H ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΚΑΘΟΡΙΣΜΕΝΗ ΑΡΝΗΣΗ (NÉGATION DETERMINÉE): Κ. ΞΕΝΑΚΗΣ-Α. ΤΣΙΠΡΑΣ

Β. ΦΙΟΡΑΒΑΝΤΕΣ

                                                                      

H ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΚΑΘΟΡΙΣΜΕΝΗ ΑΡΝΗΣΗ (NÉGATION DETERMINÉE): Κ. ΞΕΝΑΚΗΣ-Α. ΤΣΙΠΡΑΣ

Ι. Κατά τον Αντόρνο, μέσα στον νεοκαπιταλισμό, δηλαδή στις κοινωνίες της «ολοκληρωμένης αλλοτρίωσης», η μόνη στάση που απομένει είναι η καθορισμένη άρνηση. Η διαρκής, η μόνιμη, η χωρίς συγκαταθέσεις και συμβιβασμούς άρνηση. Όχι πλέον  άρνηση, θέση, σύνθεση, κατά το κλασικό χεγκελιανό σχήμα, αλλά, όπως έχουμε ήδη αναλύσει, άρνηση, άρνηση, άρνηση. Έτσι ο Αντόρνο (σχηματοποιούμαι σε υπέρμετρο βαθμό) εισηγήθηκε την περίφημη διαλεκτική της άρνησης, με βάση, επίκεντρο την καθορισμένη άρνηση, με στόχο όχι μόνο τη μη υποταγή στο σύστημα, ή την παραμικρή παραχώρηση σε αυτό, αλλά το ξεπέρασμά του.

ΙΙ. Κ. Ξενάκης-Α. Τσίπρας

Ο Τσίπρας μάλλον από διαίσθηση επέλεξε το έργο του Κ. Ξενάκη ως πιο αισιόδοξο (όπως είπε και ο ίδιος), σε σχέση με κάποιο άλλο καταθλιπτικό, όπως το είχε χαρακτηρίσει, έργο που είχαν επιλέξει οι προκάτοχοί του. Πέραν από τον καταθλιπτικό χαρακτήρα των προκατόχων του, και τις βέβαιες συνέπειες του χαρακτήρα τους αυτού για τη διαμόρφωση της καταστροφικής πολιτικής τους για τον ελληνικό λαό, υπάρχει η μη διακριτή άμεσα τραγικότητα που διαπερνά ή ακόμη και προσδιορίζει το συγκεκριμένο έργο μοντέρνας τέχνης του Κ. Ξενάκης, λόγω των μη έντονων χρωμάτων του. Η αντίθεση όμως είναι ακραία. Μεταξύ των δύο δομικά ασύνδετων μερών του, το έργο έχει δύο τέλεια άκρα. Η τραγικότητα της απόλυτης έλλειψης επικοινωνίας της σύγχρονης ζωής είναι καθοριστική, η ακατανοησία ενός σύγχρονου ξεπεσμένου κόσμου πλήρης.

Η αλλοτρίωση διαπερνά από άκρο σε άκρο το σύγχρονο κοινωνικό είναι, σε τέτοιο βαθμό που αυτό γίνεται πλέον  μη – είναι: Η παντελής έλλειψη «δομικής συνέχειας», παραφράζοντας το νεαρό Λούκατς, είναι αποκαλυπτική των επιπτώσεων του ολικού διαχωρισμού του είναι σε δύο  αντιτιθέμενους πόλους, σε παντελή μάλιστα στασιμότητα σχέσεων. Ακόμη καλύτερα το έργο αυτό προσδιορίζεται καθοριστικά από την απόλυτη απραξία: δεν γίνεται τίποτα, δεν υπάρχει απολύτως τίποτα. Για το λόγο αυτό το έργο είναι η καλύτερη συμπύκνωση της αυτοκαταστροφής του υποκειμένου, μέσα σε συνθήκες τεχνητής – εν πολλοίς – ευδαιμονίας, από το νεοκαπιταλισμό, όχι όμως και αμέτοχο της αυτο-ακύρωσής του ως τέτοιου. Έχει εκλείψει πλέον, για να παραφράσουμε τον Χορκχάιμερ το υποκείμενο, ως σκεπτόμενο και δρών.

Το σύστημα  έχει εγκλωβίσει το υποκείμενο σε συνθήκες αυτοακύρωσής του, δημιουργώντας και καλλιεργώντας ένα ψευδο-ηδονισμό, για να παραφράσουμε τον Μαρκούζε.

Η κριτική στο σύστημα είναι ολική, η ανάγκη να βγει το υποκείμενο, ο άνθρωπος από αυτό, απόλυτη. Μέσο: η αντορνική καθορισμένη άρνηση. Η άρνηση οποιασδήποτε συγκατάβασης σε αυτό (το σύστημα), οδηγεί στο ξεπέρασμά του, σε μια μόνιμα συνειδητή, στοχαστική και αναστοχαστική κριτική στάση: καμία θετικότητα.

Ο Τσίπρας, παρά την άγνοιά του της μοντέρνας τέχνης και της ριζοσπαστικής της προβληματικής, ακόμη αριστερός και ριζοσπάστης, όταν το επιλέγει, παραφράζοντας την  Le Monde, εμπνέεται μοντέρνα και ριζοσπαστικά από αυτό, βοηθιέται στην άρθρωση της δικής του, έστω και μερικής καθορισμένης άρνησης, η οποία ως τέτοια δεν παύει να είναι ιστορικής σημασίας, γίνεται συμμέτοχος των αντινομιών του μοντερνισμού: σύστημα-αντισύστημα, αναζήτηση του ξεπεράσματος του συστήματος, της άρνησής του: σύλληψη ενός εναλλακτικού μοντέλου. Η μοντέρνα-μοντερνιστική στάση του, έτσι, τον οδηγεί στο να βγει από το σύστημα, όπως ήθελε ο Ο. Revault d’ Allonnes, αναγνώστης εκ του σύνεγγυς, μελετητής και ερμηνευτής του Αντόρνο, και ο οποίος δεν δίσταζε να διακηρύττει συνέχεια στο Σεμινάριο της αισθητικής στη δεκαετία του 1980-90: πρέπει να βγούμε από το σύστημα, να πάμε πέραν από αυτό. Ήταν τότε ακόμη ζωντανή η ανάμνηση του κινήματος αμφισβήτησης, αλλά συγχρόνως η μετά το Μάη εποχή που ήμασταν, ήταν και η εποχή κατάρρευσης και ενσωμάτωσης της κριτικής ιδεολογίας  και του αντιαυταρχικού κινήματος. Μόνο που τότε δεν είχε ακόμη εκδηλωθεί με ωμότητα η υποβόσκουσα συστημική κρίση, για την οποία δούλευε συνειδητά και μεθοδικά ο ανερχόμενος απορρυθμισμένος καπιταλισμός, με στόχο την προετοιμασία της λεηλασίας της κοινωνίας, τη σύγχρονη προμελετημένη γενοκτονία, θυσία στη διατήρηση της ταξικής, βίαιης και εγκληματικής αναπαραγωγής του.

Ο τραγικός ριζοσπαστικός μοντερνισμός, και ειδικότερα αυτός του Ξενάκη, προειδοποιούσε για το επερχόμενο αποκαλυπτικό τέλος ενός σάπιου και παρηκμασμένου συστήματος, η κατάρρευση του οποίου είναι περισσότερο από βέβαιη, αναπόφευκτη. Μέσα σε αυτές τις συνθήκες, θα μείνει όρθιος  ο Τσίπρας για να φέρει σε πέρας αυτή τη νέα επική μάχη με τους «εταίρους» -τοκογλύφους- νεοαποικιοκράτες; Η ασύμμετρη απειλή είναι μέγιστη. Ο τραγικός μοντερνισμός στη συνένωσή του με τον ανθρωπισμό ίσως κατορθώσει μέσα από τα ερείπια του καταρρέοντος συστήματος να δώσει μια προοπτική, που όσο επώδυνη και αν είναι, δια της καθορισμένης άρνησης, θα καταλήξει σε ένα πιο ανθρώπινο μέλλον. Υπονοείται με τον Τσίπρα όρθιο, και Πρόεδρο πάντοτε του 15μελούς, και ακόμη καλύτερα του επερχόμενου πανευρωπαϊκού.

ΙΙΙ. Ο Τσίπρας σήμερα: Η ενσάρκωση της αδυναμίας ή της αδυνατότητας του σύγχρονου υποκειμένου, του αποδυναμωμένου, διαλυμένου κοινωνικά από την απορρύθμιση, την παγκοσμιοποίηση και τον ταξηφιλελευθερισμό.

IV. K. Ξενάκης: Η έκφραση της απουσίας του υποκειμένου. Το υποκείμενο σε αναδίπλωση (en retrait).

Σε κάθε περίπτωση η επισήμανση αυτή για την περιπέτεια του υποκειμένου αναδεικνύει τις αρνητικές επιπτώσεις στην πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ: Σταθερή ροπή προς το κέντρο… Εκτός και αν αφυπνιστεί η Ευρώπη και ξανασυνδεθεί  με τις προοδευτικές και ριζοσπαστικές παραδόσεις της. Από ότι φαίνεται ο τυφλοπόντικας της ιστορίας ξαναδουλεύει…