ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗΣ

Β. ΦΙΟΡΑΒΑΝΤΕΣ

ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗΣ

Μερικές μόνιμες αναφορές μας είναι ο  Γκολντμάν, ο οποίος ήταν κοινωνιολόγος, φιλόσοφος και συγγραφέας, ο Κόζικ, φιλόσοφος, ο Μαρκούζε, ο οποίος ήταν Μαρξιστής φιλόσοφος, κοινωνιολόγος και μεγάλος, διάσημος καθηγητής και κριτικός διανοούμενος.

Ο Μαρκούζε ήταν, ακόμη καλύτερα, ο μέγας καθηγητής του ΧΧ^ου αι., ο οποίος ένωσε τη θεωρία με την πράξη, καταργώντας την από καθ’ έδρας διδασκαλία. Αυτό ήταν μεγάλη επανάσταση στην σκέψη και την πράξη, που εισήγαγε ο Μαρκούζε. Στην ουσία ήταν ο θεμελιωτής της Νέας Αριστεράς και της ιδέας περί ουμανιστή Μαρξ στα νεότερα χρόνια.

Πιστεύω ότι υπάρχει ένα πεδίο επικοινωνίας. Βέβαια εγώ, όπως είπε ο Καρλ Μαρξ, επαναστατικοποιώ συνέχεια τις θέσεις μου, δε στέκομαι σταθερός και έτσι τις επαναθεωρητικοποιώ σήμερα μετακριτικά πλέον. Εξάλλου, «πάντα ρεί», κατά τον Ηράκλειτο. Το βιβλίο μας (:Προς τη Μεταπαγκοσμιοποίηση, Ζήτη) ανήκει ήδη στην ιστορία. Το άλλο βιβλίο, Νέα ανθρωπολογία και Μοντέρνα τέχνη (Ζήτη), το ίδιο. Δημοσιεύσαμε ήδη ένα νέο βιβλίο με τίτλο, Η εποχή της καθορισμένης άρνησης (Αρμός) και αμέσως μετά αρχίσαμε το παρόν έργο, μερικώς διαφορετικό έργο, αλλά πάντοτε κριτικά και μετακριτικά.

Η μεταπαγκοσμιοποίηση από το 2008 και εδώ έχει μεγάλες αναταράξεις και θα έχει διαρκώς νέες. Βίαια μεταναστευτικά κύματα. Η βία έχει γίνει δομικό στοιχείο του συστήματος. Είτε είναι η βία του μπάτσου, είτε είναι του καραβανά, είτε είναι του δρόμου, είτε είναι η βία του στρατιωτικοποιημένου μπάτσου στη Γαλλία. Υπάρχει η θεωρία ότι μία διμοιρία των ματ ισούται με ένα άρμα μάχης. Είναι η θεωρία του Τόσκα. Μετά την επανάσταση του 1848 στη Γαλλία έβαλαν έναν απόστρατο στρατηγό Υπουργό Εσωτερικών. Στην Κομμούνα, αφού εκτέλεσαν οι Κομμουνάροι τον πρώην στρατιωτικό-υπουργό, που επιβίωσε από το 1848, το κράτος διόρισε μετά με την πτώση της Κομμούνας πάλι έναν καραβανά υπουργό εσωτερικών, και ακολούθησε η αιματηρή εβδομάδα μετά τη λήξη της Κομμούνας.

Ο Φοτριέ, αυτός ο συγκλονιστικός καλλιτέχνης της ανήμορφης τέχνης, μπόρεσε να κάνει την ωμή βαρβαρότητα του συστήματος τέχνη. Τη μη φαινόμενη βαρβαρότητα, την εσωτερικευμένη πώς θα την κάνουμε τέχνη; Τη βαρβαρότητα του μνημονίου, του ταξηφιλελευθερισμού;

Υπουργοί του Σύριζα παραδίδουν στην τηλεόραση μαθήματα καλού ταξηφιλελευθερισμού. Και εδώ είναι το πρόβλημα. Πως, βασανίζοντας τα πράγματα για να βρεις το νόημα της ιστορίας και το νόημα του ανθρώπου την εποχή της έκρηξης του συστήματος, θα βρούμε και θα αναπτύξουμε μερικές ανθρώπινες αξίες; Μέσα στο σύγχρονο ολικά τοξικό περιβάλλον, ο ρόλος του καλλιτέχνη, του εξ ορισμού πρωτοπόρου καλλιτέχνη της αρχής του μονοπωλιακού καπιταλισμού και του μοντερνισμού, πρέπει τώρα να ανασηματοδοτήσει μια νέα ανθρώπινη αφετηρία. Από την άλλη, μέσα από τον εσωτερικευμένο διάλογο μου με τους φιλόσοφους και τους καλλιτέχνες, το ζητούμενο είναι πάντοτε η πιο δυνατή προχωρημένη αισθητοποίηση, η ανάδειξη της νέας πάντοτε διαλεκτικής του λόγου. Το πρόβλημα μας είναι πως θα αποκαλύψουμε τη δομή της κυριάρχησης και θα αναδείξουμε τις ανθρώπινες εκείνες αξίες για να οικοδομήσουμε νέες κοινότητες ενάντια στο χρήμα, προτάσσοντας ή ακόμη και διαφοροποιώντας κριτικά αξίες, γνώσεις και δημιουργώντας έτσι προϋποθέσεις επικοινωνίας. Σε αυτό δε το σχήμα εντάσσουμε και την τέχνη. Δε στηριχθήκαμε ποτέ στους Γνωστικούς, που αναφέρει ο Αγκάμπεν τώρα, αλλά στο βιβλίο του Χάμπερμας, Γνώση και ενδιαφέρον¹. Μου έλυσε τα χέρια αυτό το βιβλίο. Με βάση αυτή τη γνωσιολογική προσέγγιση, ακόμη και την ιστορική γνωστική-γνωσιακή αυτή ανάλυση του Χάμπερμας, έκανα μια σύνθεση με τον Γκράμσι, την οποία ενέκρινε ο Ρεβώ Ντ’ Αλλόν, λέγοντάς μου όμως: «Κυρίως Αντόρνο». Οπότε όλο το καλοκαίρι του 1985 εντρύφησα σε ότι βιβλίο υπήρχε του Αντόρνο, και τον Σεπτέμβρη ο Ρεβώ Ντ’ Αλλόν μου λέει: «Α! Τα έχεις τελειώσει όλα. Προχωράμε». Και εγώ επεσήμανα από τότε πως πρέπει να κάνουμε ένα βήμα μετά, πάντοτε κριτικά ή αρνητικά μέσα στο γενικότερο πνεύμα των Αντόρνο και Ρεβώ Ντ’ Αλλόν; Η μόνη μας ελπίδα είναι να συστηματοποιήσουμε, να γενικεύσουμε την άρνηση. Να την κάνουμε δομική. Απέναντι σε μια ερηματοποιημένη κατάσταση πως θα διαμορφώσουμε εκείνους τους μικρούς πυρήνες, είτε είναι Εργαστήρια, είτε είναι Τμήματα καλών τεχνών, είτε είναι άλλα Τμήματα που ξεφεύγουν ακόμη από το σύστημα. Αν και πιστεύω πως και μέσα στα Τμήματα μπαίνει το σύστημα με διάφορους τρόπους, αλλά αν ξέρεις που πατάς με βάση την κριτική θεωρία και τη διαρκή έρευνα, τότε μπορείς να διατηρήσεις τον άνθρωπο και τουλάχιστον να προσπαθήσεις να συνεχίσεις αυτό που ξεκίνησαν οι Ανθρωπιστές γύρω στο 1300 μ.Χ. Η ανεύρεση, η ανασυγκρότηση του ανθρώπου με αυτόν τον τρόπο, σήμερα είναι το μεγάλο ζητούμενο, η μεγάλη πρόκληση για τη σκέψη και την πράξη, σε μόνιμη, σε κεντρική, σε διαρκή βάση. Η μεθοδολογική-ανθρωπιστική επανάσταση που εισήγαγε ο Καρλ Μαρξ το 1842-4, με βάση και αναφορά τον νεαρό κυρίως Χέγκελ, και μέσω αυτής της αρχαιοελληνικής φιλοσοφίας και τέχνης, παραμένει πάντοτε η βάση, η τομή, η αφετηρία του μοντέρνου και ριζοσπαστικού ανθρωπισμού.

Δίνουμε έμφαση στην έρευνα, που είναι συλλογική πάντοτε υπόθεση. Χωρίς τη δουλειά του Εργαστηρίου, δε μπορούσαν να ολοκληρωθούν το Προς τη μεταπαγκοσμιοποίηση (Ζήτη), Η εποχή της καθορισμένης άρνησης (Αρμός) και η παρούσα εργασία. Η έρευνά μας από το 2010 και εδώ είναι εντελώς διαφορετική από την προηγούμενη. Χωρίς το Εργαστήριο δε θα υπήρχε τίποτα. Τα συγκεκριμένα βιβλία, είναι προϊόν συλλογικής εργασίας το επισημαίνω. Απλώς εγώ, λόγω εμπειρίας, γνώσεων και ενδιαφέροντος, προσπάθησα να αποτυπώσω όλον αυτόν τον προβληματισμό, να οργανώσω την έρευνα που κάναμε και που συνεχίζουμε να κάνουμε. Στόχος μας είναι να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις ενός ορθολογικού διαλόγου, πάντοτε κριτικού και πάντοτε αναζητώντας την αυθεντικότητα και τη διαλεκτική. Πρέπει να ξέρετε δε ότι το μοντέλο μας δεν είναι μόνο καλλιτεχνικό, ανθρωπιστικών επιστημών, αισθητικό κ.ά. αλλά έχει και δάνεια δυνατά και από τις θετικές επιστήμες, από τον Πουανκαρέ και εδώ.

Τα βιβλία μας, τέλος, θέλουμε να πιστεύουμε, ότι προτρέπουν να κάνουμε ένα βήμα μπροστά με βάση τη σύγχρονη κριτική και διεπιστημονική έρευνα.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1.       Εκδ. Gallimard, σ. TEL