ΠΡΟΣ ΤΗ ΝΕΑ ΜΕΓΑΛΗ ΑΡΝΗΣΗ

Β. ΦΙΟΡΑΒΑΝΤΕΣ

ΠΡΟΣ ΤΗ ΝΕΑ ΜΕΓΑΛΗ ΑΡΝΗΣΗ

Παγκοσμιοποίηση-κρίση της Παγκοσμιοποίησης: Απότομη επιστροφή της μνήμης,  της ιστορικής μνήμης του κινήματος, της πείρας του ιστορικού κινήματος της κοινωνικής απελευθέρωσης. Το απόσταγμα¹ (résidu) της ιστορίας του πνεύματος και του πολιτισμού στην πορεία για την αυτοσυνειδησία του ανθρώπου απέναντι στις νέες ακραίες σήμερα αβεβαιότητες και τραγικές ίσως προοπτικές. Το χάος της σύγχρονης τραγωδίας επιβάλλει την κριτική επανεξέταση της συλλογικής μνήμης, ακόμη και την επαναδραστηριοποίησή της, με ιστορικό-ιστορικιστικό, με την έννοια του Γκράμσι τρόπο. Το νέο σύγχρονο απελευθερωτικό κίνημα θα αυτοπροσδιοριστεί και θα χειραφετηθεί μόνο στο βαθμό που αποκτήσει ιστορική αυτοσυνειδησία. Η πορεία που άρχισε προς τη Νέα Μεγάλη Άρνηση, σε κάθε περίπτωση, το επιβάλλει.

Η κρίση της παγκοσμιοποίησης  δημιουργεί εμμενώς την τάση για κριτική ανασκόπηση των προηγουμένων εμπειριών, γνώσεων, θεωριών, πρακτικών, καταστάσεων κ.α. και μέσω αυτής της (μετα)κριτικής διαδικασίας το άνοιγμα νέων προοπτικών υπό το πρίσμα των νέων αναγκών του κινήματος. Σε κάθε περίπτωση ξεπροβάλλει επιτακτικά η ανάγκη ανάδειξης και  δημιουργίας νέων συλλογικοτήτων  αλληλεγγύης, κοινωνικής και ιδεολογικοπολιτικής πρακτικής, νέων συλλογικών υποκειμένων, με αυτοσυνειδησία και γνώση της ιστορικής πείρας του κινήματος. Παρόλα αυτά παραμένει ακέραιο το μέγα πρόβλημα της υποκειμενικότητας με χεγκελομαρξιστικούς όρους, που αν δεν λυθεί, κατά τον O. Renault d’ Allonnes²,  δεν θα υπάρξει απελευθέρωση³.

Παγκοσμιοποίηση: Δημιουργία μιας απίθανης υπερδομής, η οποία με την κρίση του 2008  κατάρρευσε. Το νέο ιστορικό κίνημα, βασισμένο στην εμπειρία ου κινήματος, και ειδικότερα του πρόσφατου αντι-αυταρχικού (Μπέρκλεϋ, Μάης του ’68 κ.α.) έρχεται να εκμεταλλευτεί αυτό το κενό, το τέλος δηλαδή της απίθανης φετιχιστικής υπερδομής της παγκοσμιοποίησης, και εκμεταλλευόμενο τις εσωτερικές αντιθέσεις του συστήματος να προσπαθήσει ν’ανοίξει ένα ρήγμα στην κυριάρχηση. Η ιστορική αποσύνθεση του συστήματος, το ιστορικό τέλος του δεν αρκούν. Είναι απόλυτα αναγκαία η ιδεολογικοπολιτική ανασυγκρότηση της σύγχρονης υποκειμενικότητας με όρους ιστορίας και η αντίστοιχη πράξη.

Κρίση της παγκοσμιοποίησης. Αποπαγκοσμιοποίηση. Από την κρίση του κράτους-πρόνοια στην κατάργηση κάθε έννοιας κοινωνικού κράτους. Η «δημοσιονομική προσαρμογή» σημαίνει διάλυση των υπολειμμάτων του κοινωνικού κράτους, την κατάργηση του εργατικού δικαίου και των κατακτηθέντων δικαιωμάτων μετά από μακρόχρονους σκληρούς αγώνες εργατικών δικαιωμάτων. Έτσι επιτυγχάνεται σχετικά αναίμακτα η ανασυγκρότηση της οργανικής σύνθεσης του κεφαλαίου σε παγκόσμια κλίμακα και πρωταρχικά η ανασυγκρότηση του κράτους, προς αυταρχικότερες δομές. Απέναντι σε αυτό το νέο ζοφερό τοπίο όπως διαμορφώνεται από την σημερινή αυταρχική μετεξέλιξη του συστήματος, το οποίο εκμεταλλεύεται τη συγκυρία υποχώρησης του κινήματος, ως μόνη απάντηση που υπάρχει είναι η ολότητα και η καθολικότητα Άνθρωπος με νεοφρανκφουρτιανούς και νεομαρξιστικούς πάντοτε όρους, με βάση ένα νέο μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης και διαβίωσης ριζικά διαφορετικό, με επίκεντρο την αυτοοργάνωση και τη διαφάνεια, την ολικά αντιαλλοτριωτική πράξη και την υιοθέτηση νέων-ανθρωπιστικών- αξιών. Διαφορετικά θα επιστρέψουμε σε μια νέα μεγάλη περίοδο εμφυλίων πολέμων⁴, μιας νέας μεγάλης εποχής των άκρων⁵. Η κατάρρευση της ηγεμονίας⁶ μερικών ομάδων – καθαρό τεχνητό προϊόν των υπερδομών του συστήματος και της προηγούμενης ανερχόμενης τάσης του με βάση την συγκυρία⁷, δημιουργεί ένα πρωτόγνωρο κενό, ιδεολογικό, πολιτικό, κοινωνικό. Μόνο ο αυτοκαθορισμός του ανθρώπου με όρους ολικής και γενικευμένης από-αλλοτρίωσης⁸ θα μπορέσει να καλύψει αυτό το κενό, να δημιουργήσει ένα νέο σύστημα κοινωνικά δίκαιο – ή τουλάχιστον δικαιότερο – μια νέα ανθρωπιστική βασικά ηγεμονία. Αυτό είναι το συμπέρασμα-δίδαγμα της νέας διαλεκτικής ανθρωπολογίας από τον Κάντ μέχρι σήμερα⁹, της πείρας του κοινωνικού κινήματος, της εμπειρίας – αναφορά των κοινωνικών επαναστάσεων. Μπορεί συχνά η ιστορία να ταλαντεύεται ή ακόμη και να οπιστοχωρεί; Όμως εργάζεται για τη συνειδητοποίηση της Νέας σύγχρονης Μεγάλης Άρνησης¹⁰. Ούτως ή άλλως η νέα μακρά και ταραγμένη περίοδος που άρχισε με τη μεταπαγκοσμιοποίηση¹¹ δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την ανάδειξη μιας νέας παγκόσμιας ριζοσπαστικής υποκειμενικότητας, συλλογικότητας, κοινωνικότητας. Τις  προϋποθέσεις δηλαδή για τον αυτοπροσδιορισμό και την απελευθέρωση του ανθρώπου παγκόσμια. Και σε κάθε περίπτωση, η νέα μακρά περίοδος της καθορισμένης άρνησης¹² που άρχισε από το 2008 και εδώ δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την εμφάνιση της Νέας Μεγάλης Άρνησης. 

Η συστηματική κριτική προσέγγιση της μεταπαγκοσμιοποίησης αυτό δείχνει, μέσα σε συνθήκες άγριας επιστροφής της γενικευμένης απόλυτης εξαθλίωσης, που επιβάλλει το σύστημα. Το τεράστιο ιδεολογικό-πολιτικό κενό που δημιουργεί η μεταπαγκοσμιοποίηση με τις απανωτές κρίσεις της και την αβεβαιότητα προσανατολισμού, είναι το νέο μεγάλο κοινωνικό και υπαρξιακό κενό, που δημιουργεί εγγενώς η μεταπαγκοσμιοποίηση¹³ δεν θα καλυφθούν εύκολα και ανέξοδα. Το σύστημα θα ισορροπήσει μόνο μετά από μια ριζική αμφισβήτηση ακόμη και επανάσταση. Ο συστημικός χαρακτήρας της κρίσης μετατρέπει και την εξέγερση σε συστημική. Καιρός είναι πάλι να ξαναμελετηθεί το ιστορικό έργο του Μαρκούζε, Αντιεπανάσταση και εξέγερση¹⁴, το μανιφέστο του Ο. Renault d’ Allonnes, και στο οποίο αναφερόνταν συνέχεια στο ιστορικό Σεμινάριο Αισθητικής στη Σορβόνη στις δεκαετίες 1970-80-90, η πεμπτουσία της νεοανθρωπιστικής μαρξιστικής θεωρίας (του Μαρκούζε) αλλά και γενικότερα του κινήματος.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Βλ. Η. Lefebvre, Mai 68. L’ irruption, Syllepse.
2. O O. Renault d’ Allonnes, μέσα από τη μακρόχρονη αγωνιστική πείρα του είχε καταλήξει στο συμπέρασμα αυτό και το επεσήμαινε συνέχεια στο Σεμινάριο  Αισθητικής.  ‘Η θα  πετύχουμε την αυτονομία της υποκειμενικότητας και την κατά το δυνατό μεγαλύτερη αυθυπαρξία της ή δεν θα γίνει απολύτως  τίποτα. Και δυστυχώς τα χρόνια που ακολούθησαν τη μεγάλη οπισθοχώρηση του κινήματος μετά το 1978 δεν τον διέψευσαν. Κάθε έννοια συνειδητής υποκειμενικότητας κατέρρευσε ή ενσωματώθηκε από την παγκοσμιοποίηση.
3. Βλ. Χ. Μαρκούζε, Δοκίμιο για την απελευθέρωση, Διογένης.
4.  Βλ. Fr. Engels, Ο εμφύλιος πόλεμος στη Γαλλία, Θεμέλιο.
5. Βλ. E. Hobsbawm, Η εποχή των άκρων, Θεμέλιο.
6. Βλ. Α. Γκράμσι, Οι διανοούμενοι, Στοχαστής και Π. Αντερσον, Ηγεμονία, Εκδ. του Εικοστού πρώτου.
7. Βλ. Ν. Πουλαντζάς, Κρίση του κράτους, Θεμέλιο.
8. Βλ. Ι. Μεσάρος, Η θεωρία του Μάρξ γα την αλλοτρίωση, Κουκκίδα.
9. Βλ. Th. Adorno, Trois Etudes sur Hegel, Payot.
10. Βλ. Χ. Μαρκούζε, Το τέλος της ουτοπίας, Ύψιλον/Βιβλία.
11. Βλ. B. Φιοραβάντες, Προς τη μεταπαγκοσμιοποίηση, Ζήτη.
12. Βλ. Β. Φιοραβάντες, Η εποχή της καθορισμένης άρνησης, Αρμός.
13. Bλ. Ib. σημ. 11.
14. Εκδ. Παπαζήση.