Ο ΣΥΜΒΙΒΑΣΜΟΣ ΤΗΣ «ΛΙΜΠΕΡΑΣΙΟΝ»

Β. ΦΙΟΡΑΒΑΝΤΕΣ

Ο ΣΥΜΒΙΒΑΣΜΟΣ ΤΗΣ

«ΛΙΜΠΕΡΑΣΙΟΝ*»

 

 Στο τεύχος 8 των ΑΝΤΙΘΕΣΕΩΝ υπάρχει μια συνέντευξη του Σ. Ζυλύ, διευθυντή της Λιμπερασιόν στον Α. Βελισαρόπουλο (μαζί με ένα κείμενο του τελευταίου), με πολλές ανακρίβειες, πιθανόν εξαιτίας του ότι είναι αρκετά παλιά και η πραγματικότητα έχει στο μεταξύ αλλάξει. Καταρχήν, θα πρέπει να επανορθωθούν οι ανακρίβειες και επιπλέον θα πρέπει το περιοδικό, πολύ σημαντικό κατά τα άλλα, να προσέχει ώστε να αποφεύγονται στο μέλλον παρόμοια λάθη. Δεν θα ήταν χωρίς σημασία μια προσπάθεια αποσαφίνησης και τοποθέτησης του φαινομένου Λιμπερασιόν.

   «Δεύτερο στοιχείο που διαφοροποιεί την Λιμπερασιόν από κάθε άλλη εφημερίδα είναι το γεγονός ότι έχει μια απόλυτη ανεξαρτησία. Και αυτό διότι δεν προσφεύγει καθόλου στις διαφημίσεις…» (η υπογράμμιση είναι του Ζυλύ, σελ. 37). Παρακάτω στην ίδια σελίδα ο Ζυλύ πάλι τονίζει «… όπως  ξέρετε μια από τις ιδιαιτερότητες της εφημερίδας είναι ότι δεν έχει μισθολογική ιεραρχία. Όλοι οι εργαζόμενοι πληρώνονται ακριβώς το ίδιο…».

* Το κείμενο αυτό δημοσιεύτηκε στις Αντιθέσεις, Τ.10, Ιούλιος 1982, σσ. 86-7. Και Τ.11, σσ. 68-70.

  Τα παραπάνω συνέβαιναν και δεν συμβαίνουν: Δηλαδή οι διαφημίσεις υπάρχουν ολοσέλιδες που κοστίζουν 33.000 γαλ. Φράγκα, και για την προώθηση τους έχουν προσλάβει ειδικό της διαφήμισης με μισθό 14.000 γ.φ. Αλλά και ιεραρχία των μισθών υπάρχει (3 από τους 4 διευθυντές παίρνουν από 10.000 γ.φ., δηλαδή διπλάσιο από όσο οι άλλοι εργαζόμενοι). Όλα αυτά τα είχε αποφασίσει η εφημερίδα από τον Οκτώβρη του ’81, ο Ζυλύ μάλιστα έγραφε άρθρα σε συνέχειες για να δικαιολογήσει την είσοδο των διαφημίσεων: υποστήριζε ότι απειλείται η αυτονομία της εφημερίδας, λόγω έλλειψης χρημάτων (και καλούσε τους ατζέντηδες της διαφήμισης να κάνουν υποτίθεται δημιουργική δουλειά), ότι είναι ένας ωραίος τρόπος επικοινωνίας που δεν πρέπει να περάσει ανεκμετάλλευτος κτλ. Δυστυχώς η αρχή της Λιμπερασιόν, όπως την είχε ορίσει ο εκ των ιδρυτών της Ζ. Π. Σάρτρ, ότι «είναι ανεξάρτητη από το Κράτος, τις Τράπεζες και την διαφήμιση» έχει ξεχαστεί… Το 1981 δεν είναι 1972.

   Ταυτόχρονα με τη διαφήμιση και την ιεραρχία των μισθών, η οποία είναι προαιρετική υποτίθεται, υπάρχει και η ιεραρχία των καθηκόντων, ή μια ιεραρχία δομών με 4 μόνιμους και καθορισμένους διευθυντές. Δηλαδή 4 διευθυντές, 4 υποδιευθυντές και οι συντάκτες, οι οποίοι αναλαμβάνουν ορισμένα καθήκοντα και πολλοί απ’ αυτούς είναι νέοι στην εφημερίδα με ειδικές γνώσεις, π.χ. οικονομολόγοι. Καταργείται η ανακύκληση των καθηκόντων, όπως γινόταν πριν. Οι χειρώνακτες εργάτες δεν έχουν καμία σχέση με την σύνταξη, όπως σωστά γράφεται στο άρθρο. Από τις 3 του Μάη του ’82 οι μικρές αγγελίες πληρώνονται (κοστίζουν 70 γ.φ η μία εκτός από ελάχιστες που παραμένουν δωρεάν). «Κάνετε εσείς οι ίδιοι τις διαφημίσεις σας» γράφει επί λέξει η εφημερίδα. Όπως γίνεται εύκολα κατανοητό, η καπιταλιστική επιχείρηση της πληροφορίας είναι πλέον γεγονός.

   Διάφοροι υποτιθέμενοι σπεσιαλίστες της κοινωνίας (Ροζανβαγόν), της φιλοσοφίας (Γκλυκσμάν) πληρώνονται καλά και πολύ καλά, μάλιστα. Ο Γκλυκσμάν για 4 άρθρα το μήνα παίρνει 4.000 γ.φ., ίσως και περισσότερα.

   Πώς εξηγείται η λατρεία του χρήματος και το κυνήγημά του από τον άλλοτε μαοϊκό επαναστάτη(;) Γκλυκσμάν, ο οποίος απ’ ότι φαίνεται δεν το έχει και πολύ ανάγκη; Πώς εξηγείται αυτή η κοινωνική διαίρεση της εργασίας που πλέον θεσμοθετήθηκε, η επαγγελματικοποίηση, η δομική ιεραρχία;

   Μήπως οι αλλαγές αυτές υποδηλώνουν βαθύτερες αλλαγές στην ιδεολογία και στην πολιτική της εφημερίδας; Διαβάζοντας την Λιμπερασιόν της Τρίτης περιόδου, έχεις την εντύπωση ότι διαβάζει μια άλλη έκδοση του Μοντ, μια μορφή αριστερού Μοντ, μια εφημερίδα σοβαρή που δίνει συμβουλές στο Σοσιαλιστικό Κόμμα, που το όπλο της κριτικής ή της ειρωνείας το έχει μετατρέψει σε μια μοντέρνα φιλελεύθερη κριτική. Δεν μπορεί όμως να ξεχαστεί εντελώς το παρελθόν, διατηρούνται μερικά στοιχεία από πριν…

    Η μετεξέλιξη της Λιμπερασιόν δημιουργεί πολύ σκεπτικισμό για το αν μπορεί να υπάρξει και να διατηρηθεί για μακρύ χρονικό διάστημα σε μια σύγχρονη αστική, ή καλύτερα μεταβιομηχανική, κοινωνία μια ριζοσπαστική εφημερίδα ή οργάνωση ή μια «ομάδα αγωνιστών ασυμβίβαστων», σε μια φάση υποχώρησης του κινήματος, παρά τη νίκη της αριστεράς, (νίκη που ήταν αποτέλεσμα περισσότερο της αδυναμίας της δεξιάς παρά της δικιάς της δύναμης ή ικανότητας) χωρίς την προσαρμογή στο ρεύμα, τη μοντερνοποίηση.

   ΥΓ. Στις 4 Ιουνίου υπήρχε στη Λιμπερασιόν ολοσέλιδη διαφήμιση της CITROEN με τον τίτλο «Η Σιτροέν ξανά ξεκινάει», μετά από την απεργία των εργατών της εταιρείας αυτής διάρκειας 5 εβδομάδων ενάντια στο φασιστικό συνδικάτο της εταιρείας αυτής και στους ιδιοκτήτες της, τα αφεντικά κατά πως έλεγαν οι μαοϊκοί. Υπόκλιση στο φασιστικό χρήμα των καπιταλιστών και μάλιστα μετά από μία από τις πιο άγριες απεργίες των τελευταίων χρόνων. Πού είναι οι χοντροκομένες θεωρίες του Γκλυκσμάν και των άλλων Μαοϊκών περί σύγχρονου φασισμού; Ξεχάστηκαν και αυτές…

             «ΛΙΜΠΕΡΑΣΙΟΝ»: ΚΡΙΣΕΙΣ ΚΑΙ ΛΥΣΕΙΣ     

      Το γοργό και χάριν έχει, που λέει η λαϊκή παροιμία, αλλά και το άμεσο επίσης…

Έτσι, τις απαντήσεις στις απορίες και κριτικές του για τη λειτουργία της εφημερίδας Λιμπερασιόν θα τις έχει ο Βασίλης Φιοραβάντε από πρώτο χέρι: έναν από τους αυτοδιαχειριζόμενους δημοσιογράφους της Λιμπερασιόν, τον Jean-Michel Baer (που μάλιστα ανήκει στη επονείδιστη για τον Β.Φ. ομάδα των «οικονομικών συντακτών»). Ο J.M.B. βέβαια δεν εκπροσωπεί όλη τη Λιμπερασιόν που περιλαμβάνει τις πιο διαφορετικές απόψεις και ευαισθησίες.

   Ο επιστολογράφος του περιοδικού Αντιθέσεις διαμαρτύρεται γιατί στη Λιμπερασιόν «οι διαφημίσεις υπάρχουν ολοσέλιδες που κοστίζουν 33.000 φράγκα (330.000 δρχ.), και για την προώθηση τους έχουν προσλάβει ειδικό της διαφήμισης με 14.000 γ.φ. Από τις 3 του Μάη 1982 οι μικρές αγγελίες πληρώνονται (κοστίζουν 70 γ.φ. η μία εκτός από ελάχιστες που παραμένουν δωρεάν)». J.M.B.: Η εφημερίδα είχε παθητικό και η εισαγωγή της διαφήμισης έχει σαν στόχο τον ισοσκελισμό του ισολογισμού της. Τίποτα άλλωστε δεν αποδεικνύει ότι ο αναγνώστης σοκάρεται από τις διαφημίσεις. Απόδειξη: η συνεχής αύξηση των αναγνωστών της Λιμπερασιόν τους τελευταίους μήνες. Γενικά πάντως, η είσοδος της διαφήμισης έγινε αποδεκτή σαν ανάγκη για να μπορέσει η εφημερίδα να συνεχίσει την κυκλοφορία της.

   Δεύτερον: υπάρχουν πολύ λίγες διαφημίσεις στη Λιμπερασιόν. Σεβόμαστε τους περιορισμούς που θέσαμε στους εαυτούς μας με την πλειοψηφία των ψήφων: ολοσέλιδες διαφημίσεις, όχι πολιτικές διαφημίσεις, υψηλότερο κόστος. Η Λιμπερασιόν θέλει να παραμείνει κύριος του παιχνιδιού της διαφήμισης.

   Κρατάμε ακόμα τη στήλη agit-prop, όπου δημοσιεύουμε δωρεάν τις αγγελίες για εκδηλώσεις κοινωνικές ή πολιτιστικές ή πολιτικές χωρίς κερδοσκοπικούς σκοπούς. Οι μικρές αγγελίες παραμένουν δωρεάν για τους φυλακισμένους και τους άνεργους. Οι άλλες μικρές αγγελίες πληρώνονται στο κόστος που αντιπροσωπεύουν για την εφημερίδα (φωτοσύνθεση, τύπωμα, χαρτί κλπ.).

   Ο Β.Φ καταγγέλλει την ύπαρξη μισθολογικής ιεραρχίας στην αυτοδιαχειριζόμενη Λιμπερασιόν.

   J.M.B.: Το σημείο αυτό αμφισβητήθηκε πολύ και είναι πράγματι προβληματικό. Η πλειοψηφία όμως του κόσμου ψήφισε υπέρ, ενώ οι τεχνικοί της εφημερίδας (τυπογράφοι κ.α.) δήλωσαν αποχή.

   Η Λιμπερασιόν θέλει να γίνει μια ολική και σφαιρική εφημερίδα. Άρα, χρειαζόμαστε να προσλάβουμε επαγγελματίες, οι οποίοι, όπως και οι διευθυντές, πληρώνονται πολύ λιγότερο απ’ ότι στις άλλες εφημερίδες. Η ιεραρχία είναι περιορισμένη, της τάξεως του 1:2. Στον Μοντ, όσοι κάνουν την ίδια δουλειά με μένα πληρώνονται διπλάσια από μένα και περισσότερα από το διευθυντή της Λιμπερασιόν Σερ Ζυλύ.

   Ο Β.Φ λέει: «Διαβάζοντας την Λιμπερασιόν της τη τρίτης περιόδου έχεις την εντύπωση ότι διαβάζεις μια μορφή αριστερότερου Μοντ, μια εφημερίδα σοβαρή που δίνει συμβουλές στο Σοσιαλιστικό Κόμμα, που το όπλο της κριτικής το έχει μετατρέψει σε μια μοντέρνα φιλελεύθερη κριτική».

J.M.B.: Δεν πιστεύω ότι η Λιμπερασιόν είναι μια εφημερίδα φιλελεύθερη (με τη πολιτική έννοια του όρου). Παραμένει μία εφημερίδα συχνά ελευθεριακή και σχεδόν πάντα αντικομφορμιστική: αμφισβήτηση των εξουσιών, οποιεσδήποτε και αν είναι αυτές. Δεν είναι πια μια εφημερίδα «στρατευμένη»: δεν εκφέρει την ιδεολογία καμίας πολιτικής οργάνωσης. Είναι ίσως η μόνη πραγματικά ελεύθερη εφημερίδα του γαλλικού τύπου. Στον Μοντ αισθάνεσαι τους έντιμους δημοσιογράφους φυλακισμένους της ιστορίας τους και του βάρους του θεσμού της εφημερίδας. Είχα δουλέψει στον Μοντ Ντιπλοματίκ για λίγο.

   Β.Φ: « Η μετεξέλιξη της Λιμπερασιόν δημιουργεί πολύ σκεπτικισμό για το αν μπορεί να υπάρξει και να διατηρηθεί για μακρύ χρονικό διάστημα σε μια σύγχρονη αστική, ή καλύτερα μεταβιομηχανική, κοινωνία μια ριζοσπαστική εφημερίδα, ή οργάνωση, ή μια «ομάδα αγωνιστών», σε μια φάση υποχώρησης του κινήματος, χωρίς τη προσαρμογή στο ρεύμα, τη μοντερνοποίηση»! Τι έχεις να πεις γι’ αυτές τις παρατηρήσεις;

   J.M.B: Υπάρχει μια κρίση της «στράτευσης». Αυτή η κρίση δικαιολογεί μια κοινωνική λειτουργία που πολύ συχνά απωθήθηκε από τους δημοσιογράφους: το να πλησιάζουν όσο το δυνατό πιο κοντά στην πραγματικότητα. Πρέπει να το κάνουν κρατώντας την ανεξαρτησία τους απ’ όλες τις δυνάμεις πίεσης — ακόμα κι αυτές για τις οποίες τρέφουν συμπάθεια. Δεν πρέπει να ξανά αρχίσει ο τραβεστισμός της πραγματικότητας, όπως π.χ της άνευ προηγουμένου γενοκτονίας που έγινε στη Καμπότζη. Από το προηγούμενο χωρίο του Β.Φ. που σου μετέφρασα, μοιάζει ο (δηλωμένα αριστερός και προοδευτικός) Β.Φ. να αντιτίθεται στη «μοντερνοποίηση»…

   Ο Β.Φ σας καταλογίζει ότι δημοσιεύσατε μια διαφήμιση της Citroen τη στιγμή απεργιακής αναμέτρησης με τους εργάτες της.

J.M.B: Ίσως ήταν λάθος να τη δημοσιεύσουμε. Δε θα την είχαμε όμως δημοσιεύσει αν οι εργάτες δεν είχαν νικήσει. Έγιναν επίσης κι άλλα λάθη, γιατί οι εμπειρίες μας στη διαφήμιση είναι ακόμα περιορισμένες. Τα λάθη όμως συζητιούνται από όλους και γίνονται αντικείμενο κριτικής ανοιχτά και ελεύθερα.

   Τελειώνοντας, θα ήθελα να προσθέσω ότι η διεξοδική ενασχόληση με τη Λιμπερασιόν – ακόμα και με τις αντιφάσεις της – δεν είναι ίσως άσκοπη, αφού πρόκειται για τη μόνη γνωστή αυτοδιαχειριζόμενη καθημερινή εφημερίδα του κόσμου. Ούτε η αυτοδιαχείριση όμως είναι η πανάκεια: η αυτοδιαχείριση της μετριότητας ή της φρίκης είναι απόλυτα νοητή (όπως είναι λογικά νοητή μια αυτοδιαχειριζόμενη εφημερίδα με πρωτεργάτες διάφορους Καρατζαφέρηδες – Τσαρουχάδες – Χαρδαβέλληδες).

  Η «φιλελεύθερη – ελευθεριακή» (όπως τη χαρακτηρίζει μισοσατυρικά ο ίδιος ο Σερζ Ζυλύ) Λιμπερασιόν υπήρξε για κοντά 10 χρόνια ένα «πλοίο των τρελών», όπου καμιά εκατοστή εμπνευσμένα παιδιά, χωρίς πατέρα ή αφέντη (κόμμα ή εργοδότη), πειραματίστηκαν παθιασμένα, φτάνοντας μέχρι τις ακραίες καταλήξεις τους, όλες σχεδόν τις φιλοσοφίες και μορφές δημοσιογραφίας (στρατευμένη – ελεύθερη, ‘’αντικειμενική’’ – υποκειμενική, πολιτική – ‘’αντιπολιτική’’, λαϊκή – ελιτιστική, ιδεολογική – αντί-ιδεολογική, αντί-εμπορική – εμπορική, κ.ά.). Η λέξη «μοντερνοποίηση» και αλλαγή δεν τους τρόμαζε. Οι κρίσεις τους, οι διαφωνίες τους, τα αδιέξοδα τους είναι (δυστυχώς μόνο δυνάμει στη χώρα μας) και δικά μας. Είναι τα ουσιαστικά πολιτικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η γενιά μας.

ΥΣ: Η συνέχεια είναι γνωστή. Η Λιμπερασιόν σιγά-σιγά έγινε μία καπιταλιστική επιχείρηση πληροφορίας, τύπου κ.α., κάπως πάντοτε διαφορετική, πλην όμως απόλυτα ενταγμένη στο σύστημα. Buy-Buy Révolution, είναι πλέον το σύνθημα της συμβιβασμένης, προσκυνημένης νέας Λιμπερασιόν, μιας νεοσυντηρητικής εκδοχής διευρυμένης — σύγχρονης αναπαραγωγής του συστήματος. Ο αγώνας συνεχίζεται σε συνθήκες άγριας κρίσης της παγκοσμιοποίησης, γενικευμένης συστημικής κρίσης και κυριαρχίας των νεοβάρβαρων μουλάδων του νεοφιλελευθερισμού και του ταξη-φιλελευθερισμού σήμερα.