ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ*

Β. ΦΙΟΡΑΒΑΝΤΕΣ

ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ*

Φαινομενικά στον τίτλο αυτού του μικρού κειμένου υπάρχει πλεονασμός. Όπως θα φανεί όμως στη συνέχεια, είναι απόλυτα αναγκαία η επισήμανση σήμερα της αξίας του ανθρωπισμού και του σοσιαλισμού. Πρόκειται για έννοιες που το σύστημα τις έχει καταδικάσει σε αφανισμό, για καταστάσεις κοινωνικές που τις αντιπαλεύει, με σκοπό να μην πραγματοποιηθούν ποτέ. Εξάλλου, σύμφωνα με την ιστορία των μεγάλων κοινωνικών κινημάτων από τα μέσα του 17^ου αι. μέχρι σήμερα, ο ανθρωπισμός υπάρχει, πραγματοποιείται μόνο με το σοσιαλισμό. Διαφορετικά παραμένει μια απλή ιδεολογία, με καλή πρόθεση, ένα υψηλό αστικό ιδεώδες.

Από την άλλη σοσιαλισμός, και γενικότερα σοσιαλιστικό κίνημα χωρίς ανθρωπισμό, δεν έχει νόημα. Παραμένει ένα οικονομίστικο αίτημα, μίζερο και ανίσχυρο. Μόνον η συνένωση των δύο μεγάλων ιδεολογικών κινημάτων της ιστορίας, του ανθρωπισμού που αρχίζει τον 13^ο αι. και του σοσιαλισμού του 19^ου αι. σε ένα ενιαίο πρόταγμα-σχέδιο-πρόγραμμα, δημιουργεί την προϋπόθεση, μαζί με την ελπίδα για απελευθέρωση και χειραφέτηση της κοινωνίας, για το ξεπέρασμα της αλλοτρίωσης και της αποξένωσης, που είναι η κοινωνική ρίζα προέλευσης, η υπόσταση η ίδια, η μήτρα όλων των νεώτερων τουλάχιστον δεινών της ανθρωπότητας.

Η μεταπαγκοσμιοποίηση¹ με τη διαρκή κρίση της εγκαθιδρύει τη δομική αβεβαιότητά της για τον άνθρωπο, επιβάλει ένα μετακριτικό αναστοχασμό πάνω σε αυτό το μεγίστης, το ιστορικής σημασίας θέμα, τον ανθρωπισμό. Όλοι οι μεγάλοι μαρξιστές θεωρητικοί, φιλόσοφοι, διανοούμενοι, ηγέτες, με προεξάρχοντα τον ίδιο τον Μάρξ, ήταν και ανθρωπιστές². Η μεγάλη εισφορά δε στην ιστορία, σύμφωνα με τη σκέψη του Μάρξ, ήταν η συνένωση, η σύνθεση του ιστορικού ανθρωπισμού, που κατά τον Μάρξ μάλιστα, αρχίζει με τον Όμηρο³, με το νέο κοινωνικό-εργατικό-σοσιαλιστικό κίνημα που εμφανίστηκε στη Γαλλία από το 1792 (πρώτη Κομμούνα) και εδώ, ως συνέχεια της Μεγάλης Γαλλικής Επανάστασης.

Η συνέχεια είναι γνωστή. Το κίνημα αφ’ ενός εκφυλίστηκε ή ενσωματώθηκε, ο μαρξισμός ατόνησε, ενώ αναπτύχθηκε ιδίως στα νεότερα χρόνια, από το 1978 και εδώ, μέσα από την προϊούσα αποσύνθεση του κινήματος του Μάη και τη σύστοιχη επέλαση της παγκοσμιοποίησης, ένα νεοαντιδραστικό ρεύμα, δομικά αντιανθρωπιστικό, και συνάμα απολογητικό της κατεστημένης τάξης πραγμάτων. Είναι προφανές ότι η μικροκοινωνική θέση λίγο πάνω από τον εργάτη, με δομικά λούμπεν ιδεολογία, μετατράπηκε σε μία επιθετική-αντιδραστική ιδεολογία, απολογητική της κατεστημένης τάξης, όπως έλεγε ο Αντόρνο.

Όμως σήμερα που και τα κινήματα της Altermondialisation και των αγανακτισμένων έχουν εκπνεύσει, αλλά που εμφανίστηκαν οι νέοι ριζοσπαστισμοί⁴, είναι απόλυτη ανάγκη να επαναπροσδιορίσουμε κριτικά και τις βάσεις του ιστορικού προτάγματός μας, του προτάγματος του νεαρού ανθρωπιστή Μάρξ, αλλά και του ουμανιστικού μαρξισμού της δεκαετίας 1960-70, με νέους όρους, με νέες ιδέες, με όρους Avant-garde (Πρωτοπορίας): διαφάνεια, αυτο-οργάνωση, αλληλεγγύη-αλληλέγγυα κοινωνική οικονομία, εναλλακτικό σχέδιο-πρόταγμα, κοινωνία πολιτών κ.α., εμπλουτίζοντας και επεκτείνοντας τη ριζοσπαστική αυτή θεματική σε νέα πεδία, στην τέχνη και τον πολιτισμό.

Σε κάθε περίπτωση δεν θα πρέπει να παραδώσουμε τα όπλα του Λόγου και της κριτικής αμαχητί στους ταξι-φιλελεύθερους, στους νεοφιλελεύθερους και στους κάθε λογής ρεβανσιστές νέοαντιδραστικούς.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1.        Βλ. Β. Φιοραβάντες, Προς τη μεταπαγοσμιοποίηση, Ζήτη.

2.        Κατά τον Λεφέβρ δε, ο Μάρξ ήταν ο τελευταίος μεγάλος ανθρωπιστής. Βλ. H. Lefebvre, La Somme et le Reste, Méridiens/Klinkscieck.

3.        Βλ. Κ. Παπαϊωάννου, Ο Αρχαιοελληνικός και ο Ευρωπαϊκός πολιτισμός, Εκδ. Παν/μίου Πειραιώς.

4.        Βλ. Β. Φιοραβάντες, Η εποχή της καθορισμένης άρνησης, Αρμός, κεφ. «Οι νέοι ριζοσπαστισμοί», σσ. 476-480.

---

* Συνοπτική αλλά διαφοροποιημένη εκδοχή του ίδιου κειμένου που δημοσιεύσαμε στο Η εποχή της καθορισμένης άρνησης  (Αρμός) σσ. 270-273, θέλοντας να δώσουμε έμφαση στην ιστορική σύνδεση ανθρωπισμού και σοσιαλισμού.