ΚΑΡΤΕΣΙΟΣ – ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟΥ

Β. ΦΙΟΡΑΒΑΝΤΕΣ

ΚΑΡΤΕΣΙΟΣ – ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟΥ

Το πρόβλημα της υποκειμενικότητας είναι από τα σοβαρότερα, αν όχι το σοβαρότερο, της φιλοσοφίας, και ειδικότερα της κριτικής, αριστοχεγκελιανής και φρανκφουρτιανής εκδοχής.

Η καρτεσιανή αμφιβολία είναι μεθοδική, μεθοδολογική. Συνίσταται  στη διαφώτιση του σκεπτόμενου υποκειμένου αναφορικά με τις βάσεις της (τότε) επιστήμης, της επιστημονικής έρευνας, της ύπαρξης ή μη του θεού κτλ.

Αρχίζει από τη διαίσθηση, πρώτη κατάφαση της επιστημονικής αλήθειας και προσανατολίζεται στην κριτική επανεξέταση των επιστημονικών μεθόδων, της γνωσιοθεωρίας, ακόμα της ύπαρξης του θεού, η οποία περισσότερο εκλαμβάνεται ως a priori.

Μέσω της καρτεσιανής αμφιβολίας, που ουσιαστικά συνιστά μια σύγχρονη εκδοχή του σκεπτικισμού, συγκροτείται η σύγχρονη φιλοσοφία, ως φιλοσοφία των επιστημών αρχικά, αλλά κυρίως ως μια κριτική σκεπτόμενη και αυτοσκεπτόμενη σκέψη της υποκειμενικότητας σε διαδικασία χειραφέτησης, αυτοπροσδιορισμού. Επόμενος μεγάλος σταθμός ο Κάντ της κριτικής περιόδου καις τη συνέχεια ο Χέγκελ (διαλεκτική) και ο Μάρξ.

Η μελέτη της ατομικότητας στον Καντ από τον Αντόρνο, υπό το πρίσμα των αναλύσεων το Χέγκελ και του Μάρξ, απαντά ταυτόχρονα και στις θέσεις του υπαρξισμού που είναι κατά βάση ένα ατομικιστικό φιλοσοφικό σειστή.

Βλ. το κείμενο του ORA για την D.N. στο Ren……     deslle …… 1976.

Παρά την αποδοχή της μαρξικής κριτικής της ατομικότητας (βλ. ρ. 205) ο Adorno κρατά την ατομικότητα ζωντανή στη σκέψη του όχι ……….. μια καντερσιαντιανη …….., αλλά λαμβάνοντας υπόψη την σύγχρονη του εμπειρία του φασισμού, του σταλινισμού και του καπιταλιστικού ολοκληρωτισμού, οι οποίοι ισοπεδώνουν όχι ην συλλογικότητα, η συλλογικότητα είναι μια κατηγορία λίγο πολύ αφηρημένη στον 20^ο αι. μετά το 19290, και μ’αυτή την έννοια η συλλογικότητα δεν ισοπεδώνεται, αλλά ισοπεδώνουν την ατομικότητα, το άτομο. Μ’αυτή την έννοια χωρίς ατομική απελευθέρωση δεν υπάρχει συγκεκριμένη συλλογική, και αντίγραφα χωρίς το ξεπέρασμα των κοινωνικών διαδικασιών  παραγωγής και αναπαραγωγής της κυριάρχησης δεν υπάρχει απελευθέρωση στο ατομικό επίπεδο, αποδίδοντας όμως μια προτεραιότητα στην ατομική απελευθέρωση.

Στην πραγματικότητα η σκέψη του Αντόρνο όπως η Δ.Ν. είναι η σύνθεση και δύο μεγάλων ρευμάτων της σκέψης ατομοκρατικού και του συλλογικοκρατικού (βλ. τις αναλύσεις του      Γκολντμάν) το πρώτο πηγαίνει από τον Πρε….. στον Καντ και στη συνέχεια στον Φίλτε-Σέλινγκ-Στίντρ… υπαρξισμός.

Το β΄ αυτό του Πασκάλ πάλι στον Καντ στον Χέγκελ-Μάρξ.

Μπορεί να συστηματοποιηθεί η μετακριτική. Αν ναι που μπορεί να οδηγήσει, ποιες οι συνέπειες  και ποιά τα όριά της;

Γιατί πρέπει να βγούμε από την φιλοσοφία της πράξης, ακόμη και όταν αυτή δεν υπάρχει;

Η ελευθερία της ατομικότητας στον Αντόρνο και η ατομικότητα σον Γκράμσι.

Γκράμσι: Τα μέλη του κόμματος διανοούμενοι, οργανικοί – αυτόνομες οντότητες.

Καντ-Novalis-Nefel-Μαρξ-Croce

Ίδιο θεωρητικό και διανοητικό πλαίσιο μ’ αυτό του Αντόρνο (ο Αντόρνο: διανοούμενος που φιλοσοφεί.-Κριτική του πρίγκηπα).

Ο Γκράμσι είναι ο πρώτος συστηματικός θεωρητικός του Μάρξ, ως θεώρηση του κόσμου και η φιλοσοφία της πράξης, καθώς και του κόμματος πρίγκηπα.

Ίδιες οι ρομαντικές καταβολές και των δύο, ίδια η κριτική στάση τους απέναντι στην κουλτούρα: κριτική της κουλτούρας.

Γκράμσι: Οργανωτής φιλόσοφος και διανοούμενος.

Η παράταξη, με αναφορά και προέλευση τον Καρτέσιο, ο παρατακτικός χαρακτήρας γραψίματος συνδέεται με μια αντίστοιχη λογική.

Η παράταξη είναι ένας τρόπος προσέγγισης των θεμάτων ουσιαστικά χωρίς τέλος, χωρίς αξιολογήσεις, ιεραρχήσεις κ.α, και συνάμα ανοίγματος του πεδίου, η ακόμη και δημιουργίας περισσότερων πεδίων.

Το επιστητό έτσι τέμνεται και ανατέμνεται συνέχεια κριτικά και μετακριτικά, στην προσπάθεια της σκεπτόμενης και δρώσας υποκειμενικότητας ν’αναζητήσει την αλήθεια, την αλήθεια του είναι, προσπάθεια συσσίφεια, ατέρμονη μέσα σε διαρκώς μεταβαλλόμενες προς το χειρότερο αρνητικές συνθήκες. Έτσι ο καρτεσιανός σκεπτικισμός και η πασκαλική αμφιβολία αποκτούν σύγχρονες επαναστατικές-διαστάσεις, στην προσπάθεια αυτονόμησης, αυτοκαθορισμού και χειραφέτησης της σκεπτόμενης και δρώσας υποκειμενικότητας και η παράταξη είναι ένα λογικό, επιστημολογικό, μεθοδολογικό στήριγμα για αυτή την ηρωική προσπάθεια του σύγχρονου ανθρώπου, ν’απελευθερωθεί από τα νεοβάρβαρα καπιταλιστικά δεσμά.

Με τον Πασκάλ μπαίνουμε στην  περίοδο της επαγωγικής σκέψης (peujee par reculnce ).

 Πασκάλ και Καρτέσιος.

Πασκάλ: Αβέβαιη κατάσταση

          (Situalia intertaimp)

          αδυναμία απόφασης

                          (πιθανότητες)

          Γενικευμένος σκεπτικισμός

Υπάρχουν δύο δυνατότητες για να ανακαλύψουμε την αλήθεια.

Αναζήτηση της esserve, ουσίας, estentilisme. Η μεθοδολογική αυτή αρχή αντιτίθεται στο φορμαλισμό, και πρώτιστα στον φορμαλισμό από τον Καρτέσιο τον οποίο προσπαθεί ν’αυτονομηθεί.

Πασκαλικό στοίχημα.

Η εμπειρία και η φιλοσοφία του κενού.

Πασκάλ: Όχι αγνωστικιστής

Καρτέσιος: «Σκέπτομαι, άρα υπάρχω»: Η ιδρυτική φράση της υποκειμενικότητας (ή του υποκειμένου): Το γνωρίζων υποκείμενο, στον Κάντ, το κρίνων, στον Χέγκελ το στοχαζόμενο διαλεκτικά, στον Μάρξ το σκεπτόμενο και δρων διαλεκτικά .Φιλοσοφία  της πράξης.

Φιλοσοφικό υποκείμενο και κοινωνικό.

Η διάλυση των  κοινωνικών  υποκειμένων με την παγκοσμιοποίηση οδήγησε και στη διάλυση και του φιλοσοφικού. Ο μεταμοντερνισμός μας και ο αποδομητισμός είναι θεωρήσεις- ιδεολογήσεις-απολογητικές της ……… του υποκειμένου και στις δύο εκδοχές του. Η θεωρητικοποίηση –ιδανικοποίηση της διάλυσης και της αποσύνθεσης της υποκειμενικότητας.

Μεθοδική αμφιβολία

Σκεπτική αμφιβολία

(Donte sceptique)

Paratatie

Th. Ad. Trois etudes sur Hegel, Payot

Δεν εχω δημοσιεύσει άρθρα αυτόνομα, ή μόνον αυτόνομα.

Κατά κανόνα αποτελούν αποσπάσματα του μέρους ευρύτερων προβληματικών ή θεματικών, που στη συνέχεια συγκροτούν κεφάλαια ή μέρη από τα βιβλία μου.

Ή βιβλία Β.Φ. ………………..άρθρων-δοκιμίων-αποσπασμάτων γενικότερων προβληματικών εν τω γίγνεσθαι προς νέες θεματικές απώτερες, δυσκολότερες, συνθετότερες.

Από τα μέσα της δεκαετίας του 1960 ο δυτικός κόσμος ζει μια διαρκή κρίση, με διαφοροποιήσεις, αλλαγές, πλην όμως κρίση. Απάντηση σε αυτήν όταν πρωτοεμφανίστηκε ήταν το κίνημα του Μπέρκλεϋ (1966), ο Μάης του ’68 κ.ά.

Το αντιαυταρχικό γενικότερα κίνημα, όπως αυτό ονομάστηκε γενικότερα, στη συνέχεια εκφυλίστηκε, αποσυνθέθηκε. Η εμφάνιση στη συνέχεια της επελθούσας παγκοσμιοποίηση διαφοροποίησε ριζικά τα δεδομένα, κοινωνικά και ιδεολογικά, έτσι ώστε προοδευτικά χάθηκε ο ορίζοντας της επανάστασης από τον ορίζοντα που είχε εμφανιστεί πάλι από το 1966 και εδώ. Μόνο αμυντικά κινήματα εμφανίστηκαν κατά  καιρούς, εκτός από το κίνημα της  εναλλακτικής παγκοσμιοποίησης και αργότερα  των αγανακτισμένων  που και αυτά στη συνέχεια χάθηκαν. Γενικότερα άλλαξαν ριζικά οι ιδεολογικοί όροι όπερ του παγκοσμιοποιημένου κεφαλαίου σε διαρκή ανασυγκρότηση της οργανικής σύνθεσής του παγκόσμια πλέον. Στην εποχή της αβέβαιης μεταπαγκοσμιοποίησης που μπήκε η κοινωνία από το 2008 και εδώ δυστυχώς δεν έχει εμφανιστεί ένα σφαιρικό (global) παγκόσμιο κίνημα αμφισβήτησης, ακόμη, με αποτέλεσμα να παρατείνεται η κρίση με όλα τα διαλυτικά συμπτώματά της τις απαισιόδοξες σκέψεις που προκαλεί, τη γενικότερη απαισιοδοξία που καλλιεργεί και τα πολλαπλά αδιέξοδα που δημιουργεί.

Οι Πολύμορφοι αγώνες μας για την αυτογνωσία και την απελευθέρωση

Τα θέματα που ανοίξαμε και διερευνήσαμε με την κοινωνική θεωρία και αισθητική, κριτική θεωρίας της μοντέρνας τέχνη, θεωρία πολιτισμού, προς τη μεταπαγκοσμιοποίηση, την εποχή της καθορισμένης άρνησης κ.ά., μέσα σε ένα περιβάλλον κοινωνικό ιδεολογικό και πολιτικό δύσκολο, έως και εχθρικό, συντηρητικό, αντιδραστικό έως και νεοαντιδραστικό (βλ. τη θλιβερή περίπτωση του Κ. Πρέβελ, του Μαρ……, του Βακαλιού, του Λεβεντάκου κ.ά.).

Το ζητούμενο ήταν και παραμένει πως θα δημιουργηθούν και θα διατηρηθούν μορφές, ψήγματα αυτόνομης κριτικής σκέψης και συνείδησης, υπόθεση όχι και τόσο εύκολα πραγματοποιούμενη, από αυτά που δείχνει η πράξη και η εμπειρία.

Τα κείμενά μου κατά κανόνα είναι άμεσα, προσπαθούν ν’απαντήσουν σε κάποια προβλήματα μέσα από τις απαιτούμενες θεματοποιήσεις. Έχουν συγκεκριμένους στόχους και σκοπούς. Μέσα από τη θεωρητικοποίηση των απαραίτητων στοιχείων με έναν εμμενή πάντοτε τρόπο να διαφωτίσουν ένα θέμα, να προχωρήσουν τη συζήτηση με ορθολογικό πάντοτε τρόπο, να εμβαθύνουν ως προ τις ιστορικές και θεωρητικές προκείμενες, να δημιουργήσουν νέες θεωρητικοποιήσεις και συγχρόνως θέσεις, έτσι ώστε ο αναγνώστης να διαμορφώσει μια άποψη, μια εικόνας της κατάστασης του θέματος σήμερα, να κατανοήσει σε βάθος το νόημα της κυριάρχησης, να σκεφτεί αντι-αλλοτριωτικά και να δράσει από-αλλοτριωτικά, δηλαδή απελευθερωτικά, χειραφετησιακά.

Τα κείμενα είναι κατά το δυνατό συγκεκριμένα, ώστε να έχουν επαφή με το αλλοτριωμένο πραγματικό, συγχρόνως προσπαθώντας να διαμορφώσουν τους όρους του ξεπεράσματός του μέσα κυρίως από  την ………………. συνείδηση………………θέλουν να δημιουργήσουν στον αναγνώστη μέσα από την απόκτηση της αναγκαίας και επιβαλλόμενης γνώσης, διαφωτιστικής ακριβέστερα γνώσης και έτσι της απελευθερωτικής αυτοδυνειδησίας.

Ρα κείμενά μου είναι κατά κανόνα προϊόν δημόσιου διαλόγου, κριτικές απαντήσεις σε φίλους θεωρητικούς, κριτικές λαθεμένων θέσεων και μέσα από αυτή τη διαδικασία η κειμενική μου διαδικασία οδηγείται κατά το δυνατό αυτόνομα, εγγενώς σε νέες συνθέσεις-θέσεις-αστερισμούς (constellation) θέσεων. Έτσι είναι ζωντανά, κείμενα-προϊόν του παρόντος χρόνου, σύγχρονα, μοντέρνα, με επίκεντρο βέβαια πάντοτε την προβληματική περί μοντέρνου και τη μοντερνιστική σύλληψη γενικότερα. Πρόκειται για θεωρητικές επεξεργασίες καταγραφής θεωρητικών στιγμών στο παρόν. Για μια ενεργή και ζώσα θεωρητική-ιδεολογική - κειμενική χρονικότητα -……..-δράσης, προς την αναζήτηση της αλήθειας και την υποβοήθεια της κατανόησης και συνειδητοποίησης των κυριαρχικών δομών, των δομών και των διαδικασιών της αλλοτρίωσης και της κυριάρχησης.

Η ιδεολογική κριτική όπως συνέλαβε την έννοια και τη θεωρητικοποίηση και η μαρξική κριτική γενικά, των ιδεολογιών ειδικότερα. Βλ. PUF.

Η διαρκής επικαιρότητα της ιδ. κρ. μετά και την κριτική θεωρία, ή η σύγχρονη κριτική ή μετακριτική θεωρία η φιλοσοφία σήμερα ως βασική ιδεολογική κριτική.