Από την αυτοκαταστροφή του συστήματος στην επανάσταση

Εφημερίδα των Συντακτών (efsyn.gr)

Βασίλης Φιοραβάντες

Από την αυτοκαταστροφή[1] του συστήματος στην επανάσταση

 

20.02.2017, 23:11

Trump: Η σπίθα που έβαλε φωτιά στον κάμπο (Παράφραση διάσημου τσιτάτου του Μάο).

«Η φιλοσοφία εμφανίζεται για πρώτη φορά όταν μια φυλή έχει σε ένα μεγάλο βαθμό εγκαταλείψει τη συγκεκριμένη ζωή της, όταν ο διαχωρισμός και η αλλαγή των τάξεων έχουν αρχίσει, όταν ένα βάραθρο γεννήθηκε ανάμεσα  στις εσωτερικές ανώτερες σκέψεις και την εξωτερική πραγματικότητα, και όταν οι παλιές μορφές της θρησκείας δεν είναι πλέον ικανοποιητικές….».

«Με αυτό τον τρόπο το Πνεύμα καταφεύγει στον καθαρό χώρο της σκέψης για να γεννήσει για το ίδιο ένα βασίλειο της σκέψης σε αντίθεση με τον κόσμο της επικαιρότητας, και η φιλοσοφία είναι η συμφιλίωση που ακολουθεί την καταστροφή αυτή του πραγματικού κόσμου που είχε αρχίσει».

Hegel
Αναφέρεται από τον H. Lefebvre στο Conscience mystifiée, Syllepse, σ. 50. (Μετ. Β.Φ.)

Το σύγχρονο ιδεολογικοπολιτικό κενό[2], η εναγώνια αναζήτηση του νοήματος[3] και η σταθερή μετατόπιση του κινητού της σκέψης και της πράξης όλο και πιο δεξιά[4], μέσα σε συνθήκες υποχώρησης ή και διάλυσης των κινημάτων, ειδικότερα των νεώτερων είναι πρωτόγνωρο[5]. Μέχρι που φθάσαμε στην έκρηξη όλων των αντινομιών[6] του συστήματος με την κατάρρευση της Lehman Brothers. Εφεξής οι αντιπαραθέσεις επανέρχονται στο προσκήνιο, η κατάσταση γίνεται εκρηκτική, άρα και κριτική. Επιζητά τη σύλληψη και συγκρότηση με συνειδητό τρόπο ενός εναλλακτικού σχεδίου, και μάλιστα σε παγκόσμιο επίπεδο. Διαφορετικά η φασιστική εκτροπή αναδύεται και πάλιν ως μία λύση στα μάτια των νεοεξαθλιουμένων. Οι κοινωνικές αντιθέσεις και αντιπαραθέσεις βγαίνουν και πάλι στο προσκήνιο και επανα-ιδεολογικοκοινωποιούνται. 

Η εκλογή όμως του Τραμπ, απώτατο σημείο αυτής της διαδικασίας, απασφάλισε το σύστημα, ήταν η σπίθα για να πάρει φωτιά ο κάμπος. Και από ότι φαίνεται πήρε. Στην Αμερική μιλούν πάλι για επανάσταση μετά τις φοβερές κινητοποιήσεις ενάντια στον Τραμπ, για πρώτη φορά μετά τη δεκαετία του ’60. Το ριζοσπαστικό κίνημα της δεκαετίας του ‘60 αναβιώνει ορμητικότερα, ευρύτερα και όλο και πιο αποφασιστικά, με επίκεντρο πάντα το ιστορικό Μπέρκλεϋ. Η αμφισβήτηση και η αντίσταση αποκτούν μονιμότερο χαρακτήρα, οργανώνονται. Ο κρυφοφασίστας Τράμπ μπορεί να ηττηθεί μόνο στο πεζοδρόμιο, να ανατραπεί και έτσι να ανοίξει ο δρόμος για μια ριζοσπαστική αλλαγή.

Η ώρα της κρίσης, της χειραφετημένης νέας υποκειμενικότητας, της στράτευσης[7] του υποκειμένου της πραγματοποίησης του νεοανθρωπιστικού[8] σχεδίου πλησιάζει. Ένας νέος σοσιαλιστικός με σύγχρονους όρους στην καρδιά του καπιταλισμού, στην πιο αναπτυγμένη καπιταλιστική χώρα, και για αυτό στη χώρα με τις πιο ακραίες αντιφάσεις, πλησιάζει.

Και μέσα σε αυτές τις συνθήκες, η τέχνη, κατά τον Μαρκούζε, αποκτά ένα εκ των πραγμάτων επαναστατικό περιεχόμενο, μία διάσταση αντίστασης, άρνησης, κριτικής, μία επαναστατική αισθητική διάσταση[9], ενώ η φιλοσοφία, καλείται και πάλι να παίζει έναν απελευθερωτικό ρόλο, όχι μόνο κατά τον Χέγκελ, αλλά και τον Μαρξ: «Οι φιλόσοφοι δεν έκαναν μέχρι τώρα τίποτα άλλο από το να ερμηνεύουν τον κόσμο. Ο σκοπός είναι να τον αλλάξουμε (11η θέση για τον Φόυερμπαχ)».

Η συστημική κρίση επιτείνεται. Οι ασύμμετρες απειλές πολλαπλασιάζονται. Η κρίση έχει μετατραπεί και σε πολιτική. Διαπερνά το παγκοσμιοποιημένο εποικοδόμημα και το παραλύει.  Οι αντιθέσεις, αυξάνονται και βαθαίνουν. Καιρός είναι πλέον να μιλήσουμε κυρίως για αντινομίες, όπως βροντοφωνάζει επί δεκαετίες η Σχολή της Φρανκφούρτης. Οι αντινομίες όμως δύσκολα ξεπερνιούνται, δύσκολα δημιουργούν τις προϋποθέσεις συνθέσεων. Πρέπει το παγκόσμιο πλέον (ή παγκοσμιοποιημένο) υποκείμενο ν’ αποκτήσει συνείδηση της σημασίας, της οξύτητας της κατάστασης και να εργαστεί συνειδητά και μεθοδικά για να προετοιμάσει ένα εναλλακτικό, παγκοσμιοποιημένο σχέδιο απελευθέρωσης.

Το καθήκον μοιάζει τιτάνιο, ο αγώνας πρέπει να είναι διαρκής και παρατεταμένος, έτσι ώστε το ρήγμα που προκάλεσε στο σύστημα η εκλογή του μεσοπαρανοϊκού κρυφοφασίστα Τράμπ, ν ‘αποτελέσει την απαρχή της γενίκευσης της «καθορισμένης άρνησης» (Αντόρνο). Ολικής ανατροπή. Μία νέα περίοδος εντάσεων, κοινωνικών εκρήξεων, αντιπαραθέσεων, και μονολεκτικά, μία νέα «εποχή των άκρων», για να παραφράσουμε τον Χομπσμάουμ, άρχισε. Μία νέα εποχή των οδοφραγμάτων, για να θυμηθούμε και την απαισιοδοξία του Ένγκελς, ανοίγει την εποχή του τέλους της προϊστορίας…

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1.    Βλ. και το κείμενό μας, «Η επιθανάτια αγωνία του συστήματος», Η Αυγή, ηλ. εκδ. 14/10/2016.

2.    Βλ. H. Lefebvre, Mai ’68, Syllepse.

3.    Βλ. Α. Gorz, Quète du sens…, Galilée

4.    Ib. σημ. 2.

5.    Βλ. τη θεωρητικοποίηση του Πουλαντζά για το κίνημα στον Αγώνα, περιοδική, αντιστασιακή έκδοση επί Χούντας, και στη συνέχεια  τη θεωρητικοποίησή του για τα νεώτερα κοινωνικά κινήματα, στο έργο του, Les classes sociales dans le capitalisme d'aujourd'hui, Points.

6.    Βλ. Β. Φιοραβάντες, Εισαγωγή: «Από τη συστημική κρίση στην έκρηξη όλων των αντινομιών του συστήματος», Προς τη νέα ανθρωπολογία, Αρμός συλλ. (Επ. Επ. Β.Φ.), σσ. 25-42.

7.    Βλ. J.P. Sartre «L’ engagement», Situations, Gallimard.

8.    Βλ. τις συνεχείς επισημάνσεις μας προς την κατεύθυνση της ανάγκης επεξεργασίας του σύγχρονου νεοανθρωπιστικού σχεδίου στα τελευταία κείμενά μας: Προς τη νέα ανθρωπολογία, συλλ. Αρμός (Επ. Επ. Β. Φιοραβάντες), Προς τη μεταπαγκοσμιοποίηση, Νέα ανθρωπολογία και τέχνη (Επ. Επ. Β. Φιοραβάντες), Ζήτη και στο υπό έκδοση, Η εποχή της καθορισμένης άρνησης, Αρμός. 

9.    Βλ. H. Marcuse, La dimension esthétique, Minuit.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

·         Η. Lefebvre, La conscience mystifiée, Syllepse, 1936, Métaphilosophie, Syllepse, 1963-4, La fin de l’ histoire, Anthropos, 1970, La Survie du capiralisme, Anthropos, 1973.

·         A. Gorz, Quète du sens. Critique de la raison économique, Galilée.

·         Χ. Μαρκούζε, «Τέχνη και Επανάσταση», Αντεπανάσταση και εξέγερση, Παπαζήσης.