ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑΣ

Β. ΦΙΟΡΑΒΑΝΤΕΣ

ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Παρουσιάζουμε το βιβλίο με τίτλο Νέα Ανθρωπολογία και Μοντέρνα, Τέχνη», συλλογικό βιβλίο με δική μου επιμέλεια, και αποτέλεσμα συστηματικής εργασίας από το Εργαστήριο μας. Θέλουμε να το παρουσιάσουμε και να συζητήσουμε, γιατί αφορά ένα κρίσιμο θέμα, ανοίγοντας συγχρόνως το πεδίο. Έτσι το θέμα που ορίσαμε του στρογγυλού τραπεζιού είναι Μοντερνισμός, πρωτοπορία, ανθρωπισμός. Στην ουσία είναι το ίδιο θέμα με αυτό του βιβλίου με άλλες λέξεις, με άλλους όρους, αλλά διευρυμένο. Θα σας πω μόνο δυο-τρεις κουβέντες, πριν δώσω τον λόγο στους φίλους-συνομιλητές.

Σήμερα συμμετέχουν στο τραπέζι μας κατ’ αρχήν τρεις από τους συγγραφείς της έκδοσης: η Σοφία  Παππαδάτου, ο Κώστας Ευαγγελάτος και η Μαράη Γεωργούση, αλλά και μία νέα ερευνήτρια και καλλιτέχνης που έρχεται στην ομάδα μας, η Τζένη Αρσένη. Θα απευθύνει έναν χαιρετισμό ένας φίλος από τα παλιά, δεν γνωριζόμασταν, αλλά εγώ τον παρακολουθούσα πολύ καλά από το Παρίσι τότε (δεκαετία 1980-90), μέσω ενός φίλου του Θεόδωρου Πάντου, που μας εγκατέλειψε, ο κύριος Αγγελάκης, που ήταν τότε πρόεδρος του Εικαστικού Επιμελητηρίου. Δεν υπήρχε περίπτωση να βρεθούμε με τον Θόδωρο και να μην συζητήσουμε για τον κύριο Αγγελάκη, αν όχι κάθε φορά κάθε δεύτερη φορά, με θετική αντίληψη. Οι Έλληνες βέβαια έχουν την τάση να μιλάνε αρνητικά, να τα βλέπουν όλα μαύρα, απαισιόδοξα. Αυτό ήταν και είναι το γενικότερο κλίμα. Από ότι φαίνεται οι κριτικές, και ειδικότερα η αρνητική κριτική, είναι μέσα στην φύση των πραγμάτων. Εξάλλου αυτή η στάση συνιστά μία βαθύτερη τάση, μία επιτομή της πολιτισμικής κληρονομιάς μας προς την αρνητική κριτική. Εξάλλου εγώ έχω συστηματοποιήσει την αρνητική κριτική και την κριτική της άρνησης σε τέτοιο βαθμό, που ο γιος μου με κοροϊδεύει. Λέει: «μπαμπά τέρμα με τον αρνητισμό, όλο αρνητισμό έχεις» και εγώ σκέφτομαι και λέω με όλα αυτά τα πράγματα που ακούμε, που ζούμε, για ποια θετικότητα να μιλήσουμε; Σήμερα Η εφημερίδα των Συντακτών είχε ένα ενδιαφέρον άρθρο, του Γιακέλτση για το Μονοδιάστατο άνθρωπο. Ως γνωστόν, Ο μονοδιάστατος άνθρωπος¹ (1964) του Μαρκούζε συνιστά μία καμπή στην νεότερη σκέψη. Για πρώτη φορά μετά τον Μάρξ βγήκε ένα βιβλίο, στο οποίο αναλύεται συστηματικά η παθολογία του συστήματος, οι αντινομίες του νέου συστήματος που έχει διαμορφωθεί, αυτό του νεοκαπιταλισμού. Και ο Μαρκούζε, όπως είναι γνωστόν, ήταν ο βασικός παράγοντας, ο βασικός διαμορφωτής της Νέας Ανθρωπολογίας, της νέας και ριζοσπαστικής ανθρωπολογίας.

Η κριτική ανθρωπολογία συγκροτήθηκε από τον Μάρξ το 1844, όταν ο Μάρξ έγινε μαρξιστής. Από αριστεροχεγκελιανός έγινε μαρξιστής. Με την Εισαγωγή στην κριτική της φιλοσοφίας του δικαίου², το Εβραϊκό ζήτημα³, και με τη δημοσίευση των ιστορικών Χειρόγραφων, των Οικονομικο-φιλοσοφικών χειρόγραφων⁴, και βέβαια της Γερμανικής ιδεολογίας⁵. Με τα έργα αυτά ο Μάρξ ολοκληρώνεται, ολοκληρώνει το έργο του ως διανοούμενος, κριτικός διανοούμενος και εισάγει την έννοια της κριτικής ως μιας βασική διάσταση, επικεντρωμένη στη θεωρία της αλλοτρίωσης και της κριτικής της ιδεολογίας. Μετά έρχεται ο Μαρκούζε  με τον Μονοδιάστατο άνθρωπο και συστηματοποιεί αυτό το πρόταγμα. Γι’ αυτό μιλάμε για μια Νέα ανθρωπολογία. Μέσα σε αυτό το κλίμα συνεχίζουμε στο πνεύμα του Μαρκούζε. Αυτό όμως το νέο πρόταγμα, εν μέσω της παγκοσμιοποίησης, πρέπει αναδομηθεί, να επικαιροποιηθεί ώστε να μπούμε σε μία διαδικασία ανασυγκρότησης, μεθοδολογικής και κυρίως μεθοδικής ανασυγκρότησης.

Σταματάω εδώ, δεν θέλω να πω περισσότερα. Απλώς ήθελα να δώσω το στίγμα αυτής της έρευνας. Και θα δώσω τον λόγο στον κύριο Αγγελάκη, για να απευθύνει έναν χαιρετισμό. Μετά θα δώσω τον λόγο στους ομιλητές και στο τέλος θα προσπαθήσω να κλείσω τη συζήτηση. Η συζήτηση βέβαια δεν μας ενδιαφέρει να κλείσει, θέλουμε να ανοίξει, να μπούμε πάλι σε μία διαδικασία συζήτησης μετά το μεγάλο ταρακούνημα που ένιωσε η κοινωνία μας με την κρίση, που σιγά σιγά οι αυταπάτες της ανάπτυξης και της ευημερίας εκλείπουν. Λοιπόν σας ευχαριστώ προκαταβολικά που ήρθατε. Θα δώσω τον λόγο στον κύριο Αγγελάκη να μας απευθύνει έναν χαιρετισμό.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1.        Παπαζήσης

2.        Αναγνωστίδης

3.        Κοροντζής

4.        Δ. Βιβλιοθήκη

5.        Γκούντεμπεργκ