ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗΣ-ΚΡΙΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ

 Β.ΦΙΟΡΑΒΑΝΤΕΣ

 

ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗΣ-ΚΡΙΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ

 

Το σεμινάριο Αισθητικής, αλλά και η Αισθητική

Το Σεμινάριο αισθητικής της Σορβόννης υπό την διεύθυνση του καθηγητή Αισθητικής του Παν/μίου Paris I – Pantheon Sorbonne, O. Revault d’ Allonnes, άρχιζε με  τρεις συνήθως εισηγήσεις του O. Revault d’ Allonnes, στις οποίες εξέθετε, παρουσίαζε κ.τ.λ. την προβληματική και τη θεματική κάθε χρονιάς. Πχ. στο πρώτο έτος που πήγα: Minima Moralia, του Αντόρνο Υποθέμα: Η αποσπασματική φιλοσοφία του Αντόρνο, η έννοια της αποσπασματικότητας γενικότερα, της παράταξης κ.τ.λ.

Η αποσπασματικότητα κύριο όπλο στον αγώνα ενάντια στο σύστημα, για να βγούμε από το σύστημα, όπως έλεγε και ξανάλεγε ο Ρεβώ ντ’ Αλλόν (Βλ. Β. Φ.  και Η εποχή της καθορισμένης άρνησης, Αρμός).

2^ος χρόνος: «Μοντερνισμός και μεταμοντερνισμός». Τρίτος χρόνος το ίδιο. Τέταρτο: Διάφορα θέματα αισθητικής της μοντέρνας τέχνης.

Στη διάρκεια αυτών των  δύο χρόνων έγιναν παθιασμένες συζητήσεις και πολεμικές. Ο O. Revault d’ Allonnes είχε μια σταθερά αντιμεταμοντέρνα αντίληψη, στάση, θεώρηση.

Στη διάρκεια των σεμιναρίων έκαναν εισηγήσεις και παρεμβάσεις καθηγητές, θεωρητικοί, ερευνητές από όλο τον κόσμο, υποψήφιοι διδάκτορες, διδάκτορες του O. Revault d’ Allonnes κ.α. Οι συζητήσεις ήταν  πάντοτε ενδιαφέρουσες, ακόμη και εμφατικές, πάντοτε όμως σε αποδεχτά πλαίσια. Η μόνη διαφορά ήταν ο παλαιοσταλινικός-μαοϊκός Μαυράκης, ο οποίος όντας ξένος στο γενικότερο κλίμα αποχώρησε.

Οι αναφορές στον νεαρό Λούκατς, στον Μπένζαμιν, στον Χάμπερμας και κυρίως στον Αντόρνο ήταν σταθερές. Όλα τοποθετούνταν στη συνέχεια του Αντόρνο, σύμφωνα με τον Αντόρνο, κατά τον Αντόρνο... Ο Αντόρνο ήταν μόνιμη, σταθερή, διαρκής αναφορά. Αν ζούσε δεν θα πίστευε, ότι ένα ολόκληρο σεμινάριο περίπου 100 ανθρώπων ασχολούνταν συνέχεια με το δύσκολο, το στιλπνό, το δυσνόητο, ακόμη και ακατανόητο έργο του. Και όμως ο Αντόρνο ήταν η σταθερή, η μόνιμη αναφορά!

Η συζήτηση γινόταν χωρίς προκατασκευασμένα σχήματα, χωρίς από καθέδρα διδασκαλία. Ήταν συνεχής, μόνιμη, παρατεταμένη.

Η ουσιαστική κατάργηση της από καθέδρα, της αριστοκρατικής προέλευσης ουσιαστικά διδασκαλίας δημιούργησε τις προϋποθέσεις για ένα μόνιμο διάλογο με επίκεντρο την τέχνη των πρωτοποριακών, των ριζοσπαστικών ειδικότερα καλλιτεχνών και του μοντερνισμού.

Ένα διάλογο συνεχή, ζωντανό (animé), όπως στην αρχαία Πνύκα, αλλά διάλογο πάντοτε αισθητικής. Η αισθητική ήταν το επίκεντρο. Ένα διάλογο περί αισθητικής, για την αισθητική, αισθητικής: συγχρόνως έναν αισθητικό διάλογο. Το ενδιαφέρον για την τέχνη ήταν μόνιμο, διαρκές, έχοντας ουσιαστικά υποκαταστήσει ή αντικαταστήσει την όποια άλλη αναζήτηση. Για αυτό το σεμινάριο αισθητικής, έχοντάς το παρακολουθήσει συστηματικά και επισταμένα, έτσι ώστε δεν έχω ακόμη προφτάσει να καθαρογράψω και ν' αναπτύξω όλες τις σημειώσεις που έχω κρατήσει, ήταν μια μοναδική εμπειρία ζωής. Η βίωση της τέχνης και της αισθητικής ως όλον, ως ύπαρξη, ως πρακτική κοινωνικο-ιδεολογική.

Ο αγώνας μιας ζωής του O. Revault d’ Allonnes για την αισθητική, για τη δημιουργία αντικειμένου Αισθητικής στο Παν/μιο, και μάλιστα στη Σορβόννη, βρήκε την καλύτερη δικαίωση με τη δημιουργία του Σεμιναρίου αισθητικής στη μετά τον Μάη εποχή στο Παρίσι. Ένα είδος κινηματικής κεφαλαιοποίησης, της πραγματοποίησης  μερικών-ελάχιστων ίσως - από τα οράματα του κινήματος.

Η μοντέρνα αισθητική ως διαρκής επέκταση του πεδίου, ως διεύρυνση του (αισθητικού) επιστητού, του καλλιτεχνικού και πολιτισμικού ειδέναι.

Αυτό είναι το κύριο πρόταγμα παρακαταθήκης του ιστορικού Σεμιναρίου αισθητικής.

Ο αισθητισμός ως τρόπος ζωής, ως θεώρηση του κόσμου, ως τάση προς την  ηγεμονία, ως μόνιμος, διαρκής στόχος αναβάθμισης του είναι, του ανθρώπου, του πολιτισμού.

Το πρόγραμμα των Νοβάλις, Χέντερλιν, Γκράμσι αντορνικά-κριτικά αναγνωσμένο, με την απαραίτητη δόση μπεκετικής αμφισημίας στην εποχή του ύστερου καπιταλισμού, ως το απόσταγμα (résidu), όπως έλεγε ο Λεφέβρ, της νεώτερης ιστορίας αγώνων, κινητοποιήσεων, επαναστάσεων… Ο ίδιος αγώνας συνεχίζεται και στις άγριες συνθήκες της απάνθρωπης μεταπαγκοσμιοποίησης. Η αισθητική ως αστερισμός (constellation) πληθώρας κοινωνικών – ιδεολογικών – πολιτισμικών διαδικασιών, ιστορικών και νεώτερων, αλλά πάντοτε κριτικών. Ως μια μακρόχρονη – μακραίωνη ίσως – ιστορική διαδικασία συμπύκνωσης, σύνθεσης ή τουλάχιστον συνθετοποίησης – αντιφατικών ακόμη και αντινομικών καταστάσεων, τάσεων, δομών του ιστορικοκοινωνικού γίγνεσθαι στην ολότητά του. Άρα η αισθητική του όλου, ως ολική – ολιστική ανθρωπιστική διαλεκτική προς το διαρκώς άλλο, με επίκεντρο την καθορισμένη (determinée) την καταλυτική πράξη των μοντέρνων – μοντερνιστικών πρωτοποριών, κοινωνικών και αισθητικών.

Έτσι συνειδητοποιείται η αισθητική ως ανάγκη της κίνησης, ως κατάσταση πέρα (au delà) του κινήματος, πέραν από σύστημα, τις κατεστημένες καταστάσεις, μορφές, λογικές, ιδεολογίες κάθε είδους και απόχρωσης.

Η αισθητική είναι δομικά αντι-ιδεολογική, ως σύγχρονη ριζοσπαστική ιδεολογική δύναμη αλλαγής.

Η αισθητική «ως υπόσχεση ελευθερίας» (O. Revault d’ Allonnes).

Διαφορετικά δεν έχει νόημα. Ξεπέφτει σε έναν απλό, φτωχό, αδύναμο, επιφανειακό αισθητισμό.

Άρα η αισθητική ως και αισθητισμός της απελευθέρωσης (βλ. H. Marcuse)  κατά τη μαρκουζεϊκή σύλληψη-θέση ως απόρροια και της αρνητικής αντορνικής.

Η απελευθέρωση δηλαδή ως θετικότητα. Η ελευθερία ως στόχος ζωής, τέχνης, πράξης. Η ελευθερία πάντοτε ως κοινωνική, μόνιμη, διαρκής, ιστορική κατάσταση. Η ελευθερία μιας κοινωνικά απελευθερωμένης ανθρωπότητας.

Το ιστορικό αυτό Σεμινάριο έπαιξε καθοριστικό ρόλο για την όλη σύλληψη και διαμόρφωση της διατριβής μας για την αισθητική της μοντέρνας και αφηρημένης γλυπτικής, το μεγαλύτερο μέρος της οποίας αναφέρεται στον Σκλάβο και το έργο του, αλλά και για όλη τη μετέπειτα θεωρητική – αισθητική έρευνά μας μέσα στο πλαίσιο της Σύγχρονης κριτικής θεωρίας υπό συγκρότηση.