ΜΕΡΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

  Β. ΦΙΟΡΑΒΑΝΤΕΣ

       ΜΕΡΙΚΕς ΠΡΟΤΑΣΕΙς ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗς ΑΝΑΠΤΥΞΗς

Εισαγωγικές Παρατηρήσεις

«Η γενέτειρά μου γη είναι αυτή της διαφωνούσας φαντασίας»

Χάντκε

Στο κεφάλαιο αυτό δημοσιεύουμε μερικές προτάσεις για την αισθητική και πολιτισμική αναβάθμιση της χώρας μας μέσα από τη δημιουργία ή την οργάνωση υψηλού επιπέδου και διεθνούς εμβέλειας νέων φορέων ή θεσμών. Οι προτάσεις αυτές δίνουν το στίγμα των σύγχρονων πολύ σημαντικών πολιτισμικών αναγκών πολιτισμικής ανάπτυξης και αποτελούν ένα μικρό μόνο δείγμα από τις προτάσεις και τα προγράμματα που πρέπει να υλοποιηθούν για την αναγκαία και συνάμα επιβαλλόμενη από τις σύγχρονες συνθήκες γενικευμένης κρίσης πολιτισμική αναβάθμιση. Συγχρόνως συνιστούν την αποκρυστάλλωση μακροχρόνιων έρευνών μας στο χώρο της θεωρίας της τέχνης, του πολιτισμού, της πολιτιστικής πολιτικής. Προς τούτο συνέτειναν και οι έρευνες του Εργαστηρίου* μας και του Κέντρου Αισθητικών Μελετών** που έχουμε ιδρύσει και αποσκοπούν, σύμφωνα πάντοτε με το γκραμσιανό πολιτισμικό πρόταγμα, που ήταν επικεντρωμένο στην έννοια της ιδεολογικής και γενικότερα πολιτισμικής ηγεμονίας και αναβάθμισης της κοινωνικής ζωής, στην εκ των πραγμάτων επιβαλλόμενη πολιτισμική ανασυγκρότηση, εξύψωση, αναμόρφωση, ακόμη και γενικευμένη ποιοτική και οργανική αναμόρφωση των προτύπων, των συμπεριφορών και μονολεκτικά της κουλτούρας, πάντοτε κατά τον Γκράμσι. Και αυτό το πρόταγμα πρέπει να πραγματοποιηθεί μέσα στη γενικότερη κίνηση της κοινωνίας προς την απελευθέρωση και τον αυτοπροσδιορισμό της, σε πλήρη αντίθεση με την ταξική και κοινωνική, πολιτική και ιδεολογική περιρρέουσα νεοφιλελεύθερη ατμόσφαιρα, που δηλητηριάζει, καταστρέφει, αποδομεί συνειδητά την τέχνη, την παιδεία και την κουλτούρα. Μόνο στους αντίποδες αυτής της καταστροφικής κατάστασης, που έχει αποκτήσει παροξυσμικές ήδη μορφές και διαστάσεις, μπορεί η συνειδητοποιημένη κοινωνία και διά μέσου της τέχνης και της κουλτούρας των πρωτοποριών, αλλά και μέσω της κριτικής γνώσης της πολιτισμικής ιστορίας της, να βρει τη δύναμη και τη μέθοδο για την αναγκαία χειραφέτησή της.

Η οικονομική ορθοδοξία που κυριαρχεί διεθνώς, το μόνο που την ενδιαφέρει είναι η διατήρηση του status της και η αύξηση των κερδών των παγκόσμιων κεφαλαιοκρατών-μονοκρατόρων. Προς τούτο ισοπεδώνουν το κοινωνικό κράτος, διαλύουν την εκπαίδευση και την παιδεία, καταργούν την κουλτούρα. Όλο το οικοδόμημα είναι σαθρό και απειλείται με κατάρρευση. Όμως εμείς δεν θα πρέπει να αιφνιδιαστούμε και να μας καταβάλλει η απαισιοδοξία. Για τον λόγο αυτό δεν θα πρέπει να κινηθούμε μόνο στο οικονομικό επίπεδο. Το πρόβλημα είναι πρώτιστα πολιτισμικό. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να αναγνωριστούμε για να μεταθέσουμε το πρόβλημα στο επίπεδο αναζήτησης και διαμόρφωσης των προϋποθέσεων πολιτισμικής ηγεμονίας, όπως ήθελε ο μεγάλος Γκράμσι. Θέλουμε να δημιουργήσουμε μια εναλλακτική-δικαιότερη κοινωνία, που θα αποσκοπεί συνειδητά στην πολιτισμική αναβάθμιση και που στο κέντρο της θα έχει τον άνθρωπο.

Το θέμα βέβαια δεν εξαντλείται εδώ. Απλώς μερικές ενδεικτικές, αλλά πιστεύουμε σημαντικές προτάσεις εισηγούμαστε. Εξάλλου, μέχρι τώρα έχουμε δημοσιεύσει και αρκετές άλλες, έχουμε προσπαθήσει να αναδειχθεί το θέμα γενικότερα της πολιτιστικής πολιτικής σε κυρίαρχο, έτσι ώστε μέσα από ένα συγκροτημένο σύνολο τέτοιων προτάσεων, παρά τη γενικότερη απαισιοδοξία, το διάχυτο αρνητικό σήμερα κλίμα θα πρέπει να αντικατασταθεί, να ανατραπεί, να αντιστραφεί οπωσδήποτε από την «αισιοδοξία της πράξης», για να θυμηθούμε και πάλι τον Γκράμσι. Το βασικό θέμα είναι σήμερα η αντιστροφή του κυρίαρχου νεοφιλελεύθερου λόγου και μοντέλου και η μεταφορά, η ανύψωση του προβλήματος της κοινωνίας σε επίπεδο πολιτισμού. Διαφορετικά ο αγώνας έχει χαθεί προκαταβολικά, ανοίγοντας έτσι το δρόμο στην επερχόμενη νέα βαρβαρότητα. Από την άποψη αυτή, δεν πρέπει να ξεχνούμε ποτέ τον αγώνα της ρώσικης πρωτοπορίας, κοινωνικής και πολιτισμικής, και ειδικότερα του κινήματος ΛΕΦ, του οποίου το βασικό πρόταγμα ήταν η εισαγωγή, η εφεύρεση, η διάδοση και η εφαρμογή με κάθε τρόπο νέων, ακόμη και παραδειγμάτων μοντέρνων μορφολογικών, αισθητικών και καλλιτεχνικών πρακτικών σε στενή, σε διαλεκτική πάντοτε συσχέτιση με τη γενικότερη κίνηση της κοινωνίας προς την απελευθέρωση και τη χειραφέτησή της: προς τον αυτοκαθορισμό της.

Πρόταση δημιουργίας Ανωτάτης Σχολής Εφαρμοσμένων Καλών Τεχνών

Η Σχολή αυτή, σύμφωνα με τις σύγχρονες ανάγκες και αντιλήψεις, προτείνουμε να συγκροτείται από τα εξής Τμήματα (ή σύμφωνα με τον νέο νόμο, Προγράμματα Σπουδών), τα οποία πρέπει να έχουν στενή λειτουργική, ακόμη και οργανική ενότητα, και να μην είναι  αυτόνομα, όπως γίνεται μέχρι τώρα. 

Α. Ένα Τμήμα Δημοσίων Σχέσεων, Επικοινωνίας και Πολιτισμού. Είμαστε βέβαιοι  ότι πολλές σημαντικές ακόμη και μεγάλες Εταιρίες ενδιαφέρονται να προσθέσουν στην επικοινωνιακή πολιτική τους τον πολιτισμό. Επίσης ενδιαφέρονται να προσθέσουν, σύμφωνα με τον υφιστάμενο νόμο, δράσεις για τον πολιτισμό στον υποχρεωτικό (σε σχέση με το μέγεθός τους) πλέον τομέα, της Εταιρικής και Κοινωνικής Ευθύνης. Συγχρόνως η διασύνδεση των δημοσίων σχέσεων και της επικοινωνίας(η οποία ούτως ή άλλως έχει στενές σχέσεις με τον πολιτισμό)με τον πολιτισμό θα τους προσδώσει άλλες ευρύτερες και ποιοτικότερες διαστάσεις, απομακρύνοντας τες έτσι από το διάχυτο στενό τεχνοκρατικό πνεύμα. Ο πολιτισμός εξάλλου σήμερα στην πολυπλοκότητά του και την πολλαπλότητα των εκφάνσεών και των εκφράσεών του, λόγω της αποστέωσης που έχει δημιουργήσει η παγκοσμιοποίηση με τη σύμφυτη μονοδιάσταση αποτελούν τη μόνη διέξοδο για να ανευρεθούν νέα μοντέλα σκέψης και πράξης. Ειδικότερα για εμάς τους Έλληνες με την μοναδική πολιτισμική ιστορία μας ο προσανατολισμός αυτός προς τον μακραίωνο πολιτισμό μας αποτελεί ίσως μονόδρομο για τον πρόσθετο λόγο ότι έτσι θα γλιτώσουμε από το στενό αστικό ορθολογισμό, ο οποίος μάλιστα έχει ξεπέσει σε εργαλειακό, λόγω της άκριτης αποδοχής και συστηματοποίησης του κάθε νέου μαζικών και ποσοτικών παραγόντων από την τεχνική-τεχνολογική πρόοδο και εξέλιξη. Συγχρόνως θα καλλιεργήσουμε τις δυνατότητες μιας ευρύτερης-πανανθρώπινης ίσως επικοινωνίας με βάση τον πολιτισμό μας, την ιστορία μας, την σκέψη μας. Ο Όμηρος, οι τραγικοί, ο Σωκράτης, ο Επίκουρος ? είναι παντού επίκαιροι και παρέχουν ? υλικό για σκέψη, προβληματική, επικοινωνία.

Β. Ένα Τμήμα Μουσικής, Μουσικολογίας, Μουσικών οργάνων

Αυτό το Τμήμα που θα περιλαμβάνει τη μελέτη των μουσικών οργάνων, την λαϊκή μουσική παράδοση, την κλασσική και μοντέρνα μουσική, καθώς και άλλους τομείς των μουσικών δραστηριοτήτων, όπως η ενορχήστρωση, η ψηφιακή σύνθεση και παραγωγή σύγχρονων μουσικών έργων, η χρήση νέων τεχνολογιών στη μουσική παραγωγή. Είναι ακόμη αναγκαίο  να δοθεί έμφαση στη δημιουργία και μιας Ειδικής Κατεύθυνσης για τη μοναδική ιστορική Επτανησιακή παραδοσιακή μουσική, που από πολλές απόψεις αποτελεί τη βάση της νεώτερης ελληνικής μουσικής.

Γ. Ένα Τμήμα Συντήρησης και Διατήρησης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, το οποίο θα έχει οπωσδήποτε Εργαστήρια θεωρητικής και πρακτικής έρευνας και εφαρμογής  ή Αντένες σε μερικά μέρη με εξέχουσα σημασία από την άποψη της πολιτισμικής ιστορίας, αναδεικνύοντας συγχρόνως κάποια ιδιαίτερα παλαιά κτήρια, παραδόσεις, τεχνικές, κ.α.. Η πολιτισμική μας κληρονομιά είναι τόσο σημαντική, που δεν μπορεί να αφεθεί άλλο στην τύχη ή στις διαθέσεις των υαινών των διαβόητων «αγορών».

Δ. ένα τμήμα Εφαρμοσμένων Εικαστικών Τεχνών με κατευθύνσεις: Γραφιστική, Διακοσμητική, Ντιζάιν, Παραδοσιακές Τέχνες, εφαρμογές Νέων Τεχνολογιών στις εφαρμοσμένες και παραδοσιακές τέχνες.

Ως γνωστόν τα σύγχρονα εφαρμοσμένα αυτά καλλιτεχνικά αντικείμενα έχουν αφεθεί στις τύχες των εργολάβων της εκπαίδευσης, λόγω και του σνομπισμού του κατεστημένου των Σχολών καλών Τεχνών, ενώ υπάρχουν σοβαρές αντικειμενικές και πραγματικές ανάγκες για εξειδικευμένο προσωπικό υψηλού (ανωτάτου) επιστημονικού και καλλιτεχνικού επίπεδου. Και το κενό αυτό πρέπει να καλυφθεί άμεσα, παρακάμπτοντας το μανταρινάτο των Σχολών καλών τεχνών που ομφαλοσκοπεί αυτοπεριχακωμένο στον παθολογικό και ναρκισιστικό μικρόκοσμό του, σκεπτόμενο μόνο και μόνο τους πρίγκιπες- συλλέκτες, τους διαμεσολαβομένους κριτικούς και τις βυζματισμένες γκαλερί. Ζώντας δηλαδή και αναπαράγοντας το ξεπεσμένο νοσυρό και άκρως αντιπαραγωγικό ξεπερασμένο από την ιστορική εξέλιξη οι παραδοσιακές Σχ. Κ. Τ. αναπαράγουν το άχρηστο μοντέλο των Ακαδημιών του 19^ου αι.. Καιρός είναι πλέον να τεθεί ένα τέλος σε αυτό το κλειστό και άρα νεκρό και αντικοινωνικό σύστημα, μέσω της δημιουργίας μιας μεγάλης Σχολής ανωτάτου επιπέδου Εφαρμοσμένων Καλών Τεχνών, με διασύνδεση με τα άλλα αντικείμενα και πρόγραμμα σπουδών που εκθέτουμε εδώ, ανοιχτή στην κοινωνία και τις πρακτικές (με την έννοια του Μαρξ) ανάγκες της, αισθητικές, μορφικές-μορφολογικές, λειτουργικές. Ανοιχτή, τέλος, στις σύγχρονες προκλήσεις, ανάγκες και σε φάση με τις ριζικές αλλαγές που πραγματοποιούνται σε όλα τα επίπεδα: παραγωγής, ιδεολογίας, τέχνης, κουλτούρας, επικοινωνίας, πολιτισμού.

Μέσω των βέβαιων συνεργείων που μπορούν να αναπτυχθούν μεταξύ των τεσσάρων αυτών Τμημάτων, θα είναι δυνατή και η δημιουργία κοινού κορμού μαθημάτων, κοινών μεταπτυχιακών, κοινών εργαστηρίων, διεπιστημονικών προγραμμάτων θεωρίας και έρευνας, κοινών σεμιναρίων και ερευνών, πολλών κοινών θερινών σχολείων υψηλού μάλιστα επιπέδου, κατά την διάρκεια προγραμμάτων.  Έτσι θα διαμορφωθεί ένας ισχυρότατος πόλος Τέχνης και Πολιτισμού, αρκεί να υπάρξει προγραμματισμός, θέληση, μέθοδος και σύστημα, το δε προτεινόμενο μοντέλο Σχολής θα είναι μάλιστα και ανταποδοτικό.

Είναι δε προφανές ότι ο σχεδιασμός και η υλοποίηση ενός τέτοιου φιλόδοξου και με όραμα σχεδίου προυποθέτει και τον αντίστοιχο σχεδιασμό, καθώς και το αντίστοιχο υψηλού επιπέδου διοικητικό και επιστημονικό προσωπικό. Η προοπτική αυτή, εξάλλου πρέπει να ενταχθεί στη γενικότερη προοπτική αναβάθμισης των Ανωτάτων Ιδρυμάτων, δημιουργώντας έτσι μια άριστα συγκροτημένη και ανταγωνιστική Σχολή με ποιοτικά μάλιστα κριτήρια και όχι σύμφωνα με τη νεοφιλελεύθερη ιδεολογία, η οποία ουσιαστικά αποδομεί την παιδεία και την έρευνα, τείνοντας να τις εμπορευματοποιήσει, να τις υποτάξει, να μην μπορεί να τις περάσει ολοσχερώς στους σύγχρονους ολιγάρχες.

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

Μία Α. Σχολή Εφαρμοσμένων Καλών Τεχνών έχει ανάγκη από την δημιουργία πολλαπλών Εργαστηρίων μονοθεματικών και διεπιστημονικό, πρακτικής και θεωρίας. Έτσι θα εμπλουτιστεί  (αν και η λέξη δεν είναι και τόσο δόκιμη) η παιδεία με πολιτισμική και καλλιτεχνική κουλτούρα θα διευρύνει το πεδίο τους, θα ανοίξουν νέοι ορίζοντες στην καλλιτεχνική και γενικότερα στην πολιτιστική πράξη. Συγχρόνως θα πρέπει να υπάρξει μία απλή εξωτερίκευση: Προς τα Εργαστήρια άλλων Σχολών και ακόμη άλλων χωρών, μέσα από προγράμματα ανταλλαγής φοιτητών και και επικοινωνίας με  όλες αυτές τις δουλειές των έργων των φοιτητών στο κοινό. Σύμφωνα με το παραπάνω σκεπτικό, τα Εργαστήρια αυτά θα πρέπει να ξεπερνούν τα στενά όρια αναπαραγωγής της υπό καθίδειξη και στεγανωποιημένης γνώσης της πάλαι ποτέ maintalite και να αποκτήσουν ένα αυτόνομο καθεστώς, ανοιχτά στην κοινωνία, στον κόσμο, στις αναγκαίες εκφράσεις του σύγχρονου αλλοτριωμένου και κατεστραμμένου κόσμου. Έτσι τα Εργαστήρια αυτά μπορούν να μετατραπούν και σε χώρους κοινωνικής έκφρασης, κοινωνικοποίησης της τέχνης,  από αλλοτριωτικές και  χειραφετησιακές πρακτικές μέσω των δυνατοτήτων αυτογνωσίας και ψυχοπνευματικών και αισθητικών διαμεσολαβήσεων που μπορούν να δημιουργήσουν. Συγχρόνως θα είναι χώροι πειραματισμού, καινοτομίας, πρωτοπορίας, αναζήτησης της έκφρασης, πάντοτε με σύγχρονους όρους, σε στενή διασύνδεση εκ των πραγμάτων με σύγχρονο μέγιστο ανθρωπολογικό πρόβλημα από το εγώ οντολογικά αλλά και γενικότερα  κοινωνικής και πολιτισμικής συγκρότησης της κοινωνίας, ξεπερνώντας έτσι την λαίλαπα του νεοφιλελευθερισμού, τον ακραίο φιλελευθερισμό, τον νεοσυντηριτισμό της άνευ προηγουμένου γενικευμένης σύγχρονης κρίσης. Και το ξεπέρασμα αυτό, όπως μας έδειξαν οι ρώσικες πρωτοπορίες θα βγει μέσα από Εργαστήρια δραστήριων και συνειδητοποιημένων πρωτοπόρων καλλιτεχνών. Διαφορετικά θα αναπαράγεται το σύστημα σε όλες του τις εκφάνσεις εκφράσεις αέναα.

ΚΕΝΤΡΟ Ή ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΑΙΣΘΗΤΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ

Έχοντας διαπιστώσει τη μακρόχρονη έλλειψη ενός εξειδικευμένου φορέα που ν’ ασχολείται με την έρευνα και την μελέτη της τέχνης, της κουλτούρας και του πολιτισμού με συστηματικό τρόπο, τουλάχιστον αναφορικά με μερικές σημαντικότερες εκφάνσεις τους, και συνακόλουθα με θέματα πολιτιστικής πολιτικής, προτείνουμε την ίδρυση ενός κέντρου ή Ινστιτούτου Αισθητικών Μελετών, ως φορέα ακριβώς υλοποίησης των παραπάνω πολύ σημαντικών στόχων για την σύγχρονη κοινωνία και τον σύγχρονο άνθρωπο. Οι ελλείψεις δε στους τομείς θεωρίας της τέχνης και του πολιτισμού και της Αισθητικής μονολεκτικά είναι δυσανάλογα μεγάλες σε σχέση με την σπουδαιότητα και τη σοβαρότητα των αναγκών, δεδομένου ότι κυριαρχεί ένας απέραντος εμπειρισμός και νομιναλισμός, υποβιβάζοντας έτσι την καλλιτεχνική δημιουργία και πρακτική σε μία προσωπική «ταλαντούχα» υπόθεση, πλην όμως συνήθως επιφανειακή και απελπιστικά επιπόλαια, αν λάβει κανείς υπόψη την πολυπλοκότητα των σύγχρονων αισθητικών και κοινωνικών προβλημάτων ειδικότερα δε στην περίοδο της πολύπλοκης και αντιφατικής εώς και αντινομικής παγκοσμιοποίησης που διανύουμε.

 Μέσα στο πλαίσιο αυτό θέλουμε να δραστηριοποιήσουμε την κοινωνία των πολιτών προς την κατεύθυνση της οργανικής σύνδεσης της με αυτή την προσπάθεια και της συμμετοχής της στην προετοιμασία ποιοτικών, πολιτισμικών, πρακτικών εκδόσεων, της πραγματοποίησης μελετών, μερικών σοβαρών και αναγκαίων πολιτιστικών υποδομών και προγραμμάτων, την οργάνωση ερευνών σε θέματα τέχνης και αισθητικής, με επίκεντρο πάντοτε τον εκμεταλλευόμενο καταπιεζόμενο και γενικότερα αλλοτριωμένο και χειμαζόμενο σύγχρονο άνθρωπο.

ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗΣ

Ως συστηματικός ερευνητής στο δύσκολο όσο και ευχάριστα προκλητικό χώρο της θεωρίας της τέχνης, του πολιτισμού και της αισθητικής με μακροχρόνια επιπλέον εκπαιδευτική εμπειρία προτείνουμε την οργάνωση ενός Σεμιναρίου Αισθητικής, στο οποίο θ’ αναλύονται και θα διερευνούνται καταρχάς όλα τα τρέχοντα θέματα που αναδεικνύει σήμερα μ’ επιτακτικό τρόπο η διαδικασία της παγκοσμιοποίησης στην τέχνη, την κουλτούρα και γενικότερα τον πολιτισμό. Ήδη μιλούμε για παγκοσμιοποιημένη κουλτούρα, ενώ η διαπολιτισμικότητα είναι ένα πρωτεύον θέμα των παγκοσμιοποιημένων ανθρώπινων σχέσεων κ.ο.κ. Ο τίτλος, λοιπόν, του σεμιναρίου είναι: «Η τέχνη και η αισθητική στην εποχή της παγκοσμιοποίησης», με τη συμμετοχή 20- 25 ερευνητών, καλλιτεχνών κ.τ.λ., Ελλήνων και ξένων, με πρόβλεψη για έκδοση των πρακτικών, με τις εισηγήσεις, τους διαλόγους κ.α., έτσι ώστε ν’αποτελέσει ένα βασικό ερευνητικό υλικό στη χώρα μας που η έρευνα στην Αισθητική είτε από υποτυπώδης έως ανύπαρκτη.

Η ανάγκη για την οργάνωση αυτού του ερευνητικού- πρώτιστα- σεμιναρίου είναι περισσότερο από αναγκαία, δεδομένου ότι μόνο μέσω της άμεσης επικοινωνίας και της συνεύρεσης των ερευνητών δύσκολων επιστημονικών πεδίων, όπως είναι η αισθητική, μπορούν να σημειωθούν βήματα προς τα εμπρός. Ειδικά δε σήμερα με τη συνθετότητα των θεμάτων και την πολυπλοκότητα των εξελίξεων, καθώς και των κοινωνιών και των πολιτισμικών δρώμενων, μόνο μέσα από τέτοιες ερυνητικές διαδικασίες μπορούν να εξαχθούν και μερικά πρακτικά συμπεράσματα για την πολιτιστική πολιτική που έχει ανάγκη η χώρα μας.

Τα Σεμινάρια αισθητικής επιπλέον θα θέτει νέα προβλήματα με καινοτόμο τρόπο, θα αναζητεί λύσεις στα σύγχρονα αισθητικά θέματα με βάση την πολιτισμική ιστορία της ανθρωπότητας, της χώρας μας ειδικότερα, ιδιαίτερα πλούσιας, αν σκεφτούμε πρωταρχικά την αρχαία ‒ και από πολλές μάλιστα απόψεις μοναδική ‒ περίοδο, με βάση ακόμη τα διδάγματα και τις κατακτήσεις των ιστορικών πρωτοπόρων του ΧΧ^ου αι.   και των αντίστοιχων αισθητικών θεωρητικοποιήσεων, και πρώτιστα της μεγαλειώδους αισθητικής θεωρίας της Σχολής της Φρανκφούρτης. Μιλούμε για Σεμινάριο Αισθητικής επιπέδου αυτού που γινόταν επί εποχής O. Revault d’ Allonnes στη Σορβόνη, ενός ιστορικού και ίσως ανεπανάληπτου Σεμιναρίου, με επίσης την εμπειρία όσων συμμετείχαν κάθε Τετάρτη 8-10 το βράδυ Sale J.Cavallès (όνομα γάλλου εκτελεσθέντα από τους γερμανούς αντιστασιακού φιλόσοφου)

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΚΘΕΣΗΣ ΜΕ ΘΕΜΑ: Ο ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΓΛΥΠΤΙΚΗ

Αναλυτικότερα η πρόταση αυτή συνίσταται στην οργάνωση διεθνούς έκθεσης μοντέρνας γλυπτικής, η οποία θα περιλαμβάνει έργα των σημαντικότερων μοντέρνων γλυπτών, αρχίζοντας από τον Rodin. Παράλληλα θα καλυφθεί και η ιστορία της ελληνικής μοντέρνας γλυπτικής, αρχίζοντας από τον Χαλεπά. Θα δοθεί έμφαση στους μεγάλους Αμερικάνους μινιμαλιστές γλύπτες , οι οποίοι σύμφωνα με την πρόσφατη βιβλιογραφία, έχουν αναβαθμιστεί, δεδομένου ότι έχουν συσσωματώσει τις επιταγές για αυστηρή δημιουργία όλης της μοντέρνας τέχνης. Η  έκθεση θα τελειώνει με τους Τάκι  και Κουνέλλη. Ειδικότερα δε όσον αφορά τον Κουνέλλη δεν θα πρέπει να μας διαφεύγει ότι στην εποχή της παγκοσμιοποίησης είναι ένας global καλλιτέχνης με καθολική αναγνώριση. Από την άλλη, δεν  θα πρέπει να ξεχνιέται ότι η μοντέρνα γλυπτική, και ακόμη περισσότερο η μινιμαλιστική, ως (ο) τελευταίος σταθμός πριν την μεταμοντέρνα αλλαγή, καταγράφει όλη την πορεία της τέχνης από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, δημιουργώντας ιστορικές μορφές και ένα κατασταλαγμένο περιεχόμενο, σύμφωνα με τον Αντόρνο, που δεν έχει προηγούμενο.

Η συγκεκριμένη πρόταση που γίνεται από έναν συστηματικό μελετητή της παραμελημένης διεθνώς μάλιστα μοντέρνας γλυπτικής, αποσκοπεί στη διοργάνωση  μιας ιστορικής σημασίας έκθεσης διεθνούς εμβέλειας και άρτιας επιστημονικής στήριξης. Υπονοείται ότι θα εκδοθεί οπωσδήποτε εκτενής κατάλογος με κείμενα και με φωτογραφίες σε δύο τουλάχιστον γλώσσες, θα παραχθεί CD και θα οργανωθεί διεθνές συμπόσιο που θα αναφέρεται στη ιστορία της μοντέρνας γλυπτικής και στις τάσεις της νεότερης τέχνης.

Είμαστε βέβαιοι ότι η έκθεση αυτή θα αποτελέσει μέγιστο γεγονός για τα πολιτιστικά δρώμενα της χώρας μας, θα υπάρξουν δημοσιεύσεις και ενδιαφέρον επιστημονικού χαρακτήρα σε διεθνές επίπεδο.  Έτσι θα βρεθούμε στο διεθνές επιστημονικό επίκεντρο στο χώρο της τέχνης και του πολιτισμού, ένας χώρος που η ιστορία μας, μάς επιβάλλει και μερικές υποχρεώσεις, τις οποίες εμείς τείνουμε να ξεχνούμε, ή να παραμελούμε. Η χώρα του Φειδία, του Χαλεπά, του Τομπρου, του Σκλάβου, του Καπιράλου, του Κολεντιανού, του Κουνέλη και πολλών άλλων μεγάλων γλυπτών δεν είναι δυνατό να μην έχει δημιουργήσει μέχρι σήμερα ένα θεσμό μελέτης και προβολής της μοναδικής ίσως παγκόσμιας γλυπτικής της πολιτισμικής κληρονομιάς. Η κληρονομιά του Φειδία διατηρείται βαριά ανά τους αιώνες, παραμένει μια μέγιστη πολιτισμική αναφορά, επαναπροσδιορισμένη και ακτινοβολούσα εκ νέου μέσα από τη μοναδικότητα της μοντέρνας γλυπτικής, της γλυπτικής του Ροντέν, του Μπρανκούζι, του Τζιακομέττι και άλλων μεγάλων γλυπτών της διεθνούς πρωτοπορίας του ΧΧ^ου αι..  Έτσι, η προτεινόμενη εδώ έκθεση μπορεί να αποτελέσει μάλιστα την αφετηρία, την αφορμή για μια συστηματικότερη εργασία έρευνας στο χώρο της γλυπτικής και της μοντέρνας ειδικότερα. Σήμερα που καταρρέουν τα πάντα με την κατάρρευση της παγκοσμιοποίησης είναι μοναδική ευκαιρία η ανάδειξη μιας πολιτισμικής οντότητας αυτόνομης και πάντοτε ακτιβολούσας με το αντίστοιχο πνεύμα, δημιουργικότητα, καινοτομία, ζωντάνια, μια μόνιμη πηγή έμπνευσης και πνευματικής καλλιέργειας. Η κρίση δεν πρέπει να αποτελέσει δικαιολογία για να μην γίνει τίποτα, αλλά το αντίθετο: Μέσα στην κρίση και εξαιτίας της πρέπει αντίθετα να αναδείξουμε και να προβάλουμε παγκόσμια κάτι για το οποίο έχουμε μια ιστορική ιδιομορφία, με βάση την μεταδιδόμενη ανά τους αιώνες γλυπτική εργασία, την επεξεργασία του μαρμάρου, τη μορφοποίηση ή τη διαμόρφωση έργων με βάση το ξύλο, τον πυλό και τα άλλα υλικά που μας παρέχει αφειδώς η φάση στη χώρα μας και τις ιστορικές-καλλιτεχνικές ικανότητες που μεταδίδοντας ανά τους αιώνες, από σε γενιά σε γενιά, και που πρέπει ως παράδοση και ως δυνατότητα να παραμείνει ζωντανή με κάθε τρόπο, με κάθε θυσία. Αλλά ζούμε την εποχή των μουλάδων του νεοφιλελευθερισμού…

Η μοντέρνα γλυπτική, παρά τη σημασία της, τις μοναδικές αισθητικές της καταστάσεις, την κοινωνική ιδιομορφία και μοναδικότητά της, είναι γενικότερα παραμελημένη, αν όχι άγνωστη.

Η μοντέρνα γλυπτική αρχίζοντας από τον Μπρανκούζι και στη συνέχεια του, δηλαδή στη μετα-Μπρανκούζι εποχή, διαφοροποίησε ριζικά την κατασκευή με αυτόνομο τρόπο στο χώρο, εισήγαγε νέες και καινοτόμες μορφές στη συνέχεια των κατακτήσεων της μοντέρνας ζωγραφικής (Κυβισμός κ.α.), κατά κανόνα μάλιστα ξεπερνώντας τες. Αναβάθμισε τη χρήση των παραδοσιακών υλικών, εκμοντερνίζοντάς τα, ενώ συγχρόνως εισήγαγε νέες κατασκευαστικές πρακτικές και τεχνικές, τη χρήση νέων υλικών κ.α..

Μέσω αυτών των καινοτόμων διαδικασιών και πρακτικών διαφοροποίησε αισθητά το πρόβλημα του χώρου, τη δυναμοποίησε, επέκτεινε διεύρυνε το πεδίο της γλυπτικής προς ασύλληπτες μέχρι τότε καταστάσεις. Έτσι, μπορούμε να μιλήσουμε για αυτόνομο μοντέρνο σχέδιο, συνεχούς δημιουργίας νέων και μοντέρνων μορφών, που τουλάχιστον μέχρι το Μινιμαλισμό αποτελεί μία μοναδική ιστορική αισθητική και καλλιτεχνική ιδιαιτερότητα, πολύ πλούσια σε παραδείγματα, μορφοποιήσεις κ.α. Αλλά και στη συνέχεια του Μινιμαλισμού με τον Μπόυς, τον Κουνέλλη και την Art conceptuel η μοντέρνα γλυπτική δε σταμάτησε να προχωρά προς νέες συλλήψεις, κυρίως μέσα από την εφεύρεση και πολλαπλή κατασκευή των διάσημων πλέον περιβαλλόντων της. Έτσι, η μοντέρνα γλυπτική με τις οριακές καταστάσεις της: Τζιακομέττι, Σκλάβος με τις παραδειγματικές αισθητικές καινοτομίες της, τη μοναδικότητα, της διαλεκτικής που ανέδειξε μεταξύ παραδοσιακής τεχνικής (travail artisanal) και τις πρωτοπόρες καλλιτεχνικές εργασίες (είναι μορφή κοινωνικής εργασίας), επιζητεί πάντοτε τη συστηματική και αυτόνομη έρευνα-θεωρητικοποίηση της. Από την άποψη αυτή μπορεί να συμβάλλει καθοριστικά και η προτεινόμενη εδώ έκθεση, η οποία, τοποθετημένη στη συνέχεια της ιστορικής έκθεσης, «Τι είναι η μοντέρνα γλυπτική; » του Baubourg και επιτεινόμενη στη μελέτη της μοναδικής ελληνικής γλυπτικής, θα επεκτείνει και θα σημασιοδοτήσει την έρευνα, υπό υη μακρινή βέβαια θέαση του Φειδία, πλην όμως υπαρκτή, επανασυνδέοντάς την έτσι με το μοναδικό και αξεπέραστο ιστορικό γλυπτικό παράδειγμα.