ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΦΑΙΡΙΚΗ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ

Β. Φιοραβάντες

ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΦΑΙΡΙΚΗ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ

Μοντερνισμός και μεταμοντερνισμός, τέχνη και κοινωνία, τέχνη και ιδεολογία, κουλτούρα και κοινωνία, τέχνη και διαπολιτισμικότητα είναι μερικά από τα βασικά θέματα της αισθητικής προβληματικής που προσπαθούμε ασταμάτητα να φωτίσουμε με το ερευνητικό, διδακτικό και συγγραφικό έργο μας. Η προσπάθεια αυτή έχει ένα συστηματικό χαρακτήρα και μεγάλη διάρκεια, λόγω της πολυπλοκότητας της προβληματικής με την οποίαν αυτή συνδέεται εκ των πραγμάτων. Σημαντικός σταθμός για την προώθηση αυτής της ερευνητικής και επιστημονικής διαδικασίας αποτελεί η έκδοση της Θεωρίας πολιτισμού, Ψηφίδα, 2004, σελ. 568 (μεγάλου μεγέθους). Το βιβλίο αυτό περιλαμβάνει μερικά παλαιότερα κείμενά μας διορθωμένα και συμπληρωμένα, καθώς και ένα νέο κείμενο με τίτλο «Παγκοσμιοποίηση και τέχνη» (εκατό περίπου σελ.). Συνεχίζουμε την ερευνητική μας προσπάθεια με δύο βασικούς άξονες, «Παγκοσμιοποίηση και τέχνη», «Παγκοσμιοποίηση και πολιτισμός», με προοπτική την οργάνωση σεμιναρίων, συνεδρίων κ.ά. Η διάδοση στα τελευταία χρόνια της προβληματικής για την παγκοσμιοποίηση, λειτουργεί πολύ συχνά αποπροσανατολιστικά και φετιχιστικά. Παραμένοντας μάχιμος ερευνητής στις υπηρεσίες του Πανεπιστημίου και με συνείδηση για την ανάγκη εμβάθυνσης σε θέματα αισθητικής και σύγχρονης πολιτισμικής θεωρίας, υποβάλουμε την υποψηφιότητά μας για εξέλιξη στη θέση του Καθηγητή Α΄ βαθμίδας, γνωρίζοντας και τις αυξημένες υποχρεώσεις που συνεπάγεται η αλλαγή αυτή.

ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ

Β. ΕΚΔΟΣΗ

Στο βιβλίο αυτό ο συγγραφέας αποπειράται μία συστηματική προσέγγιση των σχέσεων του μεγάλου ιδεολογικού, καλλιτεχνικού, αισθητικού και εν τέλει πολιτισμικού ρεύματος που ήταν ο μοντερνισμός με την κουλτούρα.

Κουλτούρα και ιδεολογία, τέχνη και κοινωνία αλληλοδιαπλέκονται, αλληλοκαθορίζονται και επανακαθορίζονται διαρκώς συγκροτώντας συνέχεια νέες σχέσεις, νέους προσδιορισμούς και νέες ολότητες.

Το βιβλίο περιλαμβάνει έξι μεγάλα κεφαλαία, θεματικές ενότητες. Το πρώτο, «προς τη μετακριτική της κουλτούρας» αποτελεί και ένα είδος εισαγωγής σε μια νέα προβληματική περί κουλτούρας που εισηγείται ο συγγραφέας με βάση μια νέα και κριτική ανάγνωση των κειμένων των θεωρητικών της σχολής της Φρανκφούρτης.

Το δεύτερο κεφάλαιο, που ίσως έχει και κεντρική σημασία, όχι μόνο για το βιβλίο αυτό αλλά και για όλη την προβληματική, που αναπτύσσει ο καθηγητής Φιοραβάντες και με τα άλλα βιβλία του, συνίσταται σε μια εκτενή διερεύνηση του status της ιδεολογίας σήμερα, των ιδεολογικών ανατροπών που επέφερε η μοντερνιτέ κλπ.

Το τρίτο κεφάλαιο διερευνεί τις αντινομίες μεταξύ μετακριτικής και φιλοσοφίας της πράξης, λαμβάνοντας υπόψη τα εμπόδια που πρέπει να υπερβεί η σκέψη στην εποχή της κρίσης του μοντερνισμού.

Το τέταρτο κεφάλαιο τονίζει την (αξία που διατηρεί η αισθητική, υπό την οπτική πάντοτε της μοντερνιστικής θεώρησης σε συνδυασμό με τις δυνατότητες που παρέχει η ξεχασμένη από τον θετικισμό φιλοσοφία της κουλτούρας.

Στο πέμπτο κεφάλαιο τίθενται οι βάσεις μιας συστηματικής (με τη χαμπερμασιανή σημασία του όρου) ορθολογικής ανασυγκρότησης της σύγχρονης προβληματικής περί φιλοσοφίας, ιδεολογίας και τέχνης.

Και στο τελευταίο κεφάλαιο, τίθεται με ξεκάθαρο τρόπο το θέμα της επανίδρυσης του μοντέρνου σχεδίου για την τέχνη, τη ζωή και την κοινωνία, σε νέες και κριτικές βάσεις, μετά από την επανεκτίμηση των ιστορικών δεδομένων.

Στην εποχή της αποδομιτικής παγκοσμιοποίησης, ίσως θα πρέπει να τονιστεί με έμφαση (αν η σκέψη δεν θέλει να ακολουθήσει νεομεταφυσικές εκδοχές ότι η ολική και ολιστική μέθοδος προσέγγισης του κοινωνικού, του ιδεολογικού και του καλλιτεχνικού φαινομένου είναι η μόνη που λειτουργεί ανασυγκροτησιακά, αναδομιτικά και τέλος ορθολογικά. Δηλαδή θετικά.

Σχήμα 21x14, Σελίδες 344.

Περίληψη των νέων βιβλίων

α. Αρνητική πολιτισμική πράξη, Παπαζήσης, β΄ έκδ. 2002

Στο βιβλίο αυτό καταβάλλεται προσπάθεια ερμηνείας μερικών σύγχρονων καλλιτεχνικών και πολιτισμικών φαινομένων πάντοτε από μία θεωρητική σκοπιά και λαμβάνοντας υπόψη τα νεώτερα κοινωνικά και ιδεολογικά δεδομένα.

β. Α. Τζιακομέττι, α΄ εκδ. Ελλ. Γράμματα, β΄ έκδ. Παπαζήσης 2004

Στο κείμενο αυτό προσπαθούμε να δείξουμε την εξαιρετική σημασία της μεγάλης προσωπικότητας του Τζιακομέττι και του μοναδικού έργου του για την ιστορία και τη θεωρία της μοντέρνας τέχνης στην εποχή της παγκοσμιοποίησης.

γ. Κοινωνική αισθητική και διαπολιτισμικότητα, Ελληνικά Γράμματα.

Στο κείμενο αυτό επεκτείνουμε το ερευνητικό μας ενδιαφέρον και σε θέματα που ανέδειξε η εμφάνιση της προβληματικής της διαπολιτισμικότητας, χωρίς να ενδίδουμε στο γενικότερο μεταμοντέρνο πνεύμα με το οποίο συνδέθηκε αυτή (διαπολιτισμικότητα).

δ. Κριτικά πολιτισμικά μοντέλα

Σε αυτό το κείμενο οι αισθητικές έρευνες και θεωρητικοποιήσεις μας προσπαθούν να συνδεθούν με την πολιτική της κουλτούρας, όπως την αποκαλεί ο Ουίλιαμς, με περισσότερο πρακτικά συμπεράσματα.

Τα δύο τελευταία κείμενα επανεκδόθηκαν διορθωμένα και συμπληρωμένα, με τον τίτλο Σύγχρονη πολιτισμική θεωρία, Παπαζήσης.

ε. Στέρης, Αρμός

Στη μονογραφία αυτή, προσπαθούμε να φωτίσουμε τις ενδότερες πτυχές της προσωπικότητας και του έργου αυτού του πολύ σημαντικού καλλιτέχνη της πρωτοπορίας του μεσοπολέμου στη χώρα μας.

ΑΡΝΗΤΙΚΗ ΠΟΛΓΠΣΜΙΚΗ ΠΡΑΞΗ

2η βελτιωμένη έκδοση, εκδόσεις Παπαζήση 2002

Αισθητικές και πολιτισμικές πρακτικές για την ανθρώπινη και κοινωνική χειραφέτηση στην εποχή της παγκοσμιοποίησης.

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

Κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις μας το σημαντικό βιβλίο του καθηγητή Β. Φιοραβάντε, Αρνητική πολιτισμική πράξη σε δεύτερη βελτιωμένη έκδοση. Στο βιβλίο αυτό γίνεται μια συστηματική προσπάθεια άρθρωσης σύγχρονου αισθητικού λόγου, παρά την υποχώρηση των πρωτοποριών και του μοντερνισμού. Συγχρόνως γίνεται προσπάθεια αποσαφήνισης εννοιών της αισθητικής που χρησιμοποιεί ο κ. Φιοραβάντες στο προηγούμενο έργο του, μέσα στο γενικότερο ιδεολογικό και θεωρητικό πλαίσιο της Σχολής της Φρανκφούρτης. Βέβαια δεν είναι δυνατό η σκέψη να παραμείνει εσαεί καθηλωμένη σε πρωθύστερα σχήματα, έννοιες νόρμες και παραδοχές. Για το λόγο αυτό ο συγγραφέας, προσεκτικός μελετητής του σύγχρονου πολιτισμικού γίγνεσθαι, αποπειράται μια ριζική επανασηματοδότηση παλαιότερων εννοιών, όπως η αλλοτρίωση, η πραγμοποίηση, η κρίση του λόγου καθώς και την εισαγωγή νεώτερων εννοιών και θεωρητικοποιήσεων (όπως για παράδειγμα το έργο απόσπασμα - ολότητα, μικροδομική προσέγγιση της τέχνης και της κουλτούρας) αλλά και την συνθετοποίηση των εννοιών και των προσεγγίσεων, δεδομένης και της συνθετοποίησης του νεώτερου κοινωνικού και πολιτισμικού γίγνεσθαι τουλάχιστον μέχρι την κυριάρχηση της παγκοσμιοποίησης. Από το 1998 και εδώ με την κινητοποίηση του Σιάλτ, ο συγγραφέας εισηγείται μια επιστημολογικής εμβέλειας αλλαγή του παραδείγματος μπροστά στην εμβέλεια και διάδοση των κινημάτων αντί - global σε όλο τον κόσμο. Τα κινήματα αυτά μας ανέδειξαν μια άλλη οπτική, δεδομένου ότι το πολιτισμικό γίγνεσθαι του ύστερου και παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού παράγει κυρίως υποτέχνη, υποκουλτούρα, εξάρτηση και εξαθλίωση, περιθωριοποίηση και γενικευμένη μιζέρια.

Μέσα σε αυτές τις συνθήκες, η κριτική σκέψη πρέπει να επαναπροσδιορίσει με όρους κοινωνικού και ιστορικού υποκειμένου την προβληματική της προς την απελευθέρωση. Με αυτή την προβληματική πρέπει να συνδεθεί αναγκαστικά η αισθητική και η σύγχρονη πολιτισμική θεωρία, με επίκεντρο του ενδιαφέροντος τους την πολυμορφική τέχνη και την πολιτισμική απείθεια ή ανυπακοή.

Σχήμα 21x14, Σελίδες 318.

ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΤΡΑΓΙΚΗ

Γ. ΣΚΛΑΒΟΣ: ΑΦΑΙΡΕΣΗ, ΤΡΑΓΙΚΟΤΗΤΑ, ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΣ

Στο βιβλίο αυτό ο συγγραφέας προσπαθεί να διερευνήσει τις σχέσεις της καλλιτεχνικής δημιουργίας με τη σύγχρονη κοινωνία, προσδίδοντας το απαιτούμενο ιστορικό βάθος στην ερευνά του, μέσα από τη μελέτη του έργου του μεγάλου μοντέρνου γλύπτη Γ. Σκλάβου.

Η προβληματική του συγγραφέα κινείται διαρκώς μεταξύ ειδικού και γενικού και αντίστροφα, στην προσπάθεια του να φωτίσει όλες τις πτυχές της μοντέρνας καλλιτεχνικής δημιουργίας, της βαθύτερης ουσίας της τραγικής θεώρησης, και των ορίων της. Ο Σκλάβος, εξάλλου, ενδείκνυται για μια αισθητική θεωρητικοποίηση βιώνοντας τις αντιφάσεις της σύγχρονης εποχής, της μοντέρνας δημιουργίας και πράξης.

Η αρνητικότητα του αισθητικού και του ιδεολογικού ριζοσπαστισμού του ήταν τέτοια που απέτρεψε κάθε προσπάθεια ιδεολογικής και αισθητικής εκμετάλλευσης του. Έτσι η διερεύνηση του έργου και της ζωής του οδηγεί σε γενικότερα συμπεράσματα και σηματοδοτήσεις για την δύσκολη πορεία της κοινωνίας και του ανθρώπου προς τη χειραφέτηση και την απελευθέρωση από την αλλοτρίωση και την πραγμοποίηση, που η γενικότερη ανάπτυξη της κοινωνίας δεν σταμάτησε να παράγει και να επιβάλλει σε όλο το φάσμα των δραστηριοτήτων. Συνειδητοποιήσαμε δε τις επιπτώσεις της προόδου, με τον θάνατο του καλλιτέχνη στο Παρίσι το 1968, ενώ βρισκόταν σε περίοδο πλήρους δραστηριότητας.

Σχήμα 21x14, Σελίδες 264.

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ

Η τέχνη και η κουλτούρα στην εποχή της παγκοσμιοποίησης

Αυτό το ογκώδες βιβλίο του καθηγητή Βασίλη Φιοραβάντε είναι το έβδομο που δημοσιεύει κατά σειρά με θέματα θεωρίας της τέχνης, της κουλτούρας και της κοινωνίας (το πέμπτο από τις εκδόσεις μας). Το βιβλίο εκτός από το εισαγωγικό σημείωμα του συγγραφέα περιλαμβάνει τέσσερα μεγάλα μέρη τα οποία χωρίζονται σε περισσότερα κεφάλαια για διδακτικούς και παιδαγωγικούς κυρίως λόγους. Σε αυτά θίγονται θέματα μεθοδολογίας της καλλιτεχνικής και πολιτισμικής δημιουργίας, πολιτιστικής πολιτικής, το μικροδομικό μοντέλο, η διακαλλιτεχνικότητα και η διαπολιτισμικότητα στην ύστερη μοντερνιτέ.

Σταθερός άξονας αναζητήσεων και ερευνών του συγγραφέα είναι η διερεύνηση των σύγχρονων πολιτισμικών συνθηκών, των ανθρωπολογικών προβλημάτων και η ανάδειξη της ανάγκης βαθύτερης κατανόησης των θεμάτων που αναδεικνύει το προχώρημα της διαδικασίας παγκοσμιοποίησης. Υπό αυτή την οπτική διερευνώνται οι συνθήκες που εξέθρεψαν μερικά σύγχρονα ανθρώπινα ομοιώματα ή υποκατάστατα (βλ. για παράδειγμα τους συμμετέχοντες στο Big Brother: «Βερνικωμένο στρατόπεδο συγκέντρωσης» κατά τον συγγραφέα), και στα άλλα «παιχνίδια».

Η αποδόμιση του κοινωνικού, ιδεολογικού και του πολιτισμικού στις κοινωνίες του ύστερου καπιταλισμού είναι τέτοια που ακόμη και αυτός ο μεταμοντερνισμός είναι μια ανάμνηση λιγότερο αρνητική από όσο φαινόταν. Όχι πως ο συγγραφέας δίνει συγχωροχάρτι στον μεταμοντερνισμό, αλλά στην εποχή της παγκοσμιοποίησης υπάρχουν άλλα πολύ πιο σοβαρά θέματα που επιβάλλουν μια συστηματικότερη διερεύνηση όπως για παράδειγμα η δομική αβεβαιότητα, οι πολλαπλές ανισορροπίες, η ισοπέδωση της κουλτούρας, η διάλυση της συλλογικότητας αλλά και των ατομικοτήτων που προκαλεί το σύστημα. Χωρίς να είναι ανάγκη εδώ να αναπαραχθεί η λογική του βιβλίου, υπογραμμίζουμε ότι ο συγγραφέας μέσα από την ανάλυση σε βάθος του πρακτικά ανυπέρβλητου μέχρι σήμερα παραδείγματος του μοντερνισμού που ήταν ο Τζιακομέττι, προσπαθεί να οδηγηθεί σε μερικά γενικότερα συμπεράσματα όσον αφορά στην αξία της ιδιαιτερότητας, της μοναδικότητας, της αυθεντικότητας, της οργανικότητας και της δημιουργικότητας ως αξίες της πρωτοπορίας που πρέπει να επιβιώσουν. Ειδικά σήμερα προέχει η υπεράσπιση και η προώθηση της καλλιτεχνικής και πολιτισμικής πολυμορφίας ως απάντηση στην παγκοσμιοποίηση.

Όμως ο Τζιακομέττι, ο Μπέκεττ, ο Καίητζ και άλλοι μεγάλοι καλλιτέχνες της πρωτοπορίας στους οποίους αναφέρεται συνεχώς ο συγγραφέας δεν είχαν διαδόχους ικανούς να φτάσουν στο ίδιο επίπεδο ποιοτικής και ριζοσπαστικής μοντέρνας δημιουργίας. Οπότε, το ερώτημα που προκύπτει μέσα από την μελέτη του συγκεκριμένου βιβλίου είναι μήπως σήμερα περιοριζόμαστε σε έναν αγώνα οπισθοφυλακής ή θα κατορθώσουμε ένα δημιουργικό τίναγμα προς τα εμπρός ως απάντηση στην αλλοτριωτική ενιαία σκέψη, τη μονοδιάστατη κουλτούρα, τον ισοπεδωτικό ορθολογισμό; Ο συγγραφέας επιπλέον επισημαίνει ότι οι διάφορες εξαρτήσεις, συμβάσεις και περιορισμοί που έχουν επιβληθεί στο σύγχρονο άνθρωπο έχουν προσλάβει συστημική πλέον υπόσταση....

Σχήμα 21x14, Σελίδες 520

ΤΖΙΑΚΟΜΕΤΤΙ

Κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Παπαζήση το βιβλίο του καθηγητή Β. Φιοραβάντε για το μεγάλο γλύπτη Α. Τζιακομέττι. Στο κείμενο του αυτό, προϊόν μακρόχρονης έρευνας, ο Β. Φιοραβάντες προσπαθεί να δει σφαιρικά το έργο του πρωτοπόρου μοντέρνου καλλιτέχνη, Τζιακομέττι, συνθέτοντας σε ένα όλον την προσέγγιση του με βάση την ιστορία και τη θεωρία της τέχνης, τη θεωρία πολιτισμού, τη κοινωνιολογία της τέχνης και της κουλτούρας.

Αναφορά του είναι πάντοτε το η αισθητική θεωρία της Σχολής της Φρανκφούρτης, την οποία συγχρόνως προσπαθεί να επικαιροποιήσει, υπό την οπτική της σύγχρονης προβληματικής περί παγκοσμιοποίησης, ώστε να κατορθώσει να δει σφαιρικά το δύσκολο, πολύπλοκο και συγχρόνως καθολικό έργο του Τζιακομέττι. Ο Τζιακομέττι με τον πλούτο των αισθητικών παραδειγμάτων και των καλλιτεχνικών πρακτικών του, επιβάλλει συνεχώς αναθεωρήσεις των μεθοδολογικών εργαλείων, ώστε η ασταμάτητη αναζήτηση της αλήθειας του είναι που επιχειρεί, μέσα από την πρωτοπόρο και διαρκώς καινοτόμα καλλιτεχνική πρακτική του, να καταστεί δυνατό να φωτιστεί. Και αυτό μπορεί να γίνει εφικτό μόνο μέσα από μία σύγχρονη σφαιρική και διαλεκτική προσέγγιση.

Έτσι ο Β. Φιοραβάντες με την εμπειρία που έχει αποκτήσει μελετώντας συστηματικά τη μοντέρνα τέχνη και αισθητική, αποπειράθηκε μία προσέγγιση που βασίζεται στη νεώτερη βιβλιογραφία για τον Τζιακομέττι, έτσι ώστε το κείμενο του να προωθεί την έρευνα για την καλύτερη και πληρέστερη κατανόηση όλου του τζιακομεττικού εγχειρήματος (σελ. 175 συμπεριλαμβανομένων της βιβλιογραφίας και μερικών φωτογραφιών).

Σχήμα 21x14 Σελ. 260.