οικογένειά της, τα παιδιά της, τη μαγειρική, τη ζωή στην Αυστραλία, το επάγγελμά της ως γκαλερίστα, τις σπουδές της, τα ταξίδια με τον σύζυγό της. Το ίδιο έκαναν και οι άλλοι τρεις του τραπεζιού, συζητούσαν για θέματα της καθημερινότητάς τους, της ζωής τους. Το κρασί έλυσε τις γλώσσες και παρότι σχετικά μη οικείοι μεταξύ τους, η ώρα κυλούσε γοργά, ενώ γύρω-γύρω οι υπόλοιποι τούς έβλεπαν να τρώνε, να πίνουν, ενώ παράλληλα και εκείνοι τσιμπολογούσαν από τον μικρό μπουφέ που είχε εξαγγελθεί πλούσιος (σκοπίμως;), ενώ συγχρόνως μιλούσαν μεταξύ τους, ρίχνοντας και ματιές γύρω από τα δρώμενα της τραπεζαρίας.

Ο αμίλητος καλλιτέχνης στο μεταξύ, φορώντας ένα σκούφο βαθειά μέχρι τα αυτιά του, έκοβε κύκλους γύρω τους αργά, ενώ κατά διαστήματα πλησίαζε το τραπέζι και έπαιρνε με τρόπο, ένα – ένα τα κλαδιά ελιάς που βρίσκονταν μπροστά στα πιάτα των τεσσάρων. Στην πλάτη του ήταν γραμμένη μία ημιτελής φράση  “ Is God…”. Μέσα στη μία ώρα περίπου που κράτησε το γεύμα με συνεχή διάλογο ανάμεσά τους, ο σιωπηλός και μεσήλικας καλλιτέχνης βρήκε την ευκαιρία να πλησιάσει κατά διαστήματα τον καθένα από τους τέσσερις και να αποσπάσει το κλαδί της ελιάς του. Όταν πήρε και τα τέσσερα κλαδιά ελιάς, προχώρησε αργά προς τη γυάλινη εξώπορτα της μεγάλης αίθουσας και χάθηκε. Δεν ξαναγύρισε πίσω, δεν έγινε συζήτηση, διότι όπως αποκάλυψε η σύζυγός του δακρυσμένη, πριν λίγες ώρες είχε αποβιώσει η υπέργηρη μητέρα του στην Αυστραλία και δεν ήταν σε θέση να συζητήσει.

Η εκδήλωση έμεινε σαν ημιτελής συμφωνία, αφήνοντας μια γεύση ελλείμματος.

Εντούτοις, ερμηνεύοντας κοινωνιοψυχολογικά, ο καλλιτέχνης με τον τρόπο του άφησε το αποτύπωμά του ανεξίτηλο, με έναν απλό και μεγαλειώδη τρόπο ομολογουμένως, με μία μεγαλειώδη σύλληψη.

Επιχειρώντας μία προσωπική ερμηνεία, τα κλαδιά της ελιάς συμβολίζουν ως γνωστόν, την υγιεινή διατροφή και τη Μεσόγειο, όπως επίσης την Ειρήνη και την Δόξα - τη βράβευση με δάφνινο στεφάνι-κότινο των Ολυμπιακών αγώνων στην Αρχαία Ελλάδα.

Ο σιωπηλός και υπέρκομψος, μεσήλικας καλλιτέχνης, μας έδειξε μέσα από τη θεατρική σκηνή του γεύματος που δημιούργησε, κάποια σημαντικά πράγματα.  Όσο εμείς ασχολούμαστε με την καθημερινότητά μας, τρώμε, πίνουμε, διασκεδάζουμε, μαγειρεύουμε, μιλάμε ακατάπαυστα, ζούμε χωρίς να σκεπτόμαστε, κάποιοι επιτήδειοι μας «κλέβουν» τη διατροφή, τη γη μας, την πολυπόθητη Ειρήνη, τις σκέψεις και τα έργα μας που πιθανόν θα μας οδηγούσαν σε ένδοξες διακρίσεις.

Με έναν απλό τρόπο, αυτή είναι η Τέχνη, μας μίλησε για την αδιαφορία και την απέχθεια ή απλά την έλλειψη χρόνου του σημερινού ανθρώπου, για βαθύτερη σκέψη, παράλληλα με την καθημερινότητά του. Τόνισε με την αντίθεση της σιωπής του, την ακατάσχετη φλυαρία του επιφανειακού ανθρώπου.

Ο μικρός μπουφές και η ατελής γραφή του τίτλου στην πλάτη του “Is God…” παραπέμπουν στην κοινωνιοψυχολογική ερμηνεία του ατελούς έργου, που πείθει περισσότερο και μένει στη μνήμη.

Η μητέρα του με τον θάνατό της, του έκανε το τελευταίο μεγάλο δώρο, την δημιουργία ανεξίτηλης μνήμης σε όσους παρακολούθησαν και συμμετείχαν στην παράστασή του. Η συζήτηση που δεν έγινε και για την οποία λίγο - πολύ είχαν όλοι προετοιμαστεί, αποτελεί ισχυρό κοινωνιοψυχολογικό εργαλείο πειθούς και μνήμης.

Ο τίτλος  “Is God Dead” αποτελούσε το εξώφυλλο του περιοδικού TIME το 1966 και προκάλεσε πλήθος αντιδράσεων θετικών και αρνητικών. Χιλιάδες γράμματα έφθασαν στο περιοδικό από αναγνώστες που διαμαρτύρονταν οι περισσότεροι, γι αυτή την ανατρεπτική και αντιχριστιανική φράση. Αντίθετα, κάποιοι επιστήμονες ως επί το πλείστον, βρήκαν ευκαιρία να τοποθετηθούν υπέρ του ορθολογισμού της επιστήμης και ενάντια στις μεταφυσικές ερμηνείες της θρησκείας, για τη δημιουργία της ζωής. Αυτή η φράση προέρχεται από την καταφατική μορφή της έκφρασης του Νίτσε τον 19^ο αιώνα, “God is Dead”. Διευκρινίζοντας όμως στη συνέχεια ότι εμείς σκοτώνουμε καθημερινά τον Θεό με τις πράξεις μας. Όταν προετοιμάζεσαι για μια τέτοια υψηλού επιπέδου συζήτηση, είναι φυσικό να απογοητεύεσαι από την ακύρωσή της, εξασφαλίζοντας όμως την ανεξίτηλη μνήμη γύρω από τα δρώμενα.

Να οδηγηθούμε στον επίλογο, με την πεποίθηση του Peter Whilliam Toy ότι, στην Τέχνη και την Φιλοσοφία, είναι πιο σημαντικά τα ερωτήματα από τις απαντήσεις τους.

Το βέβαιο είναι ότι όσο υπάρχει  Τέχνη μακριά από την εμπορευματοποίηση, και καλλιτέχνες που θέλουν να διδάξουν και να φωτίσουν την ανθρώπινη ψυχή, κάθε ερώτημα βρίσκει την απάντησή του.

Η performance ήταν τόσο σημαντική, ώστε αξίζει να επαναληφθεί, με ενεργοποίηση της φαντασίας στην εκτέλεση και τη θεματική.

ΥΓ. Στην εκδήλωση συμμετείχαν οι φοιτητές
Νικόλας Βαλλιάνος
Στεφανία Βασιλειάδου
πάτερ Ξενοφώντας Ζαρκάδας
Ιωάννα Κατινά
Δήμητρα Μπρούλη
Μαρία Παντελαίου
Πέτρος Παπαποστόλου
Γιώργος Πετράκος
Ελένη Πυλαρινού